Hà Nội không vội được đâu! (tiếp theo)
TS. Nguyễn
Quang A
18/08/2025
https://boxitvn.online/?p=94750
Phần 2: TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ
Bài
này bàn sơ về mục tiêu tăng trưởng trong 20 năm tới, vài tiền lệ lịch sử và
tính khả thi cũng như vài bài học cần chú ý.
Điều
đáng TRÁNH nhất trong 20 năm tới là nóng vội, hấp tấp, độc đoán, mệnh lệnh trong
hoạch định và thực thi chính sách! Hãy luôn nhớ rằng TĂNG TRƯỞNG khác với PHÁT
TRIỂN, và mục tiêu chính là PHÁT TRIỂN chứ không phải TĂNG
TRƯỞNG!
I. Mục
tiêu
Năm
2025 tăng trưởng GDP phải trên 8% và các năm 2006-2030 là hai con số. Mục tiêu
này được nhắc đi nhắc lại trong thời gian qua.
Không
thấy các vị nêu chỉ tiêu cụ thể từ 2031 đến 2045 ngoài việc “Nếu không đạt tốc
độ tăng trưởng kinh tế hai con số trong nhiều năm liên tiếp, chúng ta sẽ khó
hoàn thành mục tiêu này. Hiện thu nhập bình quân đầu người mới khoảng 5.000
USD, trong khi mục tiêu là đạt 20.000 USD trong vòng 20 năm tới” [1].
Nếu
làm được thế cho đến 2030 thì GDP vào năm 2030 sẽ tăng ít nhất 1,61 lần!
2024
GDP/đầu người của Việt Nam [2] ở mức 4.806 USD/đầu người (với GDP 476,39 tỷ USD
theo Ngân hàng Thế giới [4], Việt Nam ước tính 2025 đạt khoảng 510 tỷ USD
[3]).
Nếu
từ 2026 đến 2030 (trong 5 năm – tăng trưởng GDP đạt hai con số, tính toán lấy mức
thấp nhất của hai con số là 10%, thì GDP sẽ tăng 1,61 lần tức là lên khoảng 820
tỷ USD và GDP/đầu người sẽ là cỡ 8.000 USD/đầu người. Rồi trong 15 năm
(2031-2045) giả như tăng trưởng trung bình đạt 6%/năm, GDP sẽ tăng khoảng 2,4 lần
lên cỡ 2 ngàn tỷ USD và GDP đầu người sẽ đạt khoảng 20.000 USD/đầu người.
Các
mục tiêu đó có khả thi?
Tôi
nghĩ là có thể, nhưng rất rất khó để đạt nếu không có các chính sách đúng đắn, và
nhất là KHÔNG HẤP TẤP.
II.
Tiền lệ lịch sử
Hãy
xét dữ liệu lịch sử của 2 nước mà chúng ta có thể lấy làm gương để theo: Hàn Quốc,
Nhật Bản (2 nước tiềm năng nữa có thể noi theo thì Trung Quốc là nước quá lớn, còn
Sigapore quá bé, nhưng
tôi nêu số liệu của cả hai nước này để tham khảo).
Theo
kinh nghiệm lịch sử của một số nước có sự tăng trưởng GDP được thế giới thán phục
trong thời gian 2 thập kỷ hoặc hơn:
· Hàn
Quốc từ 1961 đến 1980 đạt tăng trưởng trung bình 9,45%/năm; 8,63% (từ
1981-2000); và 3,64% từ (2001-2024) [4], như thế đạt 7,24%/năm trong
suốt 6 thập kỷ;
· Nhật
bản từ 1961 đến 1980 đạt tăng trưởng trung bình 6,97%/năm; nhưng từ 1981 đến
2000 chỉ 2,9%/năm và trong hai thập niên 2001-2024 chỉ đạt trung bình gần
0,5%/năm [4], Nhật Bản đạt trung bình 3,46%/năm suốt 6 thập kỷ;
· Trung
Quốc đạt trung bình 10,06% (từ 1979 đến 1997) và 9,16% (từ 1998 đến 2017);
tức là trung bình 9,61% (trong 4 thập kỷ) [4], là
kỳ tích tăng trưởng chưa từng có trong lịch sử kinh tế thế giới;
· Singapore
từ 1961 đến 1980 đạt tăng trưởng trung bình 9,13%/năm; từ 1981-2000 đạt
7,47%/năm (tức là đạt tăng trưởng trung bình 8,3% suốt 4 thập kỷ), và
trong hai thập niên 2001-2024 đạt 4,54% (tức là đạt 6,42%/năm suốt 6 thập
kỷ) [4].
