Timothy McLaughlin - Washington Post
Châu Minh Dũng dịch
18/03/2019
Khi chính quyền Việt Nam
công kích một trò chơi trên cửa hàng ứng dụng của Google, vì trò chơi này cho
phép người chơi đánh trận với các nhân vật được đặt theo tên của các nhân vật
chính trị [của chế độ CSVN], gã khổng lồ công nghệ này đã phải nhượng bộ.
Google đã chặn quyền truy
cập ứng dụng này từ Việt Nam, một trong các thị trường trực tuyến hứa hẹn nhất
châu Á và cũng là quốc gia mà các nhà lãnh đạo cộng sản từ lâu đã hạn chế tự do
ngôn luận và quyền phê phán chính phủ.
Những người tham dự
hội chợ công nghiệp MWC Barcelona, hội nghị lớn nhất ngành công nghiệp không
dây, đang nhìn qua các cửa sổ gian hàng trưng bày của Google ngày 25/2/2019. Tại
Việt Nam, Google và các đại gia công nghệ khác phải đối mặt với khả năng bị kiểm
duyệt nghiêm ngặt hơn theo theo luật an ninh mạng mới. Nguồn: Angel
Garcia/Bloomberg
Theo luật an ninh mạng có
hiệu lực từ ngày 1/1 vừa qua và có thể buộc người dân đồng thuận trong vòng một
năm, những ràng buộc kiểu như vậy còn có thể trở nên khắc nghiệt hơn nữa. Pháp
luật Việt Nam có thể đóng vai trò như một “tấm gương” cho các chính phủ hà khắc
khác về cách kiểm soát thông tin và đàn áp những ý kiến bất đồng trên mạng,
trong khi vẫn tiếp tục phát triển một không gian công nghệ náo nhiệt – còn các
nhà hoạt động lo ngại, các công ty sẽ lựa chọn phục vụ cho thị trường béo bở
này, bất chấp những mối bận tâm của họ về sự kiểm duyệt.
Mặc dù các hướng dẫn thực
thi luật an ninh mạng chưa được đặt ra, luật này không chỉ buộc các công ty như
Google và Facebook xóa bỏ các nội dung mà chính quyền VN cho rằng có yếu tố xúc
phạm chế độ, mà còn buộc họ phải lưu trữ dữ liệu bên trong các máy chủ đặt ở Việt
Nam. Ngoài ra, họ phải thiết lập văn phòng đại diện trong nước, điều mà họ
không muốn làm vì sợ các nhân viên phải chịu áp lực chính thức từ chính quyền
hoặc thậm chí bị bắt giữ.
Chuyện kiểm soát nội dung
Internet và nhu cầu của chính quyền trong việc giám sát ở quy mô lớn hơn đối với
các công ty công nghệ nước ngoài, là xu hướng đang trỗi dậy ở châu Á.
Ấn Độ gần đây cũng bắt buộc
việc lưu trữ dữ liệu ở địa phương và đang tìm cách mở rộng quy định áp đặt lên
các công ty Hoa Kỳ, đặc biệt là WhatsApp, ứng dụng nhắn tin thuộc sở hữu của
Facebook. Thái Lan đã thông qua dự luật an ninh mạng của riêng mình vào tháng
trước, dù phải nhận những lời chỉ trích từ các doanh nghiệp và các nhà hoạt động
dân sự.
Người dân Việt Nam
sử dụng điện thoại thông minh khi họ ngồi uống trà đá bên lề đường tại TP Hà Nội
hồi tháng 9/2018. Nền kinh tế Internet của quốc gia này tăng trưởng mạnh vào
năm ngoái. Nguồn: Maika Elan / Bloomberg
Trong khi đó, Việt Nam vẫn
là một trong các thị trường tăng trưởng nóng nhất trong khu vực, mặc dù có những
hạn chế mới.
Một báo cáo hồi năm ngoái
của Google và tổ chức Temasek Holdings của Chính phủ Singapore đã ví nền kinh tế
Internet của Việt Nam như “một con rồng đang được phóng thích”. Các
ứng dụng phục vụ du lịch trực tuyến, phương tiện truyền thông, dịch vụ vận chuyển
[như Grab, Uber] và thương mại được định giá 9 tỉ Mỹ kim ở Việt Nam trong năm
2018 và dự kiến sẽ lên tới 33 tỉ Mỹ kim vào năm 2025, theo báo cáo nói trên.
