VỀ VỤ CÔNG TY RASS và TỔ CHỨC THI HOA HẬU THẾ GIỚI 2010

Ba lời cảm ơn và vài suy ngẫm
Quốc Khánh
08:33-17/11/2008
http://www.tiasang.com.vn/Default.aspx?tabid=76&CategoryID=3&News=2521
Dù ông Hoàng Kiều đã chính thức rút lui dự án xây dựng khu du lịch Raas tại Đầm Bấy nhưng ông vẫn cam kết cùng UBND tỉnh Khánh Hòa tiếp tục tổ chức cuộc thi Hoa hậu thế giới 2010 sẽ diễn ra tại Nha Trang.

Điều mà báo TN, một trong tờ báo ngày thuộc loại lớn ở VN sáng nay không nêu trong bài, là giấc mộng “ngàn sao” như tên đặt cho khu phức hợp resort trên có tới 174ha mặt nước thuộc vịnh Nha Trang, gần khu vực lõi Hòn Mun thuộc khu bảo tồn biển. Thông tin từ Hanoinet cho thấy, Khu vực Đầm Bấy có liên quan đến vị trí an ninh quốc phòng, một phần đất dự án nói trên chồng lấn lên diện tích mà trước đó UBND tỉnh Khánh Hoà đã giao cho Trung tâm Nhiệt đới Việt Nga, hơn nữa tại đây còn có một làng chài 36 hộ với trên 100 cư dân sinh sống đã lâu đời. Dư luận hết sức lo ngại bởi cứ mỗi lần tổ chức thi hoa hậu tại Nha Trang, dân chúng lại mất đất, làng biển lại bị giải toả, di dời...

Nhân sự kiện HHTG 2010, ông Hoàng Kiều đề nghị UBND tỉnh Khánh Hòa cấp thêm gần 100 ha đất ở Sông Lô - dọc theo 2 bên đại lộ Nguyễn Tất Thành, đoạn tiếp giáp Khu du lịch Diamond Bay để xây dựng một khu du lịch sinh thái khác với khoảng 100 phòng nghỉ dưỡng cao cấp, nhiều công trình dịch vụ vui chơi dã ngoại và bến cảng cùng với khu dịch vụ hậu cần đón khách từ đất liền ra đảo. Thông tin này được Thể thao văn hóa cho thấy, sự kiện hoa hậu thế giới tạo cơ hội cho các nhà đầu tư quyền khai thác đất và mặt nước ở Nha Trang.

Ba lời cảm ơn

Trước hết phải cảm ơn ông Hoàng Kiều. Lời cảm ơn này bắt nguồn không phải vì công mang cuộc thi người đẹp về Việt Nam mà vì ông đã từ bỏ ý định khai thác du lịch trên vịnh Nha Trang, một trong 29 vịnh đẹp nhất thế giới. Sự quan ngại từ các cơ quan nghiên cứu khoa học, bảo tồn biển và công luận đã có công hiệu. Quan trọng hơn, với một nhà sản xuất và kinh doanh công nghệ cao như ông Hoàng Kiều, tranh cãi về học thuật trên cơ sở khoa học đòi hỏi phải có sự chuẩn bị kỳ khu và cũng phải dựa trên chứng lý khoa học. Khi chưa thể chứng minh điều phản biện là sai, tốt nhất là chọn con đường ngưng thực hiện như một cách chấp nhận tính đúng tạm thời. Triết thuyết này do Karl Popper đưa ra và được G. Soros phát triển thành Mô thức mới cho thị trường tài chính.

Lời cảm ơn thứ hai xin dành cho các lời phản biện xuất phát từ tấm lòng với thế hệ tương lai. Khi chúng ta, lớp người hiện tại, chưa thể và chưa đủ tầm khai thác tài nguyên thiên nhiên một cách đúng đắn và hợp lý, cách tốt nhất là khoan vội làm gì. Nếu không thể khai thác an toàn và hiệu quả các nhà máy điện hạt nhân khi chưa chuẩn bị đầy đủ nguồn nhân lực cũng như tài lực để không bị lệ thuộc vào luận giải nào, thì động thái “từ từ hãy tính” xem ra có tính hợp lý. Khi chưa hạch toán đầy đủ giữa chi phí, lợi ích và nguy cơ trong bảng cân đối của bài toán đầu tư khai thác quặng bauxit ở Tây Nguyên, trong đó không chỉ đơn thuần là bài toán đầu tư tài chính mà chưa tính hết cả nguy cơ ảnh hưởng tới khả năng phát triển bền vững, thì khoan vội triển khai.