· Việt
Nam từ 1985-2004 đạt tăng trưởng trung bình 6,53%/năm và từ 2004-2024 đạt 6,23%
[4], hay 6,38%/năm suốt 4 thập kỷ.
Nếu
giả như trong 20 năm tới Việt Nam đạt tăng trưởng trung bình trên
10%/năm trong (2006-2030) và trung bình 6%/năm trong (2031-2045) thì
trong hai thập niên này có tăng trưởng trung bình 7%/năm, tức là trong suốt 6
thập niên có tăng trưởng trung bình
(6,53 + 6,23 + 7)/3 = 6,59% (tăng trưởng tương ứng
trong 6 thập niên của Hàn Quốc là 7,24%, Nhật Bản 3,45% và Singapore 7,05%
[3]).
Những
tính toán sơ bộ trên cho thấy mục tiêu tăng trưởng hai con số (2026-2030) là
khó đạt được liên tục nhưng nếu chỉ đặt ra ở mức có 5 năm tăng trưởng ≥
10% trong toàn bộ giai đoạn 2026-2045 thì có tiền lệ trong quá khứ [4]. Nói
cách khác các mục tiêu như vậy có thể khả thi, nhưng việc đạt được tăng trưởng
trung bình cỡ 6,59%/năm trong 6 thập niên là không dễ!
Giả
như đạt trung bình 6%/năm trong cả hai thập niên (2026-2045) thì đến năm 2045
GDP tăng 3,2 lần của 2005 tức là tăng trưởng trung bình của Việt Nam trong suốt
6 thập niên cũng vẫn hơn 6%/năm (6,25%/năm), và
đó một thành tích hiếm có trong lịch sử kinh tế thế giới, cho nên sự tăng trưởng
bền vững, trong dài hạn mới là cốt lõi chứ không phải cố theo mục tiêu hai con
số trong 5 năm liền.
Chúng
ta đã qua 4 thập kỷ rồi với tăng trưởng bình quân 6,38%/năm – một thành tích
không tầm thường, và trong 20 năm tới nên tập trung duy trì đà tăng trưởng
bền vững trên 6%/năm này, còn cố gắng đạt trung bình 7%/năm thì rất tốt, nhưng
đừng quá chạy theo tốc độ tăng trưởng!
-------------
Hà
Nội không vội được đâu! (Phần 1)
Nguyễn Quang A
Posted on 11/08/2025 by Boxit
VN
https://boxitvn.online/?p=94629#more-94629
Có rất nhiều bài viết về chủ đề này, nữ nhà
văn trẻ Lữ Mai có cả một cuốn sách với tiêu đề như thế (NXB HNV 2019). Rất nhiều
ý kiến chê (chậm chạp, đào đi lấp lại, quan liêu trì trệ,…) nhưng cũng có ý
khen (thư thái, khoan thai, không cần vội vã, hấp tấp). Bài này góp thêm một ý:
về hoạch định chính sách hình như gần đây Hà Nội thích ‘thần tốc,’ vội, hấp tấp,
thích nhanh ngược với ngạn ngữ “dục tốc bất đạt (nóng vội sẽ không thành
công)”.
Các vị lãnh đạo hô hào “Chỉ
bàn làm không bàn lùi,” “Thần
tốc táo bạo để đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo,” “Phải
tăng tốc, bứt phá để hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ năm 2025,” … tư duy
“vừa chạy vừa xếp hàng” được bên dưới ca ngợi là “tư
duy lãnh đạo, điều hành sắc bén, và hiệu quả,” vân vân và vân vân. Đúng là
Hà Nội đang thần tốc, hối hả để thực hiện chính sách, làm gì còn chuyện bàn đi
bàn lại, trì trệ, chậm chạp nữa! Thật đáng mừng phải không? Chưa chắc!
