Mối
đe dọa hạt nhân của Putin có phải là một trò bịp không? Nói ngắn gọn là:
Chắc thế
Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc phòng, Đại học Quốc gia Úc
Biên dịch: GaD
Tháng Tám
3, 2022
Tổng thống
Nga Vladimir Putin có thói quen đe dọa dùng vũ khí hạt nhân (VKHN) khi mọi thứ
bắt đầu có vẻ tồi tệ đối với Moskva, và đã làm điều đó rất lâu trước khi ông ta
xâm lược Ukraina.
Tháng Hai
2008, ông ta hứa sẽ dùng VKHN nhắm vào Ukraina nếu Hoa Kỳ đặt tên lửa phòng thủ
ở đó. Tháng Tám cùng năm, ông ta đe dọa một cuộc chiến tranh hạt nhân nếu
Ba Lan đặt hệ thống tương tự. Năm 2014, Ngoại trưởng Sergei Lavrov cảnh
báo rằng Nga sẽ cân nhắc các cuộc tấn công hạt nhân nếu Ukraina cố gắng chiếm lại
Crimea.
Một năm
sau, Kreml cho biết tên lửa hạt nhân của họ sẽ nhắm vào tàu chiến Đan Mạch nếu
chúng tham gia hệ thống phòng thủ NATO; và trong khoảng thời gian vài
tháng – từ tháng Mười Hai 2018 đến tháng Hai 2019 – Putin cảnh báo Mỹ rằng, chiến
tranh hạt nhân có thể xảy ra, và sau đó hứa sẽ nhắm vào đại lục Mỹ nếu nước này
triển khai VKHN ở châu Âu.
Kể từ khi
xâm lược Ukraina, Kreml đã rung kho VKHN của mình rất nhiều lần khiến nó bắt đầu
trở nên nhàm chán. Ngay cả chút chuyện vớ vẩn xa nhất, dường như cũng phải
là trò chơi công bằng; giống như lời kêu gọi của cựu Tổng thống Dmitry Medvedev
về việc trả đũa hạt nhân nếu Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) điều tra tội ác chiến
tranh của binh lính Nga.
Nản lòng
Một lời giải
thích cho hành vi của Nga là họ đang cố gắng ngăn NATO tấn công nước
này. Để răn đe hạt nhân có hiệu quả, các quốc gia sở hữu loại vũ khí này
yêu cầu ba điều, thường được gọi là “ Ba chữ C ”: Năng lực, Truyền thông và Uy
tín (Capability, Communication và Credibility).
Nga chắc
chắn có “C” đầu tiên trong số này. Với gần 6.000 đầu đạn hạt nhân,
đây là quốc gia có vũ trang hạt nhân mạnh nhất thế giới. Nó cũng truyền
thông – lớn tiếng và đều đặn – những khả năng đó.
Nhưng độ
tin cậy vẫn còn là một câu hỏi bỏ ngỏ, phụ thuộc vào nhận thức của người khác. Nói
đơn giản, Mỹ và các quốc gia hạt nhân khác phải tin rằng Nga sẽ sử dụng VKHN
trong một số điều kiện nhất định, thường là để trả đũa cho một cuộc tấn công
tương tự hoặc khi nước này phải đối mặt với mối đe dọa đối với sự tồn vong của
mình.
Nhưng họ sẽ thực sự sử dụng chúng?
Học thuyết
hạt nhân được tuyên bố của Nga xác định các trường hợp mà nước này sẽ sử dụng
VKHN một cách khá hợp lý và có ý thức.
Các Nguyên
tắc Cơ bản về Răn đe Hạt nhân năm 2020 của Nga nhấn mạnh rằng Nga sẽ bảo lưu
quyền sử dụng VKHN “để đáp trả việc sử dụng hạt nhân và các loại vũ khí hủy diệt
hàng loạt chống lại nước này và/hoặc các đồng minh của mình”. Hoặc, nếu
Nga bị tấn công thông thường nghiêm trọng đến mức “chính sự tồn tại của nhà nước
đang gặp nguy hiểm”.
