Buổi
chiều tàn của nền báo chí ‘tận trung, tận hiến’
January
03 2025 8:00 AM
https://www.luatkhoa.com/2025/01/buoi-chieu-tan-cua-nen-bao-chi-tan-trung-tan-hien/
Phụ
nữ Chủ nhật nói lời tạm biệt. [1]
Không
ai biết lý do thật sự khiến cho một trong những ấn phẩm cuối tuần bán chạy nhất
nước ngừng xuất bản. Trên trang bìa, tờ này đề “28 năm, đã đến lúc người phụ nữ
khoác chiếc áo Chủ nhật cũ, như nàng Scheherazade đã kể xong 1.001 câu chuyện
trong 1.001 đêm, xin được phép rời đi”.
Trong
không khí căng thẳng của thời kỳ “tinh gọn bộ máy”, những hiện tượng thế này
thường khiến người ta nghĩ đến khả năng một báo bị sáp nhập hoặc giải thể.
31/12/2024,
“cái đêm hôm ấy… đêm gì?”. Đấy là cái đêm mà khi người ta đang chuẩn bị đếm ngược
chào năm mới, Truyền hình Quốc hội tuyên bố phát sóng bản tin cuối cùng, sau 10 năm hoạt động. [2]
Đấy
cũng là cái đêm mà Truyền hình Nhân Dân chia tay khán giả sau hơn chín năm phát sóng. [3]
Vị
biên tập viên dẫn chương trình của Truyền hình Nhân Dân không
quên nói rằng kênh truyền hình này đã “góp phần nhỏ bé, giản dị trong tiến
trình phát triển của báo chí nước nhà; tuyên truyền, cổ vũ, động viên nhân dân
thực hiện những chủ trương, đường lối của đảng và chính sách của nhà nước”.
Theo
chủ trương tinh gọn bộ
máy, Truyền hình Nhân Dân, Truyền hình Quốc hội, Truyền
hình Thông tấn, Truyền hình VOV, Truyền hình VTC sẽ
kết thúc hoạt động và chuyển chức năng, nhiệm vụ liên quan về Đài Truyền
hình Việt Nam (VTV). [4]
Cùng
thời điểm, Báo Thanh Niên được giữ lại, sau nhiều lời đồn đoán rằng tờ này sẽ sáp nhập
với Tiền Phong và bị biến thành một tạp chí hoặc số chuyên đề.
[5]
Tờ Tuổi
Trẻ thì sao?
Bộ
Lao động, Thương binh và Xã hội chuẩn bị chấm dứt hoạt động, tờ Dân Trí dưới trướng
cơ quan chủ quản này có được về Bộ Nội vụ không? [6]
VTV cho biết chỉ tiếp
nhận chức năng, nhiệm vụ của các đài, kênh chuyển về, nhưng có tiếp nhận hàng
ngàn người của các cơ quan đó không?
Nếu
chúng ta nghĩ lại rằng báo chí của nhà nước thì nhà nước có quyền sáp nhập, thì
những chuyện này cũng là chuyện thường.
Rất
nhiều nhà báo chuyên nghiệp sẽ mất việc sau cuộc đại phẫu mang tên tinh gọn bộ
máy. Những “chiến sĩ trên mặt trận thông tin” sẽ ra đi như những con tốt vô
danh trên “bàn cờ trận mạc” chính trị.
Mà
kể cả có qua được cơn hoạn nạn này thì báo chí cũng còn một ải khác mang tên “quy hoạch báo chí”, theo Quyết định số 362/2019 do cựu Thủ
tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc ký. [7]
Thực
hiện đề án quy hoạch báo chí này, cho đến nay, số lượng cơ quan báo chí của nước
ta giảm từ 800 xuống còn 500 cơ quan. [8]
Riêng
ở thủ đô Hà Nội, trước đây có 20 cơ quan báo chí, nay giảm phân nửa, còn 10. [9] Ở TP. HCM, trước đây có 28 cơ
quan báo chí, nay giảm còn 19. [10]
Theo
đề án quy hoạch, đến năm 2025, hai thành phố lớn nhất cả nước sẽ phải hoàn
thành việc sắp xếp để mỗi thành phố còn bốn cơ quan báo in, tạp chí in, đài
phát thanh và truyền hình.