Các nhà hoạt động lo ngại,
những gã công nghệ khổng lồ như Facebook và Google, nơi cung cấp cho họ một diễn
đàn mới mẻ và lý thú để chỉ trích chính quyền, sẽ nghiêng theo hướng chấp nhận
các yêu sách ngày càng tăng của chính quyền, để họ có thể duy trì sự hiện diện
tại thị trường vẫn đang tăng trưởng nóng này.
Không giống như Trung Quốc,
nơi chặn quyền truy cập toàn bộ các trang web, đồng thời thiết lập được những
công ty khổng lồ Internet của riêng họ, Việt Nam đã lựa chọn từ từ áp đặt quy định
kiểm soát các công ty công nghệ.
Tuy nhiên, các nhóm hoạt
động vì quyền lợi người dân cho biết, các quy định trên vẫn sẽ thắt chặt hơn một
môi trường vốn đã rất khắc nghiệt ở quốc gia Đông Nam Á này. Chính quyền
này “có thể duy trì sự độc quyền về quyền lực chính trị và không cho
phép bất kỳ sự thách thức nào đối với quyền lãnh đạo toàn trị của mình”,
theo Tổ chức Theo dõi Nhân quyền.
Luật [an ninh mạng] mới
đã được thông qua dễ dàng, bất chấp những nỗ lực vận động hành lang mạnh mẽ của
các công ty Hoa Kỳ, theo Jeff Paine, giám đốc điều hành của Liên minh Internet
châu Á (AIC), một hiệp hội công nghiệp bao gồm Google, Facebook và các công ty
công nghệ khác của Hoa Kỳ.
Phần lớn chuyện vận động
hành lang không chú tâm đến mối lo ngại của các nhà hoạt động, mà chỉ tập trung
vào chuyện thuyết phục chính quyền Việt Nam rằng duy trì sự hiện diện của các
công ty công nghệ sẽ mang lại lợi ích kinh tế, thứ lợi ích sẽ bị cắt giảm bởi
chính quá trình thực thi nghiêm ngặt luật an ninh mang. Những nỗ lực này bao gồm
một cuộc trò chuyện với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hồi tháng 4 năm ngoái, theo
ông Paine, cũng như các đề xuất về việc điều chỉnh luật này.
Ông Paine nói: “Đó
là một cuộc họp đầy cảm hứng. Thật không may, nó không kéo dài được lâu, bởi vì
vào tháng 6 [năm ngoái] khi dự luật này ra đời, đã có một số mối lo ngại với
ngành công nghiệp [Internet]. Tôi muốn nói rằng có lẽ luật này là thách thức lớn
nhất đối với nhiều công ty công nghệ trong năm 2018”.
Việt Nam đang đánh bạc một
cách có tính toán rằng thị trường với khoảng 95 triệu người của họ vẫn đủ hấp dẫn
để các công ty [công nghệ] sẽ chấp nhận đáp ứng nhu cầu của họ, thay vì bỏ đi.
Hiện các công ty này đang chờ các hướng dẫn chi tiết sau cùng về cách thực hành
luật an ninh mạng – một quy trình mà Paine mô tả là “rất tối nghĩa”.
Thay vì xây dựng hệ thống
pháp lý mạnh mẽ, cần thiết để thúc đẩy phát triển kinh tế bằng lĩnh vực công
nghệ, chính quyền VN chỉ “bận tâm đến vấn đề tin vịt và bất cứ điều gì
có thể ảnh hưởng đến sự ổn định chính trị [ở quốc gia này]”. Ông Vũ Minh
Khương, phó giáo sư trường Chính sách công Lý Quang Diệu ở Singapore, là người
đã tư vấn luật pháp cho chính phủ, cho biết.
Bộ Thông tin và Truyền
thông VN đã không trả lời yêu cầu bình luận về vấn đề này. Trước đó, chính quyền
VN nói rằng, luật an ninh mạng là cần thiết để “bảo vệ an ninh quốc phòng và
trật tự an toàn xã hội”.
