Nhã Duy dịch
20/04/2020
LTS: Để quý độc giả hiểu thêm bài viết dưới đây, xin nói sơ qua về chuyện
tổng thống Mỹ bổ nhiệm các quan chức chính phủ, cũng như các thẩm phán… vào các
cơ quan tư pháp.
Tổng thống chỉ có quyền đề
cử hoặc chỉ định một người nào đó, nhưng người được đề cử phải ra điều trần trước
Thượng viện, sau đó Thượng viện bỏ phiếu thuận (Yay) hoặc chống (Nay). Trường hợp
tổng thống đề cử một nhân vật nào đó vào đúng kỳ nghỉ hoặc tạm ngưng các phiên
họp của Thượng viện, thì việc đề cử này sẽ không gặp trở ngại nào, mà người đó
đương nhiên sẽ được ngồi vào cái ghế mà tổng thống muốn.
Mặc dù Thượng viện do đảng
Cộng hòa nắm đa số, nhưng các nhân vật do Trump đề cử không đủ năng lực. Lo ngại
Quốc hội không thông qua, cho nên ông Trump muốn Quốc hội chấm dứt họp hành, để
việc bổ nhiệm của ông ta không phải qua thủ tục điều trần và bỏ phiếu, mà người
được đề cử sẽ trở thành nhân vật được ông ta bổ nhiệm thẳng vào cái ghế trống.
Điều này không đúng với tinh thần Hiến pháp Mỹ. Đây là bài phân tích của hai luật
sư về việc đi ngược lại hiến pháp Mỹ của Trump.
_____
Tác giả: Neal K. Katyal và Thomas P. Schmidt
Dịch giả: Nhã Duy
Một tổng thống không thể dẹp Quốc hội
khi ông ta muốn
Hôm thứ Tư, Tổng thống
Donald Trump đe dọa sẽ làm một việc mà chưa từng có tổng thống nào làm: Chính
thức đình chỉ Quốc hội, tức chấm dứt phiên họp Quốc hội hiện tại và buộc Quốc hội
ngưng các cuộc họp. Rõ ràng là Trump đưa ra nhằm mục đích bổ nhiệm người của
mình vào các chức vụ liên bang, thậm chí có thể cả những thẩm phán liên bang,
mà không phải tuân thủ trình tự chuẩn thuận thông thường của Thượng viện. Làm
như vậy là lật đổ thiết chế hiến pháp Hoa Kỳ.
Hãy bắt đầu với Tuyên
Ngôn Độc Lập. Một trong những khiếu nại chống lại vua George Đệ Tam là ông “đã
liên tục giải tán Hạ Viện”. Quan sát việc lạm dụng đó, những
nhà kiến tạo hiến pháp đã không trao cho tổng thống quyền buộc Quốc hội phải ngưng
bất cứ khi nào ông muốn. Thay vào đó, như Alexander Hamilton giải thích trong
“Định Chế Liên bang 69” rằng, tổng thống chỉ có thể tạm đình chỉ cơ quan lập
pháp quốc gia trong trường hợp duy nhất là có sự bất đồng về thời gian nghỉ. Điều
đó trái ngược với nền quân chủ Anh, có thể đình chỉ hoặc thậm chí giải tán Nghị
viện vì bất kỳ lý do nào. Vì vậy Hiến pháp chỉ trao cho tổng thống quyền đình
chỉ trong hoàn cảnh bất phân định giữa Hạ viện và Thượng viện khi không đồng ý
về “thời gian dừng phiên họp”.
Cứ nghĩ như vậy thì rõ
ràng đề xuất của Tổng thống Trump là có vấn đề. Ngay lúc này, không có bất đồng
nào liên quan giữa Hạ viện và Thượng viện, cũng như Thượng viện đang nhóm họp
các phiên họp chính thức sau thời gian mỗi lần vài ngày. Với những phiên họp
chính thức đó, có nghĩa là Thượng viện không nghỉ và tổng thống Trump không thể
đơn phương sử dụng quyền hạn bổ nhiệm nhân sự. Nhân vụ này cũng xin nhắc lại,
đây là điều chính xác những gì mà Thượng viện đã làm trong nhiệm kỳ của Tổng thống
Barack Obama: Ngăn ông thực hiện các vụ đề cử trong phiên giải lao. Và năm
2014, Tối Cao Pháp Viện đã cho Thượng viện quyền hành để thực hiện điều đó.
Tất cả những điều
này là để nói rằng, tổng thống không có quyền hạn để buộc
Quốc hội phải nghỉ ngang. Rõ ràng, đại dịch COVID-19 là một cuộc khủng hoảng
nghiêm trọng, đòi hỏi phải có một sự chống trả mạnh mẽ và hiệu quả từ chính
phủ. Nhưng đại dịch không cho Tổng thống Trump cái quyền vượt lên các giới
hạn không thể nhầm lẫn của hiến pháp.
Tất cả những chuyện
hoãn họp và tạm đóng Quốc hội này nghe có vẻ chuyên môn, kỹ thuật. Nhưng
nhiều nguyên tắc quan trọng của luật hiến pháp đã được in rõ trong hiến
pháp. Rõ ràng nhất là, một tổng thống không thể dẹp bỏ Quốc hội như ý muốn
của ông, ví dụ như để chấm dứt một cuộc điều tra trong thẩm quyền giám
sát của lập pháp, hoặc để ngăn cản Quốc hội bỏ phiếu phủ quyết cuộc chiến
tranh mà tổng thống muốn tiến hành.