Làm chính sách mà vội vã, hấp thấp thì có thể
nhanh chóng hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ, nhất là với tác phong chỉ huy kiểu
quân sự, nhưng nghe khá phong kiến “tiền hộ hậu ủng, nhất hô bá ứng” thì rất
nguy hiểm. Mục tiêu là của ai? Của các vị hay của dân? Đúng là “tiền hộ hậu ủng,
nhất hô bá ứng” rất có hiệu quả nhìn từ quan điểm của vua chúa, các tướng lực
lượng vũ trang, nhưng chỉ có hiệu quả trong các vấn đề chính sách quốc kế dân
sinh đụng đến hàng trăm ngàn hay hàng chục triệu người nếu “trên dưới đồng
lòng, dọc ngang thông suốt” như các vị nói rất đúng. Nhưng cái giả thiết “trên
dưới đồng lòng, dọc ngang thông suốt” đó có đúng không? Muốn “trên dưới đồng
lòng, dọc ngang thông suốt” thì cần sự thảo luận, cân nhắc, làm rõ các lợi ích
vốn khác nhau của các nhóm người khác nhau và việc này cần thời gian để thảo luận,
cân nhắc, tranh cãi và đi đến một sự thỏa hiệp có thể chấp nhận được về mặt xã
hội. Việc như thế không thể vội được, càng không thể được áp đặt lên dân chúng
như vua chúa và các nhà độc tài thường áp đặt (hay người ta muốn làm vua hoặc
nhà độc tài cá nhân?)
Còn có thể nêu rất rất nhiều chính sách hay ý
định chính sách tương tự, dưới đây chỉ nhắc đến một ví dụ để thảo luận về tính
pháp lý. Đó là “Chỉ thị số 20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Về một số nhiệm vụ
cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường” ký
ngày 12-7-2025 (tức là sau 1-4-2025 khi chỉ thị không còn là văn bản quy phạm
pháp luật nữa) trong đó thủ tướng chỉ thị cho rất nhiều bộ và cơ quan nhà nước
nhiều việc và “chỉ thị” cho Hà Nội có “lộ trình đến ngày 01 tháng 7 năm 2026
không có xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành
đai 1;…”
.
Chỉ thị là gì? Là “ý kiến mang tính chất mệnh
lệnh, phát biểu trực tiếp hoặc bằng văn bản, cho cấp dưới thi hành” (Từ điển
tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên).
Sao phải “cấp bách”, khẩn cấp hay vội vã như
vậy? Có nhiều ý kiến cho rằng chính sách muốn ưu ái nhà sản xuất xe máy và ô tô
điện nào đó (nếu đúng thế thì nhà nước bị bắt giữ [state captured] bởi doanh
nghiệp một hiện tượng rất nguy hiểm), hay có loại ý kiến cho là chính sách dồn
dân nghèo đến chân tường (bỏ họ lại phía sau một việc ngược với lời hoa mỹ
“không để ai bị bỏ lại phía sau”), v.v. Ở đây chỉ góp ý về khía cạnh pháp lý và
sự nóng vội, hấp tấp.
Làm chính sách không được phép nóng vội, hấp
tấp, vì ai cũng có thể sai, mà sai lầm của nhà hoạch định chính sách có thể gây
hậu quả nghiêm trọng cho đất nước (hãy nhớ lại các chính sách hợp tác hóa ồ ạt,
rồi cải cách ruộng đất, chính sách ngăn sông cấm chợ, cải tạo tư sản,…). Làm
chính sách cần thảo luận, cân nhắc, thỏa hiệp, tranh cãi để đạt được “trên dưới
đồng lòng” thì mới mong “tiền hô hậu ủng” được.
Từ ngày Luật ban hành văn bản quy phạm pháp
luật số 64/2025/QH16 có hiệu lực thi hành (1-4-2025) chỉ thị của Thủ tướng
không còn là một văn bản quy phạm pháp luật nữa!
Có lẽ Quốc hội nên ra quyết định Thủ tướng
không được ban hành chỉ thị nữa, vì có lẽ họ quen mệnh lệnh, chỉ thị khi còn
làm tướng và cấp dưới thường hiểu chỉ thị là lệnh phải thi hành.
“Chỉ thị” cũng có thể được coi là “sự can thiệp”
vào công việc của các địa phương, hoàn toàn ngược với chủ trương “phân
cấp phân quyền cho địa phương” rất đúng đắn (và không lạ là chính quyền địa
phương ở các nước tiên tiