Julian E. Barnes, Matthew Rosenberg và Edward
Wong
Carl
Trần dịch
01/04/2020
WASHINGTON
— Trung Quốc và Nga đều đã lợi dụng virus corona mới
để mở những chiến dịch thông tin sai lạc nhằm gieo rắc nỗi nghi hoặc về cách giải
quyết khủng hoảng của Hoa Kỳ và đánh lạc hướng chú ý khỏi những cuộc vật lộn của
chính các nước này với đại dịch, theo các giới chức tình báo và nhà ngoại giao
Mỹ.
Các trang mạng đứng về phía điện Kremlin nhắm vào độc
giả phương Tây không ngớt đưa ra những thuyết âm mưu nhằm làm lan rộng nỗi sợ
hãi ở châu Âu và mối chia rẽ chính trị ở Hoa Kỳ, các giới chức cho biết. Họ
cũng ghi nhận rằng giới ngoại giao và các phương tiện truyền thông nhà nước Nga
có thể được nhìn nhận là kiềm chế hơn.
Trung Quốc hung hăng một cách công khai hơn. Nước
này đã sử dụng một mạng lưới những trương mục truyền thông xã hội có liên hệ với
chính phủ để truyền bá những giả thuyết vô căn cứ và đôi khi mâu thuẫn nhau. Và
Trung Quốc đã áp dụng bài bản của Nga cho những hoạt động bí mật hơn, khi bắt
chước những chiến dịch thông tin sai lạc của Kremlin và thậm chí sử dụng và khuếch
đại cùng các trang mạng thuyết âm mưu ấy.
Các chiến dịch tuyên truyền này cho thấy cả hai nước
đã chuyển sang chiến thuật điển hình của thể chế độc tài là tuyên truyền rộng để
làm suy yếu đối thủ chung, Hoa Kỳ, thay vì đáp lại những chỉ trích công khai đối
với những vấn đề của chính họ.
Các giới chức tình báo Mỹ cao cấp dự đoán trong những
ngày tới, có lẽ Trung Quốc sẽ không còn truyền bá thông tin sai lạc qua Bộ Ngoại
Giao và mạng lưới các tòa đại sứ của họ, mà sẽ tiếp tục sử dụng cách tiếp cận
kiểu Nga tinh tế hơn, đó là dựa vào những cơ quan tình báo của mình để truyền
bá thông tin sai lạc về nguồn gốc của virus và cách ứng phó của Trung Quốc.
Nhiều giới chức Mỹ khác có nhận định rằng Washington
và Bắc Kinh đã đạt đến một trạng thái hòa hoãn tạm thời đòi hỏi cả hai bên chấm
dứt công khai công kích lẫn nhau về virus, nhưng các giới chức nghi ngờ rằng cuộc
hưu chiến bứt rứt này sẽ khó đứng vững.
Một giới chức Mỹ cấp cao cho biết, Trung Quốc đã ra
hiệu cho Hoa Kỳ rằng họ sẽ ngưng trò thông tin sai lạc trước sự chỉ trích từ
các nước châu Âu và Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ. Nhiều giới chức khác cho biết, Trung
Quốc chỉ đơn thuần là thay đổi chiến thuật, khi nhận ra chiến dịch thông tin
sai lạc của mình kém hiệu quả hơn kỳ vọng. Và Tổng thống Trump đã tiến tới hòa
giải, khi tổ chức một cuộc gọi điện thoại với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình
vào tối 26 tháng 3, trong đó hai nhà lãnh đạo “đã đồng ý hợp tác để đánh bại đại
dịch virus corona”, theo một bản tóm tắt của Tòa Bạch Ốc về cuộc trò chuyện.
Nga và Trung Quốc, cũng như Iran đã tăng cường gieo
rắc thông tin sai lạc về virus corona kể từ tháng 1, thậm chí lặp lại và khuếch
đại những luận điệu tuyên truyền và giả trá của nhau, bao gồm những thuyết âm
mưu chống Mỹ, theo lời bà Lea Gabrielle, một đặc phái viên kiêm điều phối viên
của Trung Tâm Giao Tiếp Toàn Cầu tại Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ.