Người phát
ngôn của Putin, Dmitry Peskov, đã trực tiếp giải quyết vấn đề này ngày 28 tháng
Ba, khi nói rằng “bất kỳ kết quả nào của chiến dịch [ở Ukraina] tất nhiên không
phải là lý do cho việc sử dụng VKHN”.
Tuy nhiên,
điều này đã không ngăn cản sự chấp nhận rộng rãi quan điểm cho rằng Nga sẽ sử dụng
VKHN để giành lợi thế trong việc kiểm soát leo thang. Ý tưởng này, thường được
gọi là “leo thang để giảm leo thang” thậm chí còn được đưa vào đánh giá của Tạp
chí Hoa Kỳ Đánh giá Tư thế Hạt nhân năm 2018 về các ý định của Nga.
Nhưng tín
hiệu mãi mãi của Kreml về hạt nhân còn liên quan nhiều hơn đến nỗ lực răn đe và
đạt được sự kiểm soát phản hồi của phương Tây. Nói cách khác, họ đang tìm
cách khiến Mỹ và các thành viên NATO khác lo sợ về viễn cảnh chiến tranh hạt
nhân đến mức, sẽ tuân theo yêu cầu của Nga. Điều đó làm cho nó trở thành một
chiến lược cưỡng chế, nhưng quan trọng là một chiến lược dựa vào việc không bao
giờ thực sự được thử nghiệm.
Có rất nhiều
dấu hiệu cho thấy điều này đang hoạt động. Tháng Tư 2022, Thủ tướng Đức
Olaf Scholz đã đưa ra quyết định không cung cấp vũ khí hạng nặng cho Ukraina với
lý do “không được phép có một cuộc chiến tranh hạt nhân”.
Một số nhà
bình luận phương Tây cũng đã bắt đầu xem xét lại “điều cấm kỵ hạt nhân”, lo ngại
rằng Putin có thể sử dụng VKHN ở Ukraina nếu ông ta cảm thấy bị đẩy lùi vào một
góc, hoặc để lật ngược tình thế chiến tranh. Một ý kiến đặc biệt kích động trên
New York Times đã kêu gọi các cuộc đàm phán ngay lập tức trước khi cuộc
chiến tranh giành quyền lực lớn trở nên không thể tránh khỏi.
Dùng hạt nhân ở Ukraina chẳng có mấy ý nghĩa
với Nga
Nhưng điều
gì sẽ xảy ra nếu những lời đe dọa hạt nhân gần đây của Kreml ít hơn nhằm vào
NATO và nhiều hơn vào Kyiv? Trong những điều kiện đó, logic răn đe hạt
nhân (đe dọa một quốc gia phi hạt nhân) không được áp dụng.
Có một số
lý do khiến Putin có thể tìm cách sử dụng VKHN chống lại Ukraina: một cuộc tấn
công chặt đầu, để tiêu diệt một phần lớn lực lượng vũ trang Ukraina, làm tê liệt
cơ sở hạ tầng và thông tin liên lạc của Ukraina, hoặc như một lời cảnh báo.
Điều này
nói chung cũng có nghĩa là sử dụng các loại VKHN khác nhau. Thay vì bom phá hủy
thành phố lớn, Nga sẽ sử dụng các đầu đạn hạt nhân phi chiến lược nhỏ hơn. Loại
này chắc chắn có rất nhiều: khoảng 2.000 đầu đạn trong kho dự trữ của Nga là
VKHN chiến thuật.
Nhưng
không có kịch bản nào trong số này có ý nghĩa đối với Nga. Trong khi
Moskva quay trở lại thay đổi chế độ ở Ukraina như một mục tiêu chiến tranh, việc
sử dụng VKHN để tiêu diệt Volodymyr Zelenskyy sẽ rất khó khăn và rủi
ro. Nó giả định trước thông tin tình báo về vị trí của ông này, kéo theo
thiệt hại đáng kể về nhân mạng và yêu cầu Moskva chấp nhận sự hủy diệt đáng kể ở
bất cứ nơi nào Zelenskyy có thể ở. Chẳng hạn, lực lượng Nga chiến thắng sẽ
không thể tiến vào Kyiv bị chiếu xạ.
