Dư
âm chuyến thăm Hà Nội của Putin
Bình luận của Blogger Trần Hiếu Chân
2024.06.23
Lõi đời
như một cô gái sành điệu, Việt Nam đã “dating” cùng lúc với cả “ba chàng trai”
tiềm năng (The Three Bigs)?
Tổng
thống Nga Vladimir Putin (trái) và Chủ tịch Việt Nam Tô Lâm nâng cốc tại một bữa
tiệc tại Hà Nội hôm 20/6/2024 (Gavriil
GRIGOROV / POOL / AFP)
Bữa
tiệc nào rồi cũng đến lúc tàn… Hai bức chân dung khủng của Tô Lâm và Putin dựng
trong Phủ Chủ tịch tại Hà Nội đã được hạ xuống. 21 phát đại bác gầm rú trong điệu
nhạc “thề phanh thây uống máu quân thù” cũng đi vào quên lãng trong giới quan
sát. Chỉ còn lại là dư âm từ phát biểu của Putin ở Hà Nội, thậm chí cả
trên đường trở lại Điện Kemlin, Nga có thể cung cấp vũ khí cho Triều Tiên và lời
cảnh báo đi kèm – bị dư luận cho là điên khùng – về khả năng Matxcơva sẽ vũ
trang cho Bình Nhưỡng để phản ứng lại việc phương Tây “chống lưng” cho Ukraine
trong cuộc chiến đấu vệ quốc của mình (1). Quyền lực của Tô Lâm càng
“được lên men” dịp này qua việc ông cùng với Putin cam kết làm sâu hơn quan hệ
chiến lược toàn diện (2). Một bình luận từ “East Asia Forum” cho rằng, tân Chủ
tịch nước Việt Nam đã tận dụng được cuộc chiến chống tham nhũng để thăng tiến,
thậm chí có cơ hội để nắm luôn vị trí quyền lực cao nhất là Tổng bí thư Đảng Cộng
sản (3). Còn “Al Jazeera” thì đưa ra cảnh báo, tình hình nhân quyền có thể sẽ tồi
tệ hơn ở Việt Nam khi ông Tô Lâm ngày càng tiến lên đỉnh cao quyền lực.
Khép
lại bài viết của mình, Giám đốc phụ trách châu Á của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền
(HRW) Elaine Pearson trên “Al Jazeera” nhắn nhủ: “Giờ đây, ở cương vị Nguyên thủ
quốc gia, ông Lâm sẽ tiếp nhiều phái đoàn quốc tế trong các dịp nghi lễ chính
thức và đàm phán ngoại giao. Khi bắt tay ông ấy, các nhà ngoại giao chớ
nên quên rằng, leo lên mỗi nấc thang quyền lực, Tô Lâm đã để lại phía sau rất
nhiều tội ác và gây ra biết bao tổn hại đối với nhân quyền ở Việt Nam”
(4). Trong các số báo ra ngày 21/6/2024, cả ba nhật báo lớn ở Pháp
“Les Echos”, “Le Figaro” và “Le Monde” đều nhấn mạnh đến một nội dung, qua các
chuyến công du, Tổng thống (TT) Putin muốn chứng tỏ ông không hoàn toàn bị cô lập
trên trường quốc tế. Liên quan đến Việt Nam, đây là dịp để truyền thông Pháp nhắc
lại chính sách “ngoại giao cây tre” của Hà Nội, cũng như mối quan hệ hữu nghị
truyền thống giữa Hà Nội và Matxcơva, vì năm nay đánh dấu 30 năm đôi bên ký kết
Hiệp ước hữu nghị Nga – Việt (5).