“Cuộc khủng hoảng Covid-19 đã thực sự trao một cơ hội
cho những phần tử xấu khai thác không gian thông tin cho những mục đích có hại”,
bà Gabrielle nói với các phóng viên [hôm 27 tháng 3]. Bà cho biết nhiều nhóm tại
Bộ Ngoại Giao đang làm việc để chống lại các thông điệp đó.
Phát biểu tại Tòa Bạch Ốc vào ngày 20 tháng 3, Ngoại
trưởng Mike Pompeo đã tố cáo Trung Quốc, Nga và Iran có “những nỗ lực phối hợp”
trong việc truyền bá thông tin sai lạc.
Trung Quốc có một lịch sử lâu dài về tuyên truyền và
những nỗ lực để lôi cuốn thế giới đi theo cách diễn giải của chính họ về những
vấn đề địa chính trị như Đài Loan, Tây Tạng hay Hồng Kông. Trong khi thúc đẩy
những chính sách và quan điểm của mình, một số trong đó chống Mỹ công khai, họ
hiếm khi đặt những nguồn lực khổng lồ đằng sau những thuyết âm mưu bên lề.
Nhưng điều đó đã thay đổi trong cơn đại dịch này,
theo nhiều giới chức tình báo và chuyên gia bên ngoài. Trong một chiến dịch được
phối hợp chặt chẽ, nhiều giới chức và định chế của Trung Quốc đã lan truyền những
luận điểm tập trung vào hai câu chuyện: rằng Hoa Kỳ là nguồn gốc của virus và rằng
Đảng Cộng Sản Trung Quốc đã ngăn chặn thành công virus sau một chiến dịch khó
khăn, khẳng định sự vượt trội của hệ thống của họ.
Trong khuôn khổ cuộc chiến tranh thông tin, Trung Quốc
cũng đang trục xuất nhiều nhà báo từ ba tờ báo lớn của Mỹ, bao gồm nhật báo New
York Times.
Sau khi giữ yên lặng tương đối hồi đầu năm nay, các
giới chức Bộ Ngoại Giao Trung Quốc trong mấy tuần gần đây khuếch đại những câu
chuyện thuộc loại thuyết âm mưu trong khi dịch virus corona lan rộng trên toàn
cầu và Trung Quốc tuyên bố đã kiểm soát dịch thành công ở thành phố Vũ Hán nơi
khởi nguồn dịch.
Các giới chức Trung Quốc dường như đã dựa vào việc
vay mượn những sự dối trá tung ra bởi những tổ chức chống Mỹ được Kremlin nuôi
dưỡng vốn có sẵn một thính chúng ở các nước phương Tây. Một số trang mạng đó đã
nhận tiền của Nga, theo nhiều chuyên gia.
Một ví dụ là vào ngày 12 tháng 3, Triệu Lập Kiên, một phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao
Trung Quốc, đã đăng một đường dẫn trên Twitter tới cái mà ông mô tả là một bài
“rất quan trọng” mô tả sai lạc về nguồn gốc ở Mỹ của virus corona.
Bài trên đến từ Global Research, một tổ chức có trụ sở
tại Montreal tự nhận là một nhóm nghiên cứu nhưng chủ yếu lưu hành những thuyết
âm mưu, nhiều thành viên trong nhóm có lập trường thân Nga và bài Mỹ.
Điện Kremlin ở
Moscow. Các trang web liên kết với điện Kremlin nhắm vào độc giả phương Tây đã
buôn các thuyết âm mưu để gieo rắc nỗi sợ hãi ở châu Âu và chia rẽ chính trị ở
Hoa Kỳ, các quan chức nói. Nguồn: Serge Ponomarev/ NYT
Ít nhất hơn một chục tòa đại sứ Trung Quốc trên khắp
thế giới đã đăng tải lại mẩu tuýt của ông Triệu. Tổng cộng, hơn 12.000 trương mục
đã đăng lại tuýt đó và đã có hơn 20.000 người dùng Twitter thích nó.
