Mật nghị Bắc Đới Hà lịch sử đầy
thử thách của Đảng Cộng sản Trung Quốc
Katsuji Nakazawa
| Nikkei Asia
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
Mật nghị năm nay sẽ thảo luận về vấn đề thống nhất
Đài Loan, các khó khăn kinh tế, và quan hệ với Mỹ.
Mùa hè chính trị của Trung Quốc đã đến. Các
nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc – đã nghỉ hưu và vẫn còn đương nhiệm – đã
tập trung tại thị trấn nghỉ mát ven biển Bắc Đới Hà ở tỉnh Hà Bắc để tổ chức
các cuộc thảo luận thường niên, theo hình thức bí mật và không chính thức, về
tình hình đất nước.
Cuộc họp năm nay có lẽ sẽ mang tính lịch sử.
“Đây là mật nghị Bắc Đới Hà đầu tiên mà tất cả
các đảng viên lão thành đầy quyền lực đều vắng mặt,” một đảng viên kỳ cựu, người
đã quan sát chính trị Trung Quốc suốt bốn thập niên, cho biết.
Đối với Tập Cận Bình, người đã giữ chức chủ tịch
nước và tổng bí thư đảng trong gần 11 năm, đây sẽ là cuộc họp ở Bắc Đới Hà đầu
tiên trong thời gian ông cầm quyền không có sự tham dự của các đảng viên lão
thành có ảnh hưởng nhất.
Tháng 11 năm ngoái, cựu lãnh đạo tối cao Giang
Trạch Dân, người quyền lực nhất trong số các đảng viên lão thành, đã qua đời ở
tuổi 96.
Một tháng trước đó, người tiền nhiệm trực tiếp
của Tập, Hồ Cẩm Đào, 80 tuổi, đã bị hộ tống ra khỏi lễ bế mạc đại hội đảng toàn
quốc. Kể từ đó, người ta không còn nhìn thấy ông. Có tin đồn rằng ông không còn
cư trú ở Bắc Kinh nữa. Khả năng ông xuất hiện tại cuộc họp Bắc Đới Hà năm nay
là rất thấp.
Cựu Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào (giữa) bị hộ tống khỏi sân khấu trong
đại hội toàn quốc của Đảng Cộng sản Trung Quốc vào tháng 10/2022. (Ảnh của
Yusuke Hinata)
Nhưng sẽ có rất nhiều chủ đề phải thảo luận.
Ví dụ, Tập cần vạch ra một đại chiến lược để thu hồi Đài Loan, vốn được chế độ
cộng sản xem là mục tiêu tối hậu của họ.
Về kinh tế, Trung Quốc chưa từng ở trong tình
trạng bấp bênh như thế này kể từ khi chính sách “cải cách và mở cửa” được đưa
ra vào cuối thập niên 1970.
Về ngoại giao, Tập cần quyết định phải làm gì
với Mỹ. Quan hệ song phương được cho là đã rơi vào tình trạng tồi tệ nhất kể từ
khi hai nước bình thường hóa quan hệ ngoại giao.
Những nỗ lực của chính quyền Tập nhằm giải quyết
những thách thức lớn này đều gặp trở ngại. Tuy nhiên, may mắn là ông sẽ không bị
đảng viên lão thành nào phê phán tại mật nghị.
Chẳng hạn, cách xử lý vấn đề Đài Loan của ông
đã không diễn ra như mong muốn. Taro Aso, cựu thủ tướng Nhật Bản 82 tuổi, hiện
đang giữ chức phó chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền, vừa đến thăm Đài
Loan. Hôm thứ Ba (15/08/2023), ông đã gặp Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn tại
văn phòng tổng thống ở Đài Bắc.
Đây là chuyến thăm Đài Loan đầu tiên của một
phó chủ tịch đương nhiệm của LDP, nhân vật số 2 của đảng, kể từ khi người Nhật
cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan vào năm 1972.
Tập Cận Bình phát biểu trong chuyến thăm lực lượng không quân ở Khu biên
giới phía Tây của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc. Đối với ông, việc thừa
nhận mình có thể đã phạm sai lầm chính sách là không hấp dẫn. © Tân Hoa
xã/Kyodo
Nhưng điều khó chịu hơn nữa đối với Trung Quốc
là kế hoạch đến Mỹ trong tháng này của Phó Tổng thống Đài Loan William Lại
Thanh Đức.
Lại sẽ thăm New York sau chuyến đi đến
Paraguay. Trên đường trở về từ đất nước Nam Mỹ, ông sẽ dừng lại ở San
Francisco. Paraguay và Đài Loan duy trì quan hệ ngoại giao, và Lại sẽ tham dự lễ
nhậm chức của tân tổng thống Paraguay, Santiago Pena Palacios.
