Vụ
Đường Văn Thái và những hệ lụy
17/05/2023
https://www.voatiengviet.com/a/vu-duong-van-thai-va-nhung-he-luy/7095481.html
Việc bắt cóc người trong lãnh thổ quốc gia khác đã
xảy ra từ lâu, không hiếm, đặc biệt là những quốc gia “Chí Phèo” như Triều Tiên
(*) nhưng chưa bao giờ nở rộ như giai đoạn từ 2010 cho đến hiện nay.
https://gdb.voanews.com/01000000-0aff-0242-1942-08db471112ac_cx0_cy14_cw0_w1023_r1_s.jpeg
Ông Đường Văn Thái trong một tấm hình không rõ ngày tháng, do một người bạn
chụp và chia sẻ.
Ngày 13/4/2023, Đường Văn Thái bị bắt cóc và tống lên một chiếc xe bán tải hiệu Mitsubishi màu trắng
tại Thái Lan, sau đó một ngày truyền thông Việt Nam đưa tin đã bắt được ông “xâm
nhập biên giới trái phép qua đường mòn lối mở” ở huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh.
Cách nay bốn năm, ngày 26/1/2019 Nhà báo Trương Duy
Nhất bị mất tích tại Trung tâm thương mại Future
Park, ở Bangkok, Thái Lan. Ngày 28/1/2019 công an Hà Nội đột ngột thông báo
đã bắt
được ông Nhất tại Đồn công an Phường Dịch Vọng, Hà Nội.
Và 23/7/2017 Trịnh Xuân Thanh bất ngờ bị ấn vào một chiếc xe trên một đại lộ ở thủ đô Berlin, cách
không xa Phủ Thủ tướng Đức Quốc. Ngày 31/7/2017, Bộ Công An Việt Nam cho biết
nghi can Trịnh Xuân Thanh đã ra đầu
thú tại trực ban hình sự của cơ quan an ninh tại Hà Nội.
Có thể cho rằng tất cả những nhân vật trên đều
là nạn nhân những vụ bắt cóc của công an Việt Nam và đó chỉ là những vụ việc
tiêu biểu đã được nhận diện từ thông tin trên truyền thông Việt Nam, còn hàng
loạt vụ bắt cóc đã được công chúng đề cập nhưng không được loan báo chính thức
khác.
Vậy nguồn gốc và căn cứ pháp lý ở đây là gì và
Công pháp Quốc tế đề cập đến vấn đề này ra sao?
Nguồn gốc và căn cứ của sự bắt cóc
Việc bắt cóc người trong lãnh thổ quốc gia
khác đã xảy ra từ lâu, không hiếm, đặc biệt là những quốc gia “Chí Phèo” như
Triều Tiên nhưng chưa bao giờ nở rộ như giai đoạn từ 2010 cho đến hiện nay.
Sau đại hội 18 của ĐCS Trung Quốc vào năm 2012,
Tập Cận Bình đẩy mạnh chiến dịch chống tham nhũng lớn nhất trong lịch sử với
tên gọi “đả hổ, diệt ruồi”, trong đó có phối hợp với các quốc gia trên thế giới
để truy lùng tội phạm tham nhũng thông qua chiến dịch “lưới trời” và “săn cáo”.
Tham khảo Tân Hoa Xã, Reuters thống kê, từ
2012 cho đến 2018, Trung Quốc đã bắt giữ 4,141 tội phạm kinh tế từ
90 nước trên khắp hành tinh. Cũng Tân Hoa Xã khoe Trung Quốc đã “đưa
được” khoảng 10.000 kẻ đào tẩu về nước.
Ngoài chuyện bắt cóc các tội phạm kinh tế,
tham nhũng, Trung Quốc còn “săn” những cá nhân bất đồng chính kiến hoặc vận động
cho tự do, dân chủ ở Trung Quốc như vụ bắt cóc Michel Gui tại Thái Lan, hoặc
Howard Lam ở Hông Kông.
Giống như “người anh phương Bắc”, Tổng Bí thư
Nguyễn Phú Trọng cũng đẩy mạnh chiến dịch chống tham nhũng mà người Việt thường
ví von là “đốt lò”, trong đó cũng có “săn cáo” ở một số nơi.
Tuy nhiên khác với Trung Quốc, tất cả các vụ bắt
cóc mà công an Việt Nam thực hiện bên ngoài lãnh thổ đều không phải là truy tìm
- cưỡng bức những cá nhân tham nhũng, tội phạm kinh tế về quy án, nạn nhân các
vụ bắt cóc, kể cả Trịnh Xuân Thanh (đã bị phạt do tham nhũng) đều nhằm củng cố
quyền lực chính trị nên đã gây hệ luỵ rất xấu trong quan hệ quốc tế, kể cả vụ bắt
cóc Trịnh Xuân Thanh, Trương Duy Nhất và mới đây là Đường Văn Thái.