Nhiều trang tin tức khác vốn thường phổ biến thông
tin sai lạc sau đó đã nhặt lấy thuyết âm mưu ấy rồi thêm thắt những tình tiết của
riêng họ. Một trong những người đóng góp chính cho trang mạng tài chính cực hữu
ZeroHedge, người có bút danh “Tyler Durden” — tên nhân vật của Brad Pitt trong
bộ phim “Fight Club” năm 1999 — nhắc đến mẩu tuýt của ông Triệu trong một bài
dài đăng trên một trang mạng ít người biết đến hơn và trình bày loại virus
corona mới là con “thiên nga đen mà những người theo chủ nghĩa toàn cầu đang chờ
đợi (hoặc lên kế hoạch) từ bao lâu nay.”
Một trang mạng khác, Veterans Today, chuyên đăng tải
các thuyết âm mưu, nhiều câu chuyện trong đó có nội dung bài Mỹ, tuyên bố họ là
nơi đầu tiên đăng câu chuyện [không đúng sự thật] về một đội thể thao Hoa Kỳ đã
đưa virus corona đến Vũ Hán hồi tháng 10. “Không có video hay hình ảnh nào về đội
thể thao, không có hồ sơ nào được lưu giữ,” trang mạng này tuyên bố, và nói
thêm rằng nhiều vận động viên từ cái gọi là đội thể thao đó thậm chí đã không
tranh tài mà thay vào đó chỉ đi tung tăng ngoài chợ trời nơi virus được cho là
đã xuất hiện lần đầu tiên ở con người.
Chiến thuật này là “một bước rẽ đáng kể so với cách
hoạt động của người Trung Quốc trong quá khứ,” Laura Rosenberger, giám đốc Liên
Minh Bảo Vệ Dân Chủ, một dự án thuộc Quỹ Marshall Đức của Hoa Kỳ, nhận định.
“Nga lâu nay lan truyền nhiều câu chuyện chứa
thông tin sai lạc và có vẻ mâu thuẫn với nhau rồi nói, ‘Làm sao chúng ta có thể
biết chắc chuyện gì đã xảy ra, làm sao chúng ta biết được sự thật?’” bà
nói. “Chúng ta chưa bao giờ thực sự thấy Trung Quốc làm điều đó ở bên ngoài
trước đây. Nhưng bây giờ chúng ta thấy các giới chức và truyền thông Trung Quốc
đang thử những chiến thuật điển hình ấy của Nga.”
Vào hôm 30 tháng 3, Liên Minh Bảo Vệ Dân Chủ tiết lộ
một công cụ để theo dõi thông tin sai lạc của Trung Quốc và tìm cách nắm bắt
các câu chuyện mà Bắc Kinh đang muốn quảng bá. Trung tâm tin tức của tổ chức
này ở Hamilton từ lâu đã theo dõi những trương mục Twitter người Nga và truyền
tải dữ liệu về.
Trong mấy ngày trở lại đây, giới chức Trung Quốc đã
điều chỉnh các tin nhắn của họ để tránh xa những lời nói dối hoặc sự giả trá trắng
trợn, bà Gabrielle cho biết.
“Tôi cho rằng không gian thông tin không ngừng
phát triển,” bà nói. “Nó biến thiên không ngừng, và cách tiếp
cận của Trung Quốc đối với nó cũng vậy.”
Ví dụ như ở Châu Phi, các trương mục ngoại giao của
Bắc Kinh trong vài ngày đã cố gắng khuếch đại các thuyết âm mưu do ông Triệu
đưa ra. Nhưng kể từ ngày 15 tháng 3, tuyên truyền ở Châu Phi chỉ chủ yếu ca ngợi
những nỗ lực của Trung Quốc. Bà Gabrielle cho biết, các nhóm của bà đã nhìn thấy
đường hướng chung của sự chuyển dịch tương tự trong hoạt động tin nhắn của
Trung Quốc tại Ý và các nơi khác ở phương Tây.