Tuy
nhiên, hai địa phương này muốn xin một “cơ chế đặc thù” để giữ nguyên số lượng
hiện tại. Hồi tháng 8/2024, Bộ Thông tin và Truyền thông hứa sẽ xem xét, nhưng không ai ngờ rằng bộ này còn chẳng cứu nổi
mình và cũng sẽ bị sáp nhập vào Bộ Khoa học và Công nghệ trong thời gian tới
theo chủ trương tinh gọn bộ máy. [11]
Do
đó, qua được ải “tinh gọn bộ máy” thì đến cuối năm 2025, chưa chắc những tên tuổi
hàng đầu như Tiền Phong, Thanh Niên, Tuổi Trẻ còn
sống sót được.
Có
thể, Pháp luật TP. HCM, Phụ nữ TP. HCM hay nhiều tờ
khác sẽ chỉ còn là cái bóng của chính mình và tiếc thương về một thời huy hoàng
quá vãng.
Điều
đáng nói thứ nhất là
dù cho đứng trước cái ranh giới sống còn, báo chí nhà nước vẫn giữ một thái độ
“tận trung, tận hiến” với chủ trương của Đảng Cộng sản và chính sách của nhà nước.
Nhưng đây là điều đáng vui hay đáng buồn?
Người
ta đồn đoán (lại là đồn đoán) với nhau rằng ông Tô Lâm đang muốn siết các cơ
quan nhà nước nói chung để rộng đường cho tư nhân phát triển, tương tự như việc
bóp báo chí nhà nước để rộng đường cho báo chí tư nhân. Những nhà báo “dôi dư”
từ báo chí nhà nước sau này có thể mở ra những tờ báo tư nhân và thu hút nhân
tài.
Nếu
là vậy thật thì người đời về sau sẽ nhắc và tán dương ông Tô Lâm như một nhà cải
cách chứ không phải là một nhà lãnh đạo độc tài.
Nhưng
trước khi công chúng được dự phần và tán dương về viễn cảnh ấy, sẽ có rất nhiều
nhà báo chuyên nghiệp sắp rơi vào vòng xoáy thất nghiệp.
Có
những độc giả chạnh lòng nhìn và nhắc về ấn phẩm mình yêu quý như một cái tên
nhiều kỷ niệm.
Có
những khoa đào tạo về báo chí xưa nay vốn hiếm, nay có thể còn bị siết đường hoạt
động hơn.
Có
những sinh viên báo chí mới ra trường và không còn mấy cơ hội để dấn thân vào
cái nghề được mệnh danh là “quyền lực thứ tư” nữa.
Và
chẳng ai trong số họ có lỗi lầm gì.
Điều
đáng nói thứ hai là
không ai phản kháng.
Không
một nhà báo, tờ báo nào dám hó hé đôi lời phản đối chính sách này (có thể vì nó
là chủ trương của đảng), dù tất nhiên nhiều tờ vẫn đang kịch liệt vận động hành
lang để bảo toàn tính mệnh của mình.
Báo
chí và người làm báo có thể đòi quyền lợi cho rất nhiều người, có thể giải quyết
hàng ngàn, hàng triệu sự vụ cho những người yếu thế khác trong xã hội, có thể tống
chính trị gia vào tù sau nhiều bài điều tra dậy sóng.
Nhưng,
cho tới lúc “giãy chết”, họ cũng không thể đòi được bất cứ điều gì cho chính bản
thân họ. Dường như sự phản kháng đã bị triệt tiêu mà chẳng ai còn có khả năng
đánh thức.
Ngay
cả sứ mệnh “phụng sự bạn đọc” mà họ hay nói tới, thì cho dù có yêu quý tờ báo đến
đâu, bạn đọc cũng chẳng thể cứu được tờ nào.
Báo
chí nhà nước đã làm tròn vai “tận trung, tận hiến”, phục vụ cho chủ trương của
đảng và chính sách của nhà nước.