BKAV, một công ty an ninh
mạng của Việt Nam, báo cáo rằng virus máy tính đã gây thiệt hại khoảng 642 tỉ Mỹ
kim tại nước này hồi năm ngoái và 1,6 triệu máy tính bị mất dữ liệu.
Các mục tiêu chính của luật
[an ninh mạng] mới, theo các quan chức công nghệ và các nhà hoạt động, là
Google và Facebook.
Cô Mai Khôi, một ca sĩ và
nhà hoạt động chính trị nổi tiếng của Việt Nam, cho rằng, “luật an ninh
mạng là một nỗ lực của chính quyền nhằm kiểm soát không gian duy nhất nơi mọi
người có thể nói chuyện thoải mái với nhau”.
Một người phát ngôn của
Facebook từ chối bình luận khi được hỏi liệu công ty này có tuân thủ luật an
ninh mạng hay không.
Ngay cả trước khi luật
này được thông qua, đã có một sự gia tăng đáng kể các biện pháp kiểm duyệt từ
Google, theo dữ liệu từ Báo cáo Minh bạch của công ty này.
Từ tháng 12/2010 đến
tháng 6/2016, Google đã nhận được năm yêu cầu xóa nội dung từ chính quyền Việt
Nam. Trong năm 2017, con số này đã lên tới 67. Từ tháng 1 đến tháng 6/2018, dữ
liệu ghi nhận mới nhất, đã có 49 yêu cầu xóa nội dung trên Google, cũng là con
số cao nhất trong giai đoạn sáu tháng báo cáo một lần đến nay.
Trong số 7.366 nội dung
Google bị yêu cầu xóa kể từ năm 2009 đến nay, 7.359 yêu cầu trong số đó được gửi
đến đến vào năm 2017 và nửa đầu năm 2018. Tỷ lệ phần trăm yêu cầu xóa nội dung
có thời hạn kể từ năm 2017 đến nay chưa bao giờ xuống dưới mức 79%. Gần như tất
cả các yêu cầu này liên quan đến nội dung trên YouTube.
Trong một ví dụ được
Google trích dẫn, chính quyền VN yêu cầu công ty xóa hơn 3.000 video trên
YouTube với nội dung chủ yếu phê phán Đảng Cộng sản và các quan chức. Quyền
truy cập các video này đã bị hạn chế “đối với đa số”, theo Google.
Phát ngôn viên của Google
cho biết: “Chúng tôi có chính sách rõ ràng đối với các yêu cầu xóa nội
dung từ các chính quyền trên khắp thế giới. Chúng tôi dựa vào các chính phủ để
thông báo về các nội dung mà họ cho là bất hợp pháp thông qua các quy trình
chính thức và sẽ hạn chế quyền truy cập các nội dung đó vào lúc thích hợp sau
khi xem xét kỹ lưỡng. Các yêu cầu này được theo dõi và đưa vào Báo cáo Minh bạch
của chúng tôi”.
Cô Khôi là người đã gặp
Chủ tịch Google lúc bấy giờ là Eric Schmidt, hồi năm 2017, khi ông đến thăm Việt
Nam, đã bày tỏ sự thất vọng trước những gì cô cho là sự thất bại của các công
ty công nghệ trong việc giữ vững lập trường.
Cô nói: “Các công
ty này phải đối mặt với lựa chọn đơn giản giữa việc tuân theo luật an ninh mạng
– đồng nghĩa với vi phạm nhân quyền – hoặc từ chối tuân theo và bảo vệ nhân quyền.
Thật không may là họ đã lựa chọn việc tuân theo luật an ninh mạng”.
Theo một chuyên gia về
lĩnh vực này nói với điều kiện ẩn danh, bình luận với giới truyền thông, sự gia
tăng đột ngột các yêu cầu xóa nội dung trong năm 2017 đã đặt ra một cuộc tranh
cãi ở Washington, giữa các lãnh đạo Google với đại diện của các Bộ Ngoại giao
và Thương mại, cũng như các thành viên của văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ,
Tháng trước, Ted Osius, cựu
đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, đã tham gia Google với tư cách Phó Chủ tịch phụ
trách chính sách công và các vấn đề chính phủ ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
©Tiếng Dân – Bản tiếng Việt
No comments:
Post a Comment