Matthew Kroenig là cựu giới chức C.I.A. và tác giả một
cuốn sách mới về cuộc cạnh tranh ngày càng tăng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, “The
Return of Great Power Rivalry” (“Cường quốc tái đối đầu”). Ông cho rằng những
thất bại ban đầu của Trung Quốc trong việc chống lại virus đã ngăn chính phủ nước
này tiến hành một chiến dịch tuyên truyền đơn thuần là để khoe khoang thành tựu
của chính họ, buộc họ phải làm theo cách thông tin sai lạc kiểu Nga.
Ông Kroenig nói, “Một phần lý do khiến người
Trung Quốc sao chép bài bản của Nga là vì họ đã quản trị sai trái khủng hoảng.
Nhưng họ cũng đang học hỏi từ người Nga.”
Tin nhắn công khai của Nga về virus corona đến nay vẫn
dè dặt, khiến một số giới chức và chuyên gia Mỹ kết luận rằng Moscow, không chắc
chắn đại dịch sẽ diễn ra như thế nào, đã quyết định giới hạn thông điệp công
khai của mình bằng cách tránh những thuyết âm mưu có thể quật ngược lại chính
phủ Nga.
Tuy nhiên, Nga vẫn chuyển nỗ lực tuyên truyền của họ
ở châu Âu và những nơi khác để tập trung vào virus, lan truyền những thuyết âm
mưu về nó, theo đơn vị chống thông tin sai lạc của Liên Minh châu Âu, cơ quan
đã theo dõi hoạt động của Nga.
Tổ chức Minh Ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) lâu nay là
mục tiêu của Nga. Chính phủ Lithuania tin rằng, Moscow đứng sau câu chuyện giả
tạo về một quân nhân Mỹ phục vụ trong lực lượng NATO ở nước này thử nghiệm
dương tính với virus corona, một giới chức Lithuania cho biết. Kể từ đó, Nga đã
lan truyền những thông tin sai lạc khác ở Lithuania và nhiều quốc gia khác
trong liên minh Đại Tây Dương.
Chiến thuật của người Nga bao gồm cách đi vòng khôn
khéo, bà Gabrielle nhận định. Họ đưa ra một thông điệp sai lạc, mà người Trung
Quốc và Iran thu nhận và quảng bá, để rồi sau đó các phần tử Nga sẽ đăng lại những
phiên bản Trung Quốc hoặc Iran của cùng thông điệp đó để làm cho nó có vẻ như
là thông tin mới có nguồn gốc độc lập từ nơi nào khác.
_____
Julian
E. Barnes: Là phóng viên an ninh quốc gia làm việc tại
Washington, chuyên về các cơ quan tình báo. Trước khi tham gia báo New York
Times năm 2018, ông đã viết về các vấn đề an ninh cho nhật báo Wall Street
Journal. @julianbarnes
Matthew
Rosenberg: Phóng viên làm việc tại Washington, là thành viên
của một nhóm đã thắng giải Pulitzer năm 2018 cho việc tường thuật về Donald
Trump và Nga. Trước đây ông đã có 15 năm làm thông tín viên nước ngoài ở châu
Á, châu Phi và Trung Đông. @AllMattNYT
Edward
Wong: Là thông tín viên ngoại giao và quốc tế đã làm việc
cho báo New York Times trong hơn 20 năm, 13 năm ở Iraq và Trung Quốc. Ông đã được
trao một giải thưởng Livingston và ở trong một nhóm vào chung kết giải Pulitzer
cho việc đưa tin về Chiến tranh Iraq. Ông từng nhận học bổng Nieman Fellowship
tại Harvard và là giáo sư Ferris ngành báo chí học tại Princeton. @ewong
--------------------
1 COMMENT
Nếu nói về tin sai lạc thì phải nói là sợ nhất là
tin vịt từ FOX News vì nó có nhiều ảnh hưởng đến dân Mỹ hơn là từ Tàu cộng hay
Nga. Mới đây cô nàng xinh đẹp Trish Regan, người dẫn chương trình truyền hình Mỹ
bảo thủ của phần FOX Business Network, gọi covid-19 là “coronavirus impeachment
scam” do đảng Dân chủ dựng nên. (Ít nhất thì đài FOX News ngay sau đó cũng thấy
không ổn nên phải sa thải cô này để tránh tai tiếng.)
No comments:
Post a Comment