Đối với câu hỏi về vấn đề nhân
sự chính phủ, Tối Cao Pháp Viện đã giải thích trong quyết định năm 2014 rằng,
phương pháp chính yếu được Hiến pháp quy định trong việc bổ nhiệm các
viên chức Hoa Kỳ, bao gồm cả Bộ trưởng Tư Pháp, các thẩm phán Tối Cao
Pháp Viện và hơn 1000 chức vụ khác nhau, là do tổng thống đề cử cộng
với sự chuẩn thuận của Thượng viện.
Có lý do cho điều
này. Như Hamilton đã giải thích trong “Định Chế Liên
Bang 76” là, “việc chuẩn thuận của Thượng viện là một sự kiểm
soát tuyệt vời trước sự thiên vị của tổng thống và có xu hướng
ngăn chặn việc bổ nhiệm các nhân vật thiếu năng lực“. Nói chung là tổng thống
không thể loại Quốc Hội ra khỏi tiến trình này.
Tổng thống Trump đã công
khai về mục đích muốn loại Thượng viện ra khỏi tiến trình này. Nếu
Thượng viện đang nghỉ, thì Thượng viện sẽ không có vai trò gì trong việc bổ
nhiệm ở thời gian nghỉ đó. Nhưng nếu không có bất kỳ sự bất đồng nào
giữa lưỡng viện mà tổng thống dùng quyền lực để buộc phải nghỉ, lại
là một vấn đề hoàn toàn khác. Điều đó chà đạp lên các đặc quyền hiến pháp của
Thượng viện và đặt Thượng viện vào tình thế phòng vệ, để bảo vệ chính
mình.
Tình hình có thể khác đi
nếu Thượng viện thật sự không tròn nhiệm vụ pháp chế của mình trong việc đưa ra
lời cố vấn và chuẩn thuận với các ứng viên mà tổng thống đề
cử và điều kiện về quyền hạn đình chỉ Quốc hội được thỏa
mãn. Nhưng điều mà Tổng thống Trump tuyên bố về một quyền hạn to lớn và chưa từng
có tiền lệ trong việc đình chỉ Quốc hội rất khó hiểu vì chính đảng
của ông đang nắm giữ Thượng viện. Không chỉ vậy, Thượng viện gần đây đã loại
bỏ các cuộc giằng co để bỏ phiếu chuẩn thuận cho các đề cử từ tổng thống,
giảm nhẹ sự cân bằng của đảng thiểu số trong quá trình bổ nhiệm. Và Thượng
viện đã không ngại ngần chuẩn thuận các ứng viên của Trump, ngay cả với những
người có trình độ và năng lực đáng nghi vấn.
Chỉ trong hơn ba năm, Tổng
thống Trump bổ nhiệm số thẩm phán liên bang vào các tòa án phúc thẩm gần
như nhiều bằng Tổng thống Obama đã làm trong tám năm. (Gần suốt hai
năm cuối nhiệm kỳ tổng thống của Obama, chỉ có hai thẩm phán như vậy đã được
chuẩn thuận và ứng viên Merrick Garland được đề cử vào Tối cao Pháp viện, thậm
chí đã không được ra điều trần). Tổng thống Trump tất nhiên được tự do trải qua
tiến trình bổ nhiệm thông thường. Ông chỉ cần thuyết phục các nghị
sĩ của đảng mình bỏ phiếu để chuẩn thuận.
Trong luận điểm đồng tình
ở vụ kiện năm 2014 về các cuộc bổ nhiệm giữa kỳ nghỉ Quốc hội của Tổng thống
Obama, cựu thẩm phán [Tối cao Pháp viện] Antonin Scalia đã nói thẳng những gì
ông nghĩ về quyền hạn bổ nhiệm này rằng, “trao quyền cho tổng thống phá vỡ vai
trò của Thượng viện trong quy trình bổ nhiệm” là “hạ cấp”. Ý đồ hiện tại của tổng
thống Trump còn tồi tệ nhiều hơn như vậy. Ông ta rõ ràng đang tìm cách, không
phải để thực thi quyền hạn được hiến pháp giao cho một cách “hạ cấp”, mà thay
vào đó là phá hủy giới hạn mà Hiến pháp đặt ra trong quyền hạn của mình một
cách “hạ cấp”, bằng thủ đoạn qua mặt Quốc hội. Không có cuộc khủng hoảng nào,
ngay cả trong hiện tại, là một cái cớ để làm điều đó.
____
Tác giả: Cả hai tác giả đều là luật sư, trong đó LS Neal Katyal là cựu quyền
biện lý của Tối cao Pháp viện. LS Katyal đã tranh luận nhiều vụ kiện ở Tòa án tối
cao hơn bất kỳ luật sư của nhóm thiểu số nào khác trong lịch sử Hoa Kỳ. Năm
2017, Tạp chí Luật sư Hoa Kỳ đã trao cho ông Katyal giải thưởng lớn nhất Grand
Prize Litigator cho cả năm 2016 và 2017.
No comments:
Post a Comment