Từ vụ Hồ Duy Hải bị can có
buộc phải tham gia thực nghiệm điều tra?
Luật sư Ngô Ngọc Trai
Gửi bài từ
Hà Nội
5 tháng 5 2023, 16:17 +07
https://www.bbc.com/vietnamese/forum-65494964
Lâu nay trong nhiều vụ án cướp giết hiếp, để làm rõ
các tình tiết có ý nghĩa đối với vụ án, để củng cố cơ sở căn cứ kết tội, cơ
quan điều tra thường tiến hành hoạt động thực nghiệm điều tra.
Vụ án Hồ Duy
Hải
Khi ấy bị can sẽ được cho thực hiện lại các
thao tác diễn biến hành vi như trước đó đã khai báo, quá trình đó sẽ chụp lại bản
ảnh và ghi chép lại thành biên bản thực nghiệm, những tài liệu đó được đưa vào
hồ sơ trở thành căn cứ để giải quyết vụ án.
Hoạt động đó được thực hiện phổ biến lâu nay
và mọi người đều xem là bình thường, nhưng qua quá trình nghiên cứu vụ án Hồ
Duy Hải tôi muốn chỉ ra rằng các nghi can hình sự không bắt buộc phải tham gia
hoạt động thực nghiệm điều tra, các bị can cần được giải thích rõ về ý nghĩa của
hoạt động này để quyết định tham gia một cách tự nguyện.
.
Hiểu sai về quyền và nghĩa vụ
Trong vụ án Bưu điện Cầu Voi, bị can Hồ Duy Hải
sau khi khai báo đã được cho tiến hành thực nghiệm, Hải đã thực hiện các thao
tác, quá trình thực nghiệm đã được chụp lại thành bản ảnh và ghi chép thành
biên bản, những tài liệu đó trở thành cơ sở căn cứ để kết tội.
Cũng giống như vụ án của ông Hàn Đức Long đã
được minh oan trước kia, quá trình điều tra ông Long cũng khai báo nhận tội và
được cho tiến hành thực nghiệm điều tra diễn lại các thao tác hành vi gây án và
điều đó trở thành cơ sở căn cứ kết án.
Câu hỏi đặt ra là các bị can như ông Hàn Đức
Long hay Hồ Duy Hải có hiểu được hệ quả của việc tham gia vào hoạt động này, họ
có biết rằng kết quả của hoạt động thực nghiệm điều tra sẽ được sử dụng làm bằng
chứng để kết tội mình?
Tìm hiểu thì được biết, Bộ luật tố tụng hình sự
quy định về hoạt động thực nghiệm điều tra, trong đó đã đưa ra quy định có tính
chất tùy nghi rằng "trong trường hợp cần thiết bị can cũng có thể tham gia
thực nghiệm điều tra".
Với cách quy định tùy nghi như vậy thì có thể
hiểu bị can không bị bắt buộc phải tham gia và việc thực nghiệm điều tra được
thực hiện với vai trò chính bởi những người khác.
Như thế mới đúng và phù hợp với tinh thần các
nội dung điều khoản khác của luật, ví như có nội dung điều khoản rằng trách nhiệm
chứng minh tội phạm thuộc về cơ quan điều tra, còn bị can có quyền nhưng không
buộc phải chứng minh là mình vô tội.
Vậy nhưng thực tế lâu nay nhiều vụ án các bị
can lại giữ vai trò chính trong các hoạt động thực nghiệm, đây là hệ quả của việc
hiểu sai về các quyền và nghĩa vụ.
Cũng giống như tình trạng vận dụng một nội
dung điều khoản khác đó là bị can được quyền trình bày lời khai, theo đó khai
báo là quyền chứ không phải nghĩa vụ, nhưng lâu nay rất nhiều bị can lầm tưởng
rằng buộc phải khai báo như là một nghĩa vụ đương nhiên.
Việc trình bày lời khai hay tham gia thực nghiệm
điều tra đều là những hoạt động diễn ra trong quá trình tố tụng, đều cần đến ý
chí của bị can, nếu thực hiện do bị ép buộc thì vi phạm vào nội dung rằng
nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình.
Bà Nguyễn Thị
Loan, mẹ Hồ Duy Hải, đã kêu oan cho con
Bản chất điều luật là như vậy nhưng thực tế
lâu nay nhiều bị can đã tham gia một cách không tự nguyện vào hoạt động thực
nghiệm điều tra để tạo lập cơ sở căn cứ kết tội chính mình.
Điều này có nguyên nhân ở việc một người lần đầu
bị bắt giữ khởi tố hình sự hầu như sẽ không hiểu được về các quy trình thủ tục
tố tụng.
Mặc dù Bộ luật tố tụng hình sự cũng có quy định
về trách nhiệm giải thích quyền và nghĩa vụ cho bị can, nhưng việc được giải
thích quyền và nghĩa vụ trước mỗi buổi lấy cung thực tế điều tra viên chỉ đọc lại
nội dung điều luật về quyền và nghĩa vụ của bị can mà hầu như không có giải
thích gì thêm.
Điều đó đã không giúp các bị can thoát khỏi bức
màn phủ bóng thiếu vắng kiến thức biểu biết về các quyền và nghĩa vụ của mình.