Việc
ông Nguyễn Phú Trọng đứng ra mời TT Putin, cho dù ông Putin không còn giữ chức
Chủ tịch Đảng “Nước Nga Thống nhất”; rồi tiếp đến các cuộc hội đàm riêng rẽ giữa
Putin với cả Chủ tịch nước (CTN) Tô Lâm lẫn Tổng bí thư (TBT) Nguyễn Phú Trọng,
cho thấy dường như Việt Nam có đến “hai Nguyên thủ quốc gia”. Điều này
phản ánh sự lúng túng của Việt Nam qua các các động thái lễ tân phức tạp. Không
những tổ chức rình rang để đón một chính khách hàng đầu của một liên minh cũ từ
thời mồ ma Xô Viết. Mà ngay giờ đây, chính khách ấy lại đang là đối tượng của
Tòa Hình sự Quốc tế (ICC). Dẫu Việt Nam không phải là thành viên ký
Quy chế Roma, nên không bị gây sức ép, không chịu sự ràng buộc phải tuân theo
quy định của Tòa ICC, thế nhưng Việt Nam vẫn vấp phải sự không hài lòng của
Liên minh châu Âu (EU), đặc biệt là sự phản ứng khá gay gắt từ Bộ Ngoại giao
Hoa Kỳ.
Nhưng
có lẽ dư âm sẽ còn đọng lại lâu nhất là phơi bày ra những nguyên nhân sâu xa của
việc, tại sao lãnh đạo Hà Nội, bất chấp mọi ì xèo ở cả quốc nội lẫn quốc tế, vẫn
mạo hiểm mời và đón tiếp trọng thị “tân Sa Hoàng” của nước Nga? Hóa ra,
chủ nghĩa thực dụng, chứ không phải “những ràng buộc quá đát” của ý thức hệ Xô
Viết lỗi thời, đã dẫn dắt định hướng của ban lãnh đạo Ba Đình. Trong một
phân tích sâu sắc và bao quát, Khang Vũ, nghiên cứu sinh Tiến sĩ từ Đại học
Boston (Mỹ) đã chỉ ra ba yêu cầu quan trọng nhất về an ninh tổng thể mà Đảng và
Nhà nước Việt Nam hiện đang phải đối mặt. Giờ đây, Hà Nội đang tìm mọi
cách (i) bảo vệ an ninh chế độ, (ii) bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và (iii) duy trì
môi trường hòa bình và sự ổn định bên ngoài, có lợi cho tăng trưởng kinh tế (6). Hành động như một cô gái sành điệu, Việt Nam đã
“dating” cùng lúc với cả “ba chàng trai” tiềm năng (The Three Bigs).
Hoa
Kỳ – vốn là siêu cường từ thời Chiến tranh Lạnh, và hy vọng Hợp chủng quốc sẽ
còn duy trì được vị thế này dài dài – từng hứa hẹn giúp Việt Nam bảo vệ chủ quyền
lãnh thổ và môi trường hòa bình trong không gian “Ấn Độ Đương – Thái Bình Dương
Tự do và Rộng mở” (FOIP). Nâng vượt cấp quan hệ với Mỹ lên Đối tác chiến lược
toàn diện (CSP), trước tiên cũng là để phục vụ mục đích (ii) và (iii). Trung Quốc,
câu chuyện ngàn năm ấy, nhưng bao giờ cũng mới, tuy “nàng” chỉ hy vọng vào
“chàng” giúp cho mục tiêu thứ nhất (i). Đơn giản là vì, nếu giữ được chế độ cho
Đảng CSVN, có nghĩa là buộc được “nàng” vào “của hồi môn” Mác – Lê – Hồ thì suốt
đời, “nàng” không thể thoát khỏi “vòng tay cầu hôn”, dù “chàng” có tệ bạc bao
nhiêu nữa cũng cam chịu. Nước Nga Xô Viết trước đây hẳn nhiên đến với “nàng” sớm
nhất, từ “cái thuở ban đầu lưu luyến ấy”. Có điều “xưa sao phong gấm rủ là/ Giờ
sao tan tác như hoa giữa đường…”
Tuy
không còn quyền lực như xưa, Putin đến lần này vẫn mang theo quà tặng và đặc biệt
là lời hứa, cùng lúc sẽ giúp Hà Nội thực hiện cả ba mục tiêu nói trên. Tuyên bố
chung (TBC) Việt Nam và Nga vào ngày 20/6 bao gồm ý tưởng về cái gọi là “cấu
trúc an ninh và hợp tác bình đẳng”. Theo đó, Việt Nam và Nga cho rằng “cần tăng
cường các nỗ lực chung của khu vực nhằm xây dựng tại châu Á – Thái Bình Dương…
không chia tách, mang tính toàn diện, mở và minh bạch, dựa trên cơ sở luật pháp
quốc tế, bao gồm các nguyên tắc không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, giải
quyết hòa bình xung đột, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. Hai bên
phản đối việc chia rẽ cấu trúc châu Á – Thái Bình Dương với vai trò trung tâm của
ASEAN, tác động tiêu cực đến việc mở rộng và tăng cường đối thoại chung của khu
vực” (7). Trên thực tế, nếu Nga tuân thủ những cơ sở pháp lý ghi trong TBC này
thì đã không có cuộc chiến tranh xâm lược của Putin ở Ukraine!