Phải nói thẳng rằng việc cưỡng bức ai đó , đưa
họ từ bên ngoài vào bên trong lãnh thổ để xét xử là vi phạm luật pháp quốc tế .
Ngày 23/10/2010, Đại hội đồng LHQ đã thông qua
một công ước quốc tế về Bảo vệ mọi người không bị mất tích do cưỡng bức”
(International Convention for the Protection of All Persons from Enforced
Disappearance). Điều 1, khoản 2 của công ước này minh định, không thể viện dẫn
bất cứ lý do nào để biện minh cho việc bắt cóc hoặc thủ tiêu. Điều 3 của công ước
này còn yêu cầu các quốc gia điều tra và đưa những người, những nhóm đã tiến
hành bắt cóc ra trước công lý.
Tuy không thừa nhận đã bắt cóc nhưng do tin điều
đã làm là… chính đáng, nên một số cá nhân có liên quan đến hoạt động bắt cóc do
chính quyền Việt Nam thực hiện đã khoe chuyện được Nhà nước vinh danh bởi đưa
Trịnh Xuân Thanh về nước - ít nhất đã có 12 chiến sỹ được tặng huân chương chiến
công nhất, nhì và ba vì “có thành tích xuất sắc
tham gia kế hoạch VT17”.
Vậy chẳng lẽ cứ tội phạm trốn ra nước ngoài
thì không thể đưa về được hay sao?
.
Dẫn độ và hỗ trợ tư pháp quốc tế
Trong quan hệ quốc tế, các quốc gia có thể thiết
lập Hiệp định tương trợ tư pháp (Mutual Legal Assisstance Treaty – MLAT). Đa số
MLAT là song phương nhằm hỗ trợ nhau giải quyết các vấn đề về tư pháp cả trong
lĩnh vực dân sự lẫn hình sự.
Nội dung chính của các h iệp định tương trợ tư
pháp thường xác lập cách thức trợ giúp lẫn nhau trong việc tống đạt giấy tờ đến
các đương sự, ủy thác điều tra, thu thập thông tin, chứng cứ, chuyển giao đồ vật,
tài sản, dẫn độ công dân, công nhận và thi hành các bản án của nhau.
Cho đến cuối năm 2022, Việt Nam đã ký kết hơn
60 điều ước quốc tế và 25 hiệp định tương trợ tư pháp hình sự đang có hiệu lực
thi hành trong khi Mỹ có
19 hiệp định tương trợ tư pháp đang có hiệu lực. Việt Nam chưa ký hiệp định
tương trợ tư pháp nào với Thái Lan nhưng các quốc gia trong ASEAN có một điều ước
về tương trợ tư pháp hình sự.
Theo Luật tương trợ tư pháp của Việt Nam (số
08/2007/QH12) thì nguyên tắc tương trợ tư pháp phải “được thực hiện trên nguyên
tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công
việc nội bộ của nhau, bình đẳng và các bên cùng có lợi ”.
Trong trường hợp chưa có điều ước quốc tế về
tương trợ tư pháp thì phải hoạt động trên nguyên tắc “có đi có lại”, phù hợp với
luật pháp và tập quán quốc tế.
Xét trên bề nổi và căn cứ vào công pháp quốc tế
thì rõ ràng vụ bắt cóc Trương Duy Nhất và Đường Văn Thái tại Thái Lan là vi phạm
chủ quyền, quyền toàn vẹn lãnh thổ của Thái Lan. Sự việc tương tự cũng đã xảy
ra với Trịnh Xuân Thanh tại Đức và đó là lý do Toà án Đức
đã bắt các nghi phạm đem ra xét xử. Đã sáu năm nhưng chính phủ Đức và một số
quốc gia ở châu Âu như Slovakia vẫn đang tiếp tục điều tra và truy nã những tội
phạm bắt cóc Trịnh Xuân Thanh, xâm hại chủ quyền của họ.