Từ vụ án Hồ Duy Hải thiết nghĩ giới tư pháp và
cộng đồng xã hội cần quan tâm tìm hiểu và phổ biến kiến thức pháp lý để mọi người
hiểu rõ bị can không bắt buộc phải tham gia vào hoạt động thực nghiệm.
Về phía các cơ quan tiến hành tố tụng thì cũng
cần điều chỉnh đường lối xác lập cơ sở căn cứ giải quyết vụ án, việc thực nghiệm
điều tra trong các vụ án vẫn có thể tiến hành bằng cách nhờ người bên ngoài thực
hiện các thao tác diễn biến hành vi thay vì yêu cầu bị can thực hiện.
Ngoài ra việc tạo lập cơ sở căn cứ buộc tội cần
dựa vào các nhân chứng, vật chứng rõ ràng thay vì phụ thuộc vào những lời khai
nhận của bị can và kết quả của hoạt động thực nghiệm điều tra do chính họ thực
hiện.
.
Vì sao bị tình nghi?
Khi suy nghĩ đến việc Hồ Duy Hải có thể bị
oan, tôi cũng đặt vấn đề ngược lại rằng vậy thì vì sao Hồ Duy Hải lại bị tình
nghi để rồi bị bắt? Hẳn là phải có một lý do nguyên cớ nào đấy cho thấy một
chút dính dáng liên quan mới khiến cơ quan điều tra để ý đến.
Trong quá trình điều tra, một phương hướng xác
định thủ phạm là cơ quan điều tra khi ấy đã căn cứ vào những số điện thoại liên
lạc đến bưu điện Cầu Voi trong một khoảng thời gian gần trước đó, thông qua tra
cứu danh bạ cuộc gọi liên lạc đến bưu điện.
Khi liên hệ với một số máy thuê bao thì người
này cho biết chiếc sim anh ta sử dụng là do được Hồ Duy Hải cho, khi cho thì
trong sim vẫn còn 80 nghìn đồng.
Lúc ấy có thể ai đó đã cho rằng vì Hải là người
liên quan cho nên sau đó đã cho đi chiếc sim điện thoại từng liên lạc tới hai
cô gái ở bưu điện như một cách xóa bỏ dấu vết liên quan.
Đến đây tôi lại muốn nói về việc sử dụng sim
thẻ điện thoại của những người cùng lứa tuổi của tôi như sau, mặc dù tôi hơn Hải
hai tuổi nhưng cũng có thể xem là cùng trang lứa.
Tôi bắt đầu sử dụng điện thoại di động chừng
năm 2006, trong khi vụ án của Hải xảy ra năm 2008, như còn nhớ thì khi ấy các
sim thẻ điện thoại được bày bán rất dễ dàng phổ biến ở những cửa hiệu nhỏ gần
ngay vỉa hè đường phố.
Khi một người sử dụng muốn mua một chiếc sim
thì sẽ được đưa cho một list danh sách các số điện thoại muốn chọn, sau đấy người
bán sẽ kích hoạt cho mình và chỉ việc sử dụng
Còn nhớ thời điểm ấy đám thanh niên thường
xuyên đổi số điện thoại, đôi khi mua một chiếc sim mới chỉ để thực hiện những
cuộc gọi hay tin nhắn miễn phí của nhà mạng, chỉ nhiều năm sau mới có quy định
việc kích hoạt sử dụng sim điện thoại sẽ gắn liền với chứng minh thư nhân dân của
chủ thuê bao sử dụng.
Nói như thế để thấy rằng ở thời điểm năm 2008
việc sử dụng sim điện thoại của đám thanh niên là rất thoải mái, cho nên việc
cho tặng nhau chiếc sim là điều bình thường và giá trị của sim nằm ở số tiền
còn sử dụng được, nếu như sim không còn tiền thì cho không ai nhận.
Bởi vậy việc Hồ Duy Hải cho đi chiếc sim điện
thoại vẫn còn tiền thì không có gì đặc biệt, nhưng đặt trong bối cảnh khi ấy cơ
quan điều tra đang ráo riết truy tìm thủ phạm thì đó đúng là một dấu hiệu khả
nghi dẫn tới việc cần phải triệu tập thẩm vấn.
Nhưng cũng nên biết rằng thủ phạm chỉ có một
trong khi người bị tình nghi thì có nhiều, cho nên cần hiểu là không phải cứ
người nào có dấu hiệu khả nghi thì đúng là thủ phạm
Cũng có nghĩa là nhiều đối tượng tình nghi thực
sự không liên quan tới vụ án, những dấu hiệu bất thường ở người đó chỉ đơn thuần
là những sự việc độc lập trùng hợp ngẫu nhiên.
---------------------------
Bài
viết thể hiện ý kiến và lối hành văn riêng của Luật sư Ngô Ngọc Trai, gửi cho
BBC Tiếng Việt từ Hà Nội.
.
TIN LIÊN
QUAN
Vụ tử tù Hồ Duy Hải: Cơ
hội, niềm tin và cảm xúc
9 tháng 5 năm 2020
.
Mẹ Hồ Duy Hải: "Từ
hiền lành chất phác tôi thành người đàn bà dữ dằn.'
4 tháng 12 năm 2019
.
VN: chính sách đất khiến
dân phải sống nghèo?
17 tháng 1 năm 2017
.
Bắn ba người vì đất đai:
'Con đường nguy hiểm'
28 tháng 10 năm 2016
.
No comments:
Post a Comment