Trung Quốc kiên nhẫn
nhưng cương quyết giành lấy Biển Đông
Biên
dịch: GaD
Tháng Sáu
15, 2023,
https://nghiencuulichsu.com/2023/06/15/trung-quoc-kien-nhan-nhung-cuong-quyet-gianh-lay-bien-dong/
Trung
Quốc sẵn sàng trì hoãn mục tiêu sở hữu toàn bộ vùng biển trong đường chín đoạn
của mình, đánh đổi chiến thắng nhanh chóng để lấy một chiến thắng ít gây tranh
cãi hơn.
https://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2023/06/1-9.png
Tàu
sân bay Liêu Ninh của Trung Quốc trong cuộc tập trận ở Biển Đông ngày 18 tháng
Tư 2018. Ảnh: AFP/Getty Images
Một đại tá
cấp cao Quân đội Giải phóng Nhân dân [Trung Quốc, PLA] đã nghỉ hưu gần đây đã
viết rằng Biển Đông “nguy hiểm hơn nhiều” so với Đài Loan và có khả năng gây ra
chiến tranh Mỹ-Trung.
Lập luận của
ông là, mặc dù các cuộc chạm trán gần giữa tàu và máy bay của Mỹ và Trung Quốc
hiếm khi xảy ra gần Đài Loan, nhưng chúng lại thường xuyên xảy ra ở Biển Đông
và có thể dễ dàng dẫn đến một vụ nổ súng tình cờ leo thang thành một cuộc xung
đột quân sự lớn hơn.
Tuy nhiên,
sẽ hợp lý hơn khi lập luận rằng Biển Đông ít dễ xảy ra chiến tranh hơn Eo biển
Đài Loan. Bắc Kinh nói rằng sự hỗ trợ ngày càng tăng của Mỹ đang thúc đẩy Đài
Loan tiến tới độc lập, điều mà chính phủ Trung Quốc đã cam kết tiến hành chiến
tranh để ngăn chặn.
Ngược lại,
các hoạt động “tự do hàng hải” của Mỹ ở Biển Đông, trong đó các tàu Hải quân Mỹ
đi qua vùng biển do Trung Quốc tuyên bố chủ quyền trong thời gian ngắn, hầu như
không làm được gì để làm suy yếu vị thế của Trung Quốc.
Trong khi
cả Đài Loan và Biển Đông đều là trường hợp của chủ nghĩa bành trướng Trung Quốc,
chính sách của Trung Quốc đối với chủ nghĩa bành trướng được đặc trưng bởi sự
kiên nhẫn – mặc dù được củng cố bởi sự khẳng định rằng các chính phủ khác không
được kiếm lợi lâu dài bằng chi phí của Trung Quốc.
Trung Quốc
kiên quyết đạt được mục tiêu mong muốn: quyền sở hữu lãnh thổ trên biển và các
thực thể đất liền trong đường chín đoạn của mình. Tuy nhiên, Bắc Kinh sẵn
sàng trì hoãn việc thực hiện mục tiêu đó trong tương lai. Nó đánh đổi một
chiến thắng nhanh chóng để lấy một chiến thắng ít gây tranh cãi hơn.
Có công bằng
không khi gọi chính sách của Trung Quốc là “chủ nghĩa bành trướng”?
Tuyên bố
chính thức của Bắc Kinh về lập trường của họ chỉ giới hạn ở đường chín đoạn
(đôi khi có thêm một đoạn thứ mười để bao quanh Đài Loan) và một tuyên bố thường
được lặp đi lặp lại, “Trung Quốc có chủ quyền không thể tranh cãi đối với các đảo
và vùng biển lân cận của chúng ở Biển Đông.”
Kể từ năm
1999, mỗi mùa hè, Bắc Kinh đều đơn phương áp đặt lệnh cấm người nước ngoài đánh
bắt cá ở phía bắc Biển Đông vượt xa mọi cách giải thích hợp lý về vùng đặc quyền
kinh tế (EEZ) của Trung Quốc. Đây là một minh chứng có tính toán về kiểm
soát hành chính.
https://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2023/06/2-7.png
Bản đồ
Biển Đông và đường 9 đoạn
Gần đây,
trước nhiều trường hợp tàu Trung Quốc tham gia vào các hoạt động quấy rối hoặc
trái phép gần bờ biển các quốc gia Đông Nam Á, người phát ngôn Trung Quốc đã
nói thêm: “Không có chuyện [Trung Quốc] đi vào vùng đặc quyền kinh tế của các
quốc gia khác,” dường như cho thấy Bắc Kinh không chấp nhận nguyên tắc các nước
khác có vùng đặc quyền kinh tế ở Biển Đông.