Đục lỗ hạt
nhân trong các phòng tuyến của Ukraina cũng rủi ro không kém. Quân đội
Ukraina đã cố tình phân cấp để có thể hoạt động với khả năng cơ động tối đa
(thường được gọi là “bắn và chạy”). Putin sẽ phải ra lệnh nhiều cuộc tấn công hạt
nhân để một chiến thuật như vậy có hiệu quả. Và ông ta sẽ không thể ngăn
chặn bụi phóng xạ có khả năng thổi qua các phần “đã giải phóng” của Donbas dưới
sự kiểm soát của Nga, chưa kể đến chính miền Tây nước Nga.
Một khả
năng khác là một vụ nổ ở độ cao lớn trong một thành phố, không gây sát thương
nhưng gây ra một xung điện từ lớn (EMP). Một cuộc tấn công EMP sẽ phá
hủy các hệ thống điện và thiết bị điện tử, đưa cơ sở hạ tầng quan trọng vào bế
tắc. Nhưng một lần nữa, sẽ rất khó để hạn chế hiệu ứng bùng nổ EMP đối với
riêng Ukraina, và nó sẽ khiến Moskva chỉ còn lại rất ít ngành công nghiệp có thể
sử dụng được.
Cuối cùng,
Kreml có thể tìm kiếm một hiệu ứng trình diễn bằng cách cho nổ một thiết bị hạt
nhân cách xa các khu vực đông dân cư hoặc thậm chí trên Biển Đen. Điều này
chắc chắn sẽ thu hút sự chú ý, nhưng cuối cùng sẽ có giá trị tâm lý, mà không
có bất kỳ tiện ích chiến trường thực tế nào. Và Nga sẽ cùng Mỹ trở thành
quốc gia duy nhất sử dụng vũ khí như vậy trong cơn giận dữ.
Nga có lý trí không?
Trong tất
cả những điều này, tự nhiên có một cảnh báo lớn: giả định rằng chế độ của Nga
là hợp lý.
Do đã tích
lũy được khối tài sản cá nhân khổng lồ và thích sự xa hoa, các nhà cầm quyền của
Nga có khả năng không vội tự sát trong một dòng thác hạt nhân lớn.
Tuy nhiên,
vì không có cách nào để chắc chắn, phương Tây phải tiếp tục coi trọng vấn đề hạt
nhân của Nga – nhưng cũng kèm theo sự hoài nghi lành mạnh. Thật vậy, nếu
phương Tây đầu hàng trước các yêu cầu của Nga do lo ngại chiến tranh hạt nhân,
thì điều đó sẽ khiến Putin thêm khích lệ và cho thấy các quốc gia khác có sức mạnh
hạt nhân.
Nhưng Nga
được cho là đối mặt với rủi ro lớn hơn ở đây. Nếu Putin sử dụng VKHN chống
lại Ukraina hoặc một thành viên NATO, điều đó cũng sẽ gây khó khăn cho các quốc
gia đã âm thầm ủng hộ nước này (chẳng hạn như Trung Quốc) hoặc tìm cách hưởng lợi
từ vị thế cô lập (pariah) của mình thông qua thương mại (như Ấn Độ) tiếp tục
làm như vậy. Nó cũng có thể sẽ gây ra một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn mà
ông ta đã cố gắng hết sức để tránh.
Chúng ta
hãy tiếp tục hy vọng Moskva, mặc dù thường xuyên mắc sai lầm, nhưng vẫn có lý
trí./.
-----------------------------------
https://theconversation.com/are-vladimir-putins-nuclear-threats-a-bluff-in-a-word-probably-187689
Are Vladimir Putin’s nuclear threats a bluff?
In a word – probably
Fellow,
Strategic and Defence Studies Centre, Australian National University
Published:
July 28, 2022 4.05pm EDT
No comments:
Post a Comment