Lời cảm ơn thứ ba có lẽ không phải từ hiện tại, mà thế hệ mai sau sẽ gửi tới chúng ta. Khi thế hệ tương lai có đủ tri thức và các nguồn lực để khai thác hiệu quả các dự án tầm cỡ như vậy mà không phải sửa sai hay phải chấp nhận “bài học có tính lịch sử nào” thì chắc chắn, các chủ nhân ông của đất nước lúc đó, hậu duệ của chúng ta, sẽ phải cảm ơn quyết định mang tầm chiến lược của lúc này. Ở thủy điện Hòa Bình có lưu giữ bức thư gửi thế hệ mai sau. Thì quyết định chưa khai thác tài nguyên thiên nhiên hào phóng ban tặng vịnh Nha Trang cũng nên lưu thành thư trao trọng trách gánh vác sứ mệnh đó cho thế hệ sau này.

Và vài suy ngẫm

Những ai có quan tâm đến sự hình thành và phát triển về cái gọi là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp chắc không thấy bị xúc phạm trước các lời phê phán, chỉ trích khi nó mang tính phản biện cần thiết. Bất kỳ dự án nào đều phải trải qua công đoạn này. Chủ doanh nghiệp hay người điều hành khi thực thi trách nhiệm xã hội đều hiểu rằng lợi ích lâu dài của doanh nghiệp khi làm các điều tốt. Trong Xây dựng để trường tồn và Từ tốt đến vĩ đại, thông điệp chủ đạo là “làm hay bằng cách làm tốt” (doing well by doing good). Đó là đường hướng quản trị kinh doanh chủ đạo hiện nay. Đồng thời với nó, theo giáo sư Tôn Thất Nguyễn Thiêm, là chủ trương “tư bản biết rung cảm với nỗi đau của nhân loại” (compassionate capitalism). Điều này không phải là từ trên trời rơi xuống mà từ quá trình phát triển của doanh nghiệp tư bản và các nghiên cứu thực địa cho thấy, người tiêu dùng mong chờ doanh nghiệp như vậy. Trước sự chờ mong đó, không gì khác hơn là doanh nghiệp phải làm như vậy. Nếu không, họ đã phải trả giá khi người tiêu dùng và xã hội phê phán “những gã khổng lồ vô hồn” từ đầu thế kỷ 20. Hiểu được tiến trình này sẽ hiểu được rằng các hoạt động thiện nguyện, từ thiện, nhân đạo đáp ứng hai vấn đề của doanh nghiệp: một là chứng tỏ sự dấn thân của nó, không tách rời khỏi trào lưu chung của xã hội mà nó tồn tại, hai là lợi ích của nó. Công ty Raas đã làm nhiều chương trình từ thiện, đóng góp cho xã hội và tôi tin rằng, doanh nghiệp này sẽ tiếp tục làm nhiều hơn nữa. Nhưng giữa từ thiện và chỉ trích dự án là hai điều hoàn toàn tách bạch. Cho nên, nhận định sự xúc phạm sau khi nhận lời chỉ trích chính là sự xúc phạm tới doanh nghiệp và người điều hành nó.

Ngộ nhận không nên có về sự xúc phạm là tạo cho doanh giới một cách hiểu sai. Mệnh đề “Doanh nghiệp làm nhiều điều tốt cho xã hội” không thể dẫn tới mệnh đề “Những điều gì doanh nghiệp làm đều là tốt cho xã hội”. Đã vậy, thì “làm điều tốt” chẳng thể là “miễn tử bài” cho doanh nghiệp trong mọi trường hợp.

Cuối cùng, 20 triệu USD cho một cuộc thi hoa hậu làm gì cho hình ảnh Việt Nam? Dễ thấy rằng hiệu quả là một số hình ảnh đất nước xuất hiện trên các kênh truyền hình lớn và được hàng triệu người xem trên thế giới đón nhận. Điều này không có gì phủ nhận được. Nhưng hình ảnh Việt Nam xuất hiện trong quãng thời gian đó lưu cữu bao lâu trong tâm trí người xem trên toàn thế giới, đó là điều chưa được đề cập tới. Một nghiên cứu cho thấy, sau 6 kỳ quảng cáo liên tục thì người tiêu dùng may ra mới nhớ tới có một quảng cáo như vậy. Và sau đó, phải tiếp tục “dội bom” thì mới có một số ít “chịu đọc”. Quá trình từ biết tới ghi nhận và nhớ là một tiến trình dài, đòi hỏi có chiến lược marketing rõ ràng, ngân sách hùng mạnh mới tạo sự nhớ. Chưa kể là phải lập lại để gợi nhớ. Nếu vậy, thì 20 triệu USD chắc chỉ đủ người ta biết, chưa đủ để người ta nhớ.