Ông cũng sẽ tranh cử tổng thống vào tháng 1
năm sau, với tư cách là ứng viên của Đảng Dân Tiến cầm quyền, kế nhiệm bà Thái
Anh Văn. Chuyến thăm Mỹ dự kiến của phó tổng thống đương nhiệm Đài Loan đã kích
động làn sóng phản ứng dữ dội từ Trung Quốc.
“Trung Quốc kiên quyết phản đối bất kỳ hình thức
tương tác chính thức nào giữa Mỹ và khu vực Đài Loan,” người phát ngôn Bộ Ngoại
giao Trung Quốc cho biết, đồng thời nhấn mạnh rằng Đài Loan, “là cốt lõi trong
các lợi ích cốt lõi của Trung Quốc và là lằn ranh đỏ không thể vượt qua.”
Người phát ngôn nói thêm, “Trung Quốc sẽ theo
sát các diễn biến và thực hiện các biện pháp kiên quyết và mạnh mẽ để bảo vệ chủ
quyền và toàn vẹn lãnh thổ của chúng tôi.”
Phó Tổng thống Đài Loan William Lại Thanh Đức đang làm Trung Quốc khó chịu
với kế hoạch đến Mỹ trong tháng này. (Ảnh của Yu Nakamura)
Trung Quốc đang mong đợi rằng ứng viên từ phe
đối lập chính, Quốc Dân Đảng (KMT), sẽ đánh bại Lại. Nhưng ứng viên đó, Thị trưởng
Thành phố Tân Bắc, Hầu Hữu Nghi (Hou Yu-ih), vừa có những hành động có thể khiến
các nhà lãnh đạo Trung Quốc bối rối. Chẳng hạn, tháng trước, Hầu đã chọn Nhật Bản
làm điểm đến cho chuyến công du nước ngoài đầu tiên của mình kể từ khi chính thức
trở thành ứng viên tổng thống của KMT.
Ứng viên tổng thống Đài Loan mà Trung Quốc ưa
thích lại có một chuyến thăm Nhật Bản trong lúc người Nhật ngày càng công khai
kêu gọi ngăn chặn Trung Quốc. Bắc Kinh chắc chắn không thể thấy thoải mái.
Trên thực tế, tình hình đang trở nên tồi tệ
hơn đối với chính quyền Tập Cận Bình. Khi Hầu Hữu Nghi gặp Koichi Hagiuda, Chủ
tịch Hội đồng Nghiên cứu Chính sách của LDP, vị thị trưởng bày tỏ sự thấu hiểu
quan điểm của Nhật Bản về việc xả nước đã qua xử lý từ nhà máy điện hạt nhân
Fukushima Daiichi ra biển.
Trong một cuộc họp kín vào ngày 1/8, Hầu đã
nói với Hagiuda rằng ông “muốn tôn trọng quyết định của Cơ quan Năng lượng
Nguyên tử Quốc tế,” vốn kết luận rằng kế hoạch xả nước của Nhật Bản phù hợp với
các tiêu chuẩn an toàn quốc tế.
Nhận xét của Hầu hoàn toàn trái ngược với
chính sách của Trung Quốc.
Chủ tịch Hội
đồng Nghiên cứu Chính sách của LDP, Koichi Hagiuda (phải) và Hầu Hữu Nghi của
Quốc Dân Đảng Đài Loan tại Tokyo vào ngày 1/8. Một số người ở Bắc Kinh có lẽ đã
bối rối khi ứng viên tổng thống của Quốc Dân Đảng lại chọn đến thăm Nhật Bản. ©
Kyodo
Sự kiện này cũng tiết lộ một thay đổi trong nền
chính trị Đài Loan.
Hầu gia nhập Quốc Dân Đảng với tư cách một người
Đài Loan bản địa, sinh ra ở Đài Loan. Bổn Tỉnh Nhân (benshengren), như tên gọi
của nhóm này, là những người đã sống ở Đài Loan trước khi Thế chiến II kết
thúc.
Trong lịch sử, các thành viên chủ chốt của Quốc
Dân Đảng là Ngoại Tỉnh Nhân (waishengren), những người từ đại lục di cư đến Đài
Loan từ nhiều vùng khác nhau của Trung Quốc sau Thế chiến II.
Với tình hình chính trị gần đây của Đài Loan,
việc đưa lập trường thân Trung Quốc lên hàng đầu sẽ khiến Quốc Dân Đảng gặp bất
lợi trong cuộc bầu cử tổng thống sắp tới. Thay vào đó, đã có một sự điều chỉnh.
Đây là lần đầu tiên kể từ khi Đài Loan bắt đầu
tổ chức bầu cử tổng thống vào năm 1996, không có ứng cử viên nào là người đại lục.
Hầu Hữu Nghi, cũng như Lại Thanh Đức, và Kha Văn Triết của Đảng Nhân dân Đài
Loan, đảng lớn thứ ba ở hòn đảo, đều là người Đài Loan bản địa.