TBC
và mười một văn kiện ký kết (MOU) mở ra cho Việt Nam một số triển vọng, nhất là
các dự án về chế biến dầu thô, khí hóa lỏng, công nghệ hạt nhân và năng lượng
nguyên tử… Tuy nhiên, với tất cả các kế hoạch đồ sộ này, nhưng nếu nước Nga của
Putin lại ủng hộ lập trường của Trung Quốc về Biển Đông, như một phát biểu trước
đây của ông ấy, không chấp nhận phán quyết của Tòa Trọng tài quốc tế (CPA), thì
liệu hợp tác Nga – Việt tại các giềng dầu sẽ mở rộng có đủ để ngăn chặn các âm
mưu từ “chiến lược vùng xám” của Trung Quốc trên Biển Đông? (8). Cho nên, có
khi lời khuyên chân thành của Đại sứ Ukraine tại Hà Nội Oleksandr Gaman lại hữu
lý khi nhà ngoại giao này khẳng định rằng, ký kết các thỏa thuận với Putin có
thể sẽ là vô ích (9).
Trả
lời Reuters, nhà nghiên cứu Murray Hiebert từ Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và
Chiến lược (CSIS) đánh giá, mặc dù chuyến đi của Putin khiến Mỹ và các đồng
minh lo ngại, nhưng Hà Nội đã tính toán chính xác về việc sẽ không phải gánh chịu
nhiều hậu quả. Hiebert nhấn mạnh đến việc Washington đang tùy thuộc vào mức độ
cao vào mối quan hệ tốt đẹp với Việt Nam để làm đối trọng với Trung Quốc trong
khu vực. Trong khi đó, trả lời New York Times, bà Hoàng Thị Hà, nhà nghiên cứu
cấp cao từ viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, cho rằng: “Dù Nga có thể đề nghị
gì đi chăng nữa thì Việt Nam chưa chắc đã vồ vập đón nhận và tạo bất kỳ ấn tượng
nào rằng, Việt Nam đang cùng phe với Nga trên mặt trận chống phương Tây” (10).
____________
Tham
khảo:
(1) https://www.voatiengviet.com/a/putin-tuyen-bo-nga-co-the-cung-cap-vu-khi-cho-trieu-tien/7664184.html
(3) https://eastasiaforum.org/2024/06/21/to-lams-ambitious-ascent-in-vietnam/
(4) https://www.aljazeera.com/opinions/2024/6/19/beware-of-vietnams-new-authoritarian-president
(6) https://thediplomat.com/2024/06/putins-trip-to-vietnam-the-next-phase-of-major-power-competition/
(7
và 10) https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cv22y3e3l9yo
(8) https://www.voatiengviet.com/a/su-that-va-doi-tra-qua-chuyen-tham-ha-noi-cua-putin/7665349.html
___________
*
Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do
*
Trần Hiếu Chân là một blogger, đồng thời cũng là nhà báo độc lập tích cực tham
gia vào mạng lưới xã hội đấu tranh vì tự do báo chí, dân chủ và nhân quyền cho
Việt Nam. Blogger này cũng là một trong những nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế và
đường lối ngoại giao của Việt Nam và các nước ASEAN.
------------------------
Tin,
bài liên quan
BLOG
·
Hậu
quả từ bệnh cuồng Nga của một số người Việt
·
Quan
hệ Việt – Nga: Xung lực mới cho những thập niên tới
·
Khéo
dư nước mắt khóc... tổ mối
·
Cuộc
sống của Vladimir Putin như thế nào?
No comments:
Post a Comment