Hữu xạ tự nhiên hương. Hàm ý của nó không phải là tốt rồi thì không quảng bá mà chính là có tốt mới nên quảng bá. Có thể dụ hay lừa người tiêu dùng bằng một hình ảnh đẹp, một cử chỉ tốt nhưng không thể dụ hoài hay lừa mãi được. Bài học từ Olympic Bắc Kinh là một minh chứng vừa gần vừa thiết thực. Hàng trăm triệu USD cho một kỳ Olympic hoành tráng, một công trình kiến trúc tổ chim ấn tượng. Olympic đã qua, công trình vẫn còn đó. Ấn tượng trong đầu người xem về công trình có thể còn, nhưng hình ảnh gợi nhớ nhất là sự lừa dối khi để một giọng hát thật chỉ vì chiếc răng xấu xí phải thu mình, nhường chỗ cho một ngoại hình đẹp. Một quốc gia đang nỗ lực xóa đi hình ảnh xấu từ đồ giả, kém chất lượng, vi phạm bản quyền qua hàng loạt vụ bê bối kem đánh răng, đồ chơi nhiễm độc cho tới mới đây là sữa nhiễm melamine không thể dùng cách tạo ấn tượng bằng sự giả dối.

Doanh nghiệp Việt Nam không thể tiếp tục với lợi thế nhân công rẻ. Lời khuyên chân tình của đại diện thương mại EU cũng là nỗi băn khoăn bao năm không dứt của doanh nghiệp Việt Nam. Ai chả muốn thoát vị thế gia công rẻ mạt để tiến lên, giành lấy các công đoạn “ngon ăn” trong chuỗi dây chuyền giá trị. Nhưng làm sao để thoát khi nguồn nhân lực còn thiếu và yếu mà cỗ máy giáo dục và đào tạo chưa thể một sớm một chiều giải quyết.



Khi báo chí... "đối đầu"
16/11/2008 14:25 (GMT + 7)
http://www.tuanvietnam.net/vn/thongtindachieu/5335/index.aspx
Vụ việc công ty Rass xin 853ha đất liền, đảo và mặt biển trong vịnh Nha Trang làm dự án du lịch sinh thái để đón Hoa hậu thế giới (HHTG) 2010 đã được phản ánh trên báo với những góc nhìn dường như trái ngược nhau - Dư luận đặt câu hỏi về những luông thông tin khác biệt đó.

Ngày 1/11/2008, vụ việc công ty Rass xin 853ha đất liền, đảo và mặt biển trong vịnh Nha Trang làm dự án du lịch sinh thái để đón Hoa hậu thế giới (HHTG) 2010 được phản ánh lần đầu tiên trên báo Tuổi trẻ.
Ngày 4/11/2008, báo Tuổi trẻ tiếp tục đưa tin đoàn kiểm tra của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) đã đi khảo sát, kiểm tra thực tế việc chấp hành các quy định của Luật di sản văn hóa tại các khu vực đã hoặc đang xin triển khai dự án nằm trong vùng 1 của danh thắng quốc gia vịnh Nha Trang, trong đó có dự án khu vực Bãi Tre - Đầm Bấy kể trên.

Ngày 6/11/2008, báo Thanh Niên đưa tin Công ty Raas rút ý định đầu tư ở vịnh Nha Trang. Và ngày 10/11/2008, báo Thanh Niên có một bài viết dài với tên gọi: “Xung quanh việc lập dự án phục vụ cuộc thi Hoa hậu Thế giới 2010 tại VN: Nhà đầu tư cảm thấy bị xúc phạm”.
Sự việc sẽ không có gì đáng nói, nếu hai cơ quan ngôn luận này chỉ đơn thuần đưa tin phản ánh theo đúng chức năng báo chí. Nhưng thực tế không hoàn toàn như vậy. Thông qua các bài viết, hai "anh cả" trong làng báo chí thể hiện rõ quan điểm, chính kiến của mình về sự việc này. Và điều đặc biệt là, hai chính kiến ấy hoàn toàn trái ngược nhau.

Trống đánh xuôi…

Trong bài viết “Vịnh Nha Trang: Đổi di sản lấy phù hoa?”, tác giả Võ Văn Tạo của báo Tuổi trẻ thể hiện một sự phẫn nộ lớn. Theo tác giả, “đại công trường” đào non khoét biển của RAAS và chất thải của quần thể du lịch, với sức chứa 5.000 khách lưu trú và hàng nghìn khách tham quan vãng lai mỗi ngày chắc chắn sẽ đe dọa nghiêm trọng môi trường sinh thái biển nơi đây…
Rõ ràng việc cho đào xới, xây dựng với quy mô lớn như dự án của RAAS trong khu vực bảo vệ 1 của danh thắng quốc gia vịnh Nha Trang cũng đồng nghĩa với việc coi Luật di sản văn hóa không hề tồn tại!”.

Cuối bài viết, tác giả đưa ra một câu hỏi đã có lời đáp: “Chọn lợi ích to lớn và bền vững của cả cộng đồng nhờ bảo vệ, khai thác hợp lý tài nguyên thiên nhiên hay lợi ích của RAAS cùng phù hoa của một cuộc thi HHTG 2010?”

Khi đọc bài viết này, độc giả cảm nhận rõ rệt sự nguy hiểm của dự án, những lợi ích mà nó mang lại chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ khi so với những thiệt hại lâu dài và rộng khắp mà dự án gây ra cho Nha Trang nói riêng và Việt Nam nói chung. Như một quy luật tất yếu, độc giả sẽ cùng đồng lòng với tác giả phản đối quyết liệt dự án cũng như phản đối đề xuất của công ty Rass.

… Kèn thổi ngược

Mười ngày sau, độc giả được tiếp cận với luồng thông tin từ báo Thanh Niên. Bài viết điểm lại các hoạt động mang ý nghĩa xã hội, phi lợi nhuận của công ty Rass tiến hành tại Việt Nam cũng như các chỉ đạo sát sao của cơ quan quản lý trong việc thẩm tra, quyết định dự án Bãi Tre - Đầm Bấy.

Đặc biệt, bài viết cũng dành hẳn một phần “Nhà đầu tư bị xúc phạm” để chiêu tuyết cho ông Hoàng Kiều và công ty Rass.

Đây là đoạn cuối trong bài viết rất dài này: “Hãy đặt mình vào vị trí của ông Hoàng Kiều và xem lại toàn bộ thực tế hoạt động từ thiện, xã hội của công ty ông tại VN, sẽ thấy rõ ràng cách “góp ý” của một số bài báo như trên là quá đáng, là không thiện chí và sòng phẳng đối với một nhà đầu tư. Và việc ngày 6.11.2008, lãnh đạo Công ty Raas gửi thông báo đến nhiều nơi cam kết vẫn cùng UBND tỉnh Khánh Hòa tổ chức cuộc thi HHTG 2010 và tài trợ một số sự kiện của Festival biển tại Nha Trang 2009 nhưng sẽ ngừng thực hiện dự án Khu du lịch sinh thái Đầm Bấy, là một cử chỉ đang gây nhiều cảm xúc trong giới đầu tư”.
Không thể đến tận địa điểm sự việc, không được tiếp cận với những người trực tiếp liên quan cũng như những thông tin chính thức, người dân chỉ biết theo dõi qua báo chí. Nhưng ngay cả báo chí cũng “trống đánh xuôi kèn thổi ngược”, người dân biết nghe ai?

Lúc này, có lẽ người dân chỉ còn chờ sự tham gia của các cơ quan quản lý. Những ý kiến xác đáng, với chứng cứ khoa học cụ thể từ các đơn vị có thẩm quyền sẽ giúp nhân dân đánh giá chính xác sự việc.

Mặc dù công ty Rass đã quyết định ngừng thực hiện dự án Khu du lịch sinh thái Đầm Bấy nhưng những vấn đề của sự việc thì vẫn cần có câu trả lời.

Thứ nhất, việc đầu tư xây dựng vài trăm ha khu du lịch có ảnh hưởng đến toàn bộ vịnh Nha Trang và mức độ ảnh hưởng đến đâu?

Thứ hai, quyết định của NBND tỉnh Khánh Hòa tán thành đề xuất xây dựng của công ty Rass có vi phạm luật Di sản văn hóa?

Trả lời những câu hỏi đó, để không xảy ra một vụ việc “Đổi di sản lấy phù hoa?” (nếu có), và báo chí cũng không phải tốn giấy mực lao vào cuộc tranh cãi sai mục đích một lần nữa.

Đông Hải

--------------------------------------------------------------
- Tuổi trẻ đăng bài đầu tiên nêu sự việc
http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=285847&ChannelID=119

- Tuổi trẻ dồn dập phản ánh và đã có kết quả:
http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=286279&ChannelID=10

- Thanh niên sau đó có tin rằng đó chỉ là ý định
http://www.thanhnien.com.vn/News/Pages/200845/20081106005557.aspx

- Thanh niên thanh minh lại cho Raas và chỉ trích Tuổi
http://www.thanhnien.com.vn/News/Pages/200846/20081110231418.aspx