Kha Văn Triết (phải), lãnh đạo Đảng Nhân dân Đài Loan, bắt tay với chính
trị gia Nhật Bản Keiji Furuya trong chuyến thăm Tokyo vào tháng 6. © Kyodo
Như truyền thống mọi năm, khởi đầu của mật nghị
Bắc Đới Hà năm nay đã được gợi ý khi truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin rằng
Thái Kỳ, một trong bảy thành viên Ban Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết
định hàng đầu của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đã xuất hiện tại khu nghỉ mát bên bờ
biển Bắc Đới Hà vào ngày 03/08.
Thái, nhân vật số 5 của Trung Quốc, là Chủ nhiệm
Văn phòng Trung ương Đảng, hay chánh văn phòng của Tập. Ông đã gặp các quan chức
cấp cao về khoa học và công nghệ trong kỳ nghỉ ở Bắc Đới Hà.
Người ta nói rằng hình thức của mật nghị Bắc Đới
Hà đã thay đổi trong những năm gần đây, và cuộc họp năm nay có thể không nhất
thiết phải có sự tham dự của tất cả các ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị, bao gồm
cả Tập và các đảng viên lão thành. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo hàng đầu đã biến
mất khỏi các bản tin được một thời gian, một dấu hiệu rõ ràng cho thấy mật nghị
đang được tiến hành.
Ngoài vấn đề Đài Loan, Tập còn phải đối mặt với
quan hệ căng thẳng với Mỹ và những khó khăn do nền kinh tế suy yếu. Tỷ lệ thất
nghiệp trong giới thanh niên Trung Quốc đang tăng vọt. Thị trường bất động sản
sa sút càng làm tình hình khó khăn hơn.
Trong giai đoạn trước, khi Trung Quốc được điều
hành theo hệ thống lãnh đạo theo cấp ủy, những đảng viên lão thành đã có thể
bày tỏ quan ngại của mình. Hệ thống này cho phép kiềm chế đối trọng, dù thiếu
các cuộc bầu cử dân chủ.
Tuy nhiên, dưới thời Tập, Trung Quốc gần như
đã từ bỏ hệ thống lãnh đạo tập thể và thiết lập một chế độ cai trị đơn cực.
Thái Kỳ
(chính giữa hàng trước), nhân vật số 5 của Trung Quốc, chụp ảnh với các chuyên
gia ở Bắc Đới Hà, tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc, vào ngày 3/8. © Tân Hoa Xã /Kyodo
Trong hoàn cảnh như vậy, cách duy nhất để sửa
chữa các chính sách quan trọng là chính Tập Cận Bình phải nhận ra vấn đề và ra
lệnh sửa chữa chúng. Nhưng một động thái như vậy có nghĩa là nhà lãnh đạo cao
nhất phải tự thừa nhận sai lầm, khiến nó trở thành một lựa chọn không hấp dẫn.
Chính sách zero-COVID của Trung Quốc là một ví
dụ. Nó đã áp đặt các hạn chế nghiêm ngặt đối với việc di chuyển của người dân để
ngăn chặn coronavirus, và đã được kéo dài trong gần ba năm theo sáng kiến của Tập,
giáng một đòn nặng nề không cần thiết vào nền kinh tế Trung Quốc.
Với kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới,
rõ ràng chính sách zero-COVID là vô nghĩa.
Trung Quốc cũng chưa thoát khỏi tình trạng thị
trường bất động sản sụt giảm kéo dài. Sự sa sút hiện tại xảy ra sau khi Trung
Quốc chuyển sang kiềm chế bong bóng thị trường như một phần trong chính sách
“thịnh vượng chung” mang dấu ấn của Tập.
Quản trị từ trên xuống sẽ có lợi thế riêng của
nó khi tình hình diễn ra tốt đẹp. Quyết định nhanh chóng, lộ trình rõ ràng, và
việc triển khai chính sách cũng rất nhanh. Nhưng một khi tình hình trở nên tồi
tệ, bất kỳ phản ứng nào cũng bị chậm lại. Đó là vì ưu tiên hàng đầu của nền
chính trị Trung Quốc là để Tập Cận Bình giữ thể diện và duy trì sự thống trị của
mình.
Trong hoàn cảnh như vậy, Trung Quốc sẽ không
thể sửa lỗi một cách toàn diện. Xin lấy một ví dụ trong y học, việc này tương tự
như khi không thể thực hiện đại phẫu, dù căn bệnh có nghiêm trọng đến đâu.
Thay vào đó, Trung Quốc ngày nay chỉ có thể tiến
hành sơ cứu, theo cách không khiến Tập phải mất thể diện.
Mật nghị Bắc Đới Hà đầu tiên nơi “những đảng viên
lão thành hoàn toàn biến mất” dự kiến sẽ kéo dài đến giữa tháng 8. Kết quả sẽ
là gì?
------------------------------------
Katsuji Nakazawa là nhà báo
và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy
năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng
Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi opens Bắc Đới Hà with no elders but plenty of challenges”, Nikkei Asia, 10/08/2023
No comments:
Post a Comment