Toàn bộ
chính sách của Trung Quốc cho thấy một nỗ lực nhằm sáp nhập các vùng biển và
vùng trời quốc tế, cùng với các vùng biển và thực thể mà các chính phủ khác
tuyên bố họ có quyền sở hữu, và biến chúng thành lãnh thổ của Trung Quốc. Điều
đó cấu thành chủ nghĩa bành trướng.
Mọi cường
quốc bành trướng trong kỷ nguyên hiện đại đều tuyên bố rằng việc họ sáp nhập
lãnh thổ nước ngoài là hợp lý. Về phần mình, Bắc Kinh lập luận rằng việc sử
dụng lịch sử của Trung Quốc và các bản đồ kế thừa từ các chính phủ Trung Quốc
trước đây chứng minh rằng Biển Đông thuộc về Trung Quốc một cách hợp pháp.
Điều này
làm rối rắm vấn đề bằng cách phủ lên nó một lớp vỏ ngoài của chủ nghĩa bất xứng,
có vẻ ít hung hăng hơn – nghĩa là, người Trung Quốc đang tuyên bố lãnh thổ mà họ
tin là của họ, chứ không phải lãnh thổ mà họ cho là thuộc về các quốc gia khác.
Tuy nhiên,
thật không may cho Bắc Kinh, hiệp ước được chấp nhận rộng rãi do Hội nghị Liên
Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) đưa ra lại không ủng hộ các yêu sách của Trung
Quốc. Mặc dù là một bên ký kết hiệp ước UNCLOS, nhưng Bắc Kinh đã coi thường
sự liên quan của hiệp ước đối với tranh chấp Biển Đông, nổi tiếng là bác bỏ
phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực năm 2016 chống lại Trung Quốc.
Nếu không
có cơ sở cho chủ nghĩa quy nguyên của Trung Quốc, thì chúng ta chỉ còn lại chủ
nghĩa bành trướng Trung Quốc. Tuy nhiên, đó là một chủ nghĩa bành trướng
kiên nhẫn. Gây sức ép để giành chiến thắng nhanh chóng sẽ kéo theo mức độ
xung đột tương đối cao.
Ở mức tối
thiểu, nó sẽ làm tăng thêm nỗi sợ hãi giữa các quốc gia trong khu vực rằng
Trung Quốc mới trỗi dậy là một kẻ bắt nạt hung hãn muốn thực hiện một chương
trình nghị sự tư lợi. Nó cũng có khả năng kéo Trung Quốc vào một cuộc xung
đột quân sự. Hậu quả lâu dài sẽ là khóa ít nhất một số quốc gia trong khu
vực vào các thỏa thuận an ninh chống lại Trung Quốc.
Theo quan
điểm của Bắc Kinh, sẽ tốt hơn nhiều nếu các thủ đô trong khu vực tự mình đi đến
kết luận rằng phản kháng là vô ích, và lựa chọn tốt hơn của họ là chiều lòng
Trung Quốc bằng cách chấp nhận tầm nhìn về quyền sở hữu nhân từ của Trung Quốc
đối với Biển Đông.
Loại chế độ
là một yếu tố quan trọng trong sự kiên nhẫn của Bắc Kinh. Về chính trị
trong nước, chính phủ Trung Quốc có thể có tầm nhìn xa vì Đảng Cộng sản Trung
Quốc cầm quyền không có đối thủ và nhà lãnh đạo tối cao Tập Cận Bình dường như
được đảm bảo nhiệm kỳ trọn đời.
https://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2023/06/3-6.png
Tàu cảnh
sát biển Trung Quốc 3901, lớn nhất thế giới. Ảnh: Nhật báo Trung Quốc
Trung Quốc
tìm cách giành chiến thắng mà không cần chiến đấu bằng cách thể hiện sức mạnh
tương đối áp đảo. Hải quân, lực lượng bảo vệ bờ biển và đội tàu đánh cá
Trung Quốc đều lớn nhất thế giới tính theo số lượng tàu. Lực lượng bảo vệ
bờ biển của Trung Quốc bao gồm một số tàu chiến hải quân được sơn lại và tự hào
có tàu tuần duyên lớn nhất thế giới, nặng hơn một tàu tuần dương của Hải quân Mỹ.
Chính phủ
Trung Quốc sử dụng hàng trăm tàu đánh cá dân sự để tràn vào và chiếm đóng các phần
của Biển Đông, và các tàu hải quân và cảnh sát biển hỗ trợ không bao giờ ở
xa. Không bên tranh chấp nào khác có thể cạnh tranh với hạm đội rộng lớn
này. Sự hiện diện khắp nơi của các tàu Trung Quốc báo hiệu rằng các bên yêu
sách đối địch không thể giành chiến thắng.
Việc Trung
Quốc thường xuyên quấy rối tàu nước ngoài chứng tỏ một quyết định chính sách dựa
vào sự đe dọa ở mức độ thấp hơn là loại hành động quân sự bạo lực, trực tiếp mà
Trung Quốc đã chọn vào năm 1988 để chiếm Đá Gạc Ma từ tay Việt Nam.
Đồng thời,
Bắc Kinh đưa ra những đảm bảo để giúp các nước láng giềng dễ dàng chấp nhận
chương trình nghị sự của họ. Trung Quốc nói rằng họ không can thiệp vào quyền tự
do hàng hải của các nước khác ở Biển Đông. Bắc Kinh đưa ra các dự án phát
triển chung với các quốc gia yêu sách riêng lẻ.
Trung Quốc
cũng mời các bên yêu sách đối địch đạt được một giải pháp với Trung Quốc thông
qua các cuộc đàm phán song phương. Tuy nhiên, điều quan trọng là đây là một
định dạng sẽ tối đa hóa đòn bẩy của Trung Quốc với tư cách là quốc gia mạnh hơn
nhiều trong số hai quốc gia tại bàn. Bắc Kinh tránh cho phép các quốc gia yêu
sách khác đàm phán với tư cách là một nhóm chống lại họ.
Trung Quốc
đã đồng ý với Tuyên bố không ràng buộc về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DoC)
năm 2002, và vẫn tham gia vào các cuộc đàm phán về một Bộ quy tắc ứng xử (CoC)
mạnh mẽ hơn kể từ đó.
Tuy nhiên,
bằng bất kỳ cách giải thích hợp lý nào, Trung Quốc đã vi phạm các điều cấm của
tuyên bố đối với “các hoạt động làm phức tạp hoặc leo thang tranh chấp” và việc
chiếm giữ lãnh thổ mới. Kể từ năm 2002, Trung Quốc đã tạo ra các căn cứ
quân sự mới trên hàng trăm mẫu đất khai hoang ở Biển Đông cũng như chiếm đóng
Bãi cạn Scarborough, nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines và trước
đây ngư dân Philippines đã tiếp cận.
Trong hai
thập kỷ, Bắc Kinh đã cản trở tiến trình hướng tới một bộ quy tắc ứng xử có ý
nghĩa, làm đình trệ quá trình và cố gắng làm suy yếu nội dung của bất kỳ thỏa
thuận được đề xuất nào.
Bắc Kinh
đã yêu cầu một bộ quy tắc ứng xử
·
không
nên ràng buộc về mặt pháp lý;
·
không
nên bao gồm quần đảo Hoàng Sa (mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền) hoặc bãi cạn
Scarborough (mà Philippines tuyên bố chủ quyền);
·
nên
cấm các quốc gia yêu sách đưa các công ty nước ngoài vào khai thác tài nguyên
và tổ chức các cuộc tập trận quân sự chung ở Biển Đông với các quốc gia bên
ngoài khu vực (chẳng hạn như Mỹ); và
·
nên
yêu cầu các bên yêu sách tự giải quyết tranh chấp của mình bằng sự đồng thuận
thay vì khiếu nại lên các tòa án quốc tế làm việc theo các hướng dẫn của
UNCLOS.
Gần đây, Bắc
Kinh đã bày tỏ sự quan tâm đến việc nhanh chóng đạt được thỏa thuận về một bộ
quy tắc ứng xử. Động lực cho sự cấp bách mới này dường như là mong muốn
ngăn chặn ảnh hưởng của Mỹ, điều mà Trung Quốc cho là đang gia tăng nỗ lực chống
lại các yêu sách của Trung Quốc.
Bộ trưởng
Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị năm 2022 đã nói rằng Đông Nam Á có nguy cơ “bị
sử dụng như những quân cờ trong cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc lớn” và rằng
“tương lai của khu vực chúng ta nên nằm trong tay chính chúng ta”. Đối với
chính phủ Trung Quốc, sự ủng hộ rõ ràng đối với tuyên bố và bộ quy tắc ứng xử
là một hành động chủ yếu mang tính hoài nghi mà không có ý định thực hiện bất kỳ
thỏa hiệp đáng kể nào.
Điều này dẫn
đến yếu tố cuối cùng của chính sách Trung Quốc. Sự kiên nhẫn của Bắc Kinh
dựa trên đánh giá rằng quá trình hướng tới đạt được trạng thái cuối cùng mà họ
mong muốn đang được cải thiện, dù chỉ là dần dần. Chính phủ Trung Quốc can
thiệp, thường là gay gắt, khi họ tin rằng có nguy cơ mất đất vào tay các bên
yêu sách đối thủ hoặc Mỹ.
Tình hình
tại Bãi Cỏ Mây bên trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines là một ví dụ điển
hình. Cả Bắc Kinh và Manila đều tuyên bố thực thể này là lãnh thổ quốc
gia.