Suy
cho cùng, cái lòng tận trung tận hiến ấy, ngay từ đầu, đã sai đối tượng.
-----------------
Chú
thích
1.
Tạm biệt và hẹn gặp lại! (2025).
Phunuonline.com.vn. https://www.phunuonline.com.vn/tam-biet-va-hen-gap-lai-a1537811.html
2.
Trọng
Đạt. (2024). Truyền hình Quốc hội phát sóng bản tin cuối cùng. VietNamNet News;
Vietnamnet.vn. https://vietnamnet.vn/truyen-hinh-quoc-hoi-phat-song-ban-tin-cuoi-cung-2358814.html
3.
Thanh,
Y. (2025, January 2). BTV truyền hình xúc động khi đọc bản tin chia tay khán giả
ngày cuối năm. Danviet.vn; https://danviet.vn. https://danviet.vn/btv-truyen-hinh-xuc-dong-khi-doc-ban-tin-chia-tay-khan-gia-ngay-cuoi-nam-20250102132706723.htm
4.
Trọng
Phụng. (2024, December 4). Cấp tập “tinh gọn bộ máy.” Luật Khoa Tạp Chí. https://www.luatkhoa.com/2024/12/cap-tap-tinh-gon-bo-may
5.
Lê
Hiệp. (2024, December 30). 13 cơ quan, đơn vị ở T.Ư hoàn thành sắp xếp, tinh gọn
tổ chức bộ máy. Thanhnien.vn; https://thanhnien.vn. https://thanhnien.vn/13-co-quan-don-vi-o-tu-hoan-thanh-sap-xep-tinh-gon-to-chuc-bo-may-185241230140207521.htm
6.
Hà,
M. (2024, December 7). Bộ Nội vụ đã thống nhất với Bộ LĐ-TB-XH về phương án
sắp xếp. Thanhnien.vn; https://thanhnien.vn. https://thanhnien.vn/bo-noi-vu-da-thong-nhat-voi-bo-ld-tb-xh-va-bo-gtvt-ve-phuong-an-sap-xep-185241207161123196.htm
7.
tin,
T. (2025). Quyết định số 362/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Quy
hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025. Chinhphu.vn. https://vanban.chinhphu.vn/default.aspx?pageid=27160&docid=196672
8.
baochinhphu.vn.
(2024, November 5). VUSTA đánh giá 5 năm thực hiện quy hoạch báo chí.
Baochinhphu.vn. https://baochinhphu.vn/danh-gia-5-nam-thuc-hien-quy-hoach-phat-trien-va-quan-ly-bao-chi-102241105125448097.htm
9.
tin,
T. (2024, December 24). Hà Nội nghiêm túc triển khai quy hoạch báo chí theo
Quyết định 362/QĐ-TTg - Vietnam.vn. Vietnam.vn - Nền Tảng Quảng Bá về Việt
Nam. https://www.vietnam.vn/ha-noi-nghiem-tuc-trien-khai-quy-hoach-bao-chi-theo-quyet-dinh-362-qd-ttg
10.
TPHCM hoàn thành việc sắp xếp 25/27 cơ quan báo chí. (2025). Trang Tin
Điện Tử Đảng Bộ Thành Phố Hồ Chí Minh. https://www.hcmcpv.org.vn/tin-tuc/tphcm-hoan-thanh-viec-sap-xep-25-27-co-quan-bao-chi-1491899780
11.
HÀ,
T. (2024, August 28). Đến năm 2025, tiếp tục sắp xếp các cơ quan báo chí theo
hướng đa phương tiện, đa nền tảng. TUOI TRE ONLINE; tuoitre.vn. https://tuoitre.vn/den-nam-2025-tiep-tuc-sap-xep-cac-co-quan-bao-chi-theo-huong-da-phuong-tien-da-nen-tang-20240828191523086.htm
--------------------
Đọc
thêm:
Khi phóng
viên bị bắt ‘chạy’ hợp đồng quảng cáo
Một
cuốn cẩm nang nhỏ về làm báo phi lợi nhuận
No comments:
Post a Comment