Bởi vậy, không thể loại trừ khả năng Thái Lan
cũng điều tra và đem những kẻ bắt cóc Đường Văn Thái ra xét xử như vụ Trịnh
Xuân Thanh. Dựa trên những gì đã biết, có hai tình huống có thể xảy ra từ phía
Thái Lan:
Thứ nhất: Nếu Việt Nam đã thông báo và Thái
Lan xem Đường Văn Thái chỉ là một tội phạm hình sự, họ có thể bắt giữ và trao
cho phía Việt Nam. Điều đó có thể giúp Thái Lan nhận lại những công dân Thái
đang ẩn náu tại Việt Nam vì chống chính quyền Thái hiện tại theo phương thức
“có qua có lại”.
Thứ hai là phía Việt Nam chủ động bắt cóc, thực
hiện một chuyên án giống như “Kế hoạch VT17” với Trịnh Xuân Thanh vào năm 2017.
Mật vụ của Việt Nam “bí mật” theo dõi và thực thi hoạt động tội phạm ngay trên
lãnh thổ Thái Lan, cưỡng bức Đường Văn Thái về Việt Nam, rồi lu loa về việc
Thái “xâm nhập trái phép”. Ông sẽ chỉ bị phạt hành chính về hành vi này nhưng
sau đó sẽ bị khởi tố, truy tố và xét xử bởi một điều khoản khác trong chương
các tội phạm về an ninh quốc gia của Bộ Luật hình sự.
Tình huống này sát diễn biến thực tế vì cảnh
sát Thái Lan từng bảo với báo chí Thái Lan rằng họ đã liên lạc với Việt Nam để
yêu cầu cung cấp thông tin nhưng Việt Nam “chưa trả lời” và sau khi loan báo Đường
Văn Thái bị bắt vì “xâm nhập trái phép”, cảnh sát Thái Lan thắc mắc Việt Nam
không nói gì thêm về Đường Văn Thái, kể cả công bố quyết định định khởi tố.
.
Hệ luỵ của việc bắt cóc và can thiệp nội bộ
Việc Trương Duy Nhất và nay là Đường Văn Thái
bị bắt cóc đã tạo nên tiền lệ nguy hiểm.
Hiện nay đang có rất nhiều người vận động cho
tự do, dân chủ tại Việt Nam bị truy bức đến mức phải đào thoát sang Thái và tạm
cư tại đó để chờ được cứu xét tị nạn ở nước thứ ba. Họ có nguy cơ đột nhiên “mất
tích” rồi xuất hiện trong một nhà tù ở Việt Nam và không thể biết họ là nạn
nhân của một vụ “bắt cóc ” hay là kết quả từ, rất có thể, sự “tương trợ ngầm”
theo kiểu “có đi có lại” giữa hai chính quyền Việt – Thái?
Vấn đề bây giờ là các tổ chức nhân quyền và
các cá nhân đang tạm cư chờ tị nạn tại Thái Lan phản đối mạnh mẽ đến mức nào,
có theo sát - thúc đẩy lời hứa sẽ điều tra của cảnh sát Thái Lan về những trường
hợp như từng xảy ra đối với Trương Duy Nhất và Đường Văn Thái đồng thời yêu cầu
công khai kết quả điều tra để xác định sự thực thế nào?
Chỉ khi hai sự kiện này được bạch hóa và công
chúng được biết chính xác, những người đã “mất tích” là nạn nhân của riêng
chính quyền Việt Nam hay là nạn nhân của sự hợp tác ngấm ngầm trái với luật
pháp quốc tế giữa Việt Nam hay Thái Lan để triệt hạ các tiếng nói từ nước này
“chống lại” nước kia như đã khẳng định trong
tuyên bố chung Việt-Thái thì mới có các hành động tiếp theo.
Như chúng ta cũng đã biết, gần đây đài VOA đã
phát đi một phóng sự đăc biệt về việc chính quyền Nga mượn tay Việt Nam đàn
áp kiều dân phản đối chiến tranh tại Ukraine. Mặc dù Việt Nam đã bác bỏ nhận
định đó nhưng các nhân chứng trưc tiếp vẫn đang hiện diện và những nghi vấn vẫn
tiếp tục được củng cố. Trong quá trình trao đổi thì đại diện phía Viêt Nam đều
khẳng định sẽ không cho bất cứ cá nhân nào “sử dụng Việt Nam” để chống lại nước
khác (chống lại Nga).
Cùng với việc khi Australia phát hành đồng tiền
xu có hình quốc kỳ Việt Nam Cộng Hoà, Việt Nam lên tiếng phản đối, đồng
thời yêu cầu “dừng lưu hành”. Đây có lẽ là bước leo thang mới về việc các
quốc gia can thiệp vào nội bộ của nhau và không loại trừ sẽ có những nạn nhân mới
nếu chúng ta không lên tiếng mạnh mẽ đòi bạch hoá.
No comments:
Post a Comment