Philippines
đã cố ý cho tàu đổ bộ xe tăng Sierra Madre thời Thế chiến 2 neo đậu tại bãi cạn
này vào năm 1999 để làm chốt canh gác cho binh lính Philippines. Con tàu
bây giờ là một con tàu đổ nát. Quân lính sống trên tàu yêu cầu các tàu
Philippines khác tiếp tế thường xuyên.
Lập trường
chính thức của Trung Quốc là cho phép tiếp tế như “một thỏa thuận tạm thời, đặc
biệt vì lý do nhân đạo”, nhưng chính phủ Philippines nên đưa con tàu ra khỏi
bãi cạn.
https://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2023/06/4-6.png
Sierra
Madre, con tàu mắc cạn được Philippines sử dụng làm trạm gác ở Bãi Cỏ Mây, đang
tan rã. Ảnh: Viện Hải quân Mỹ
Trên thực
tế, tàu Trung Quốc đôi khi cản trở và đôi khi núp bóng nhiệm vụ tiếp tế, và đặc
biệt hung hăng trong việc cản trở các nỗ lực vận chuyển vật liệu xây dựng để sửa
chữa Sierra Madre.
Năm 2021,
tàu Trung Quốc được cho là đã bắn vòi rồng cao áp vào tàu Philippines đang cố gắng
tiếp cận Sierra Madre. Ngày 6 tháng 2 năm nay, theo Lực lượng bảo vệ bờ biển
Philippines, một tàu Trung Quốc đã thực hiện các động tác ngăn chặn nguy hiểm
và chiếu tia laser cực mạnh vào một tàu tuần tra Philippines đang cố gắng tiếp
cận và tiếp tế cho Sierra Madre. Tia laser tạm thời làm mù một số thủy thủ tàu
tuần tra.
Chính phủ
Philippines đã công bố video bằng chứng về vụ tấn công bằng laser. Không thể phủ
nhận một cách chính đáng, Bắc Kinh cho biết tàu tuần duyên của họ đã sử dụng một
tia laser cầm tay vô hại (không phải là “laser cấp độ quân sự” như cáo buộc) để
đo tốc độ và khoảng cách của tàu Philippines.
Bãi Cỏ Mây
minh họa một số khía cạnh rộng lớn hơn trong chính sách của Trung Quốc. Bắc
Kinh không yêu cầu thực hiện ngay mục tiêu cuối cùng của mình (loại bỏ con tàu
mắc cạn), nhưng bằng lòng với việc quấy rối thường xuyên và ở mức độ thấp để nhắc
nhở Philippines rằng cuối cùng họ phải đầu hàng.
Các cuộc tấn
công của Trung Quốc nhằm vào tàu Philippines vẫn nằm trong vùng xám – vòi rồng
và tia laze, không phải hỏa lực của hải quân. Tổng thống Philippines Ferdinand
Marcos Jr cho biết vụ tấn công bằng laser không đủ cơ sở để viện dẫn hiệp ước
phòng thủ Mỹ-Philippines.
Bắc Kinh
có vẻ thoải mái với khoảng cách lớn giữa lời nói và việc làm. Các hành động
báo hiệu sự sẵn sàng hành động bằng bạo lực tàn nhẫn nếu cần thiết, trong khi lời
nói nhằm mục đích duy trì hình ảnh hợp lý và không hung hăng mà họ mong muốn.
Sự xuống cấp
đều đặn của con tàu cho thấy thời gian đang đứng về phía Trung Quốc. Tuy
nhiên, Bắc Kinh phản ứng mạnh mẽ đối với bất kỳ hành động nào sẽ làm giảm vĩnh
viễn vị thế của Trung Quốc, chẳng hạn như công việc sửa chữa sẽ kéo dài tuổi thọ
của Sierra Madre.
Chủ nghĩa
bành trướng kiên nhẫn thích hợp hơn chủ nghĩa bành trướng khẩn cấp. Nhưng
vẫn còn nhiều điều sai trái trong chính sách Biển Đông của Trung Quốc: đe dọa,
không trung thực và coi thường luật pháp quốc tế.
Và ngay cả
khi mức độ dễ xảy ra chiến tranh thấp hơn ở eo biển Đài Loan, Trung Quốc vẫn
làm nhiều hơn trách nhiệm của mình để duy trì căng thẳng địa chính trị cao ở Biển
Đông./.
Denny
Roy là thành viên cao cấp tại Trung tâm Đông-Tây, Honolulu.
Nguồn:
China’s patient but
insistent South China Sea grab
China is
willing to defer its goal of total sea ownership within its nine-dash line,
trading off speedy victory for a less contentious one
by
Denny Roy June 13, 2023
No comments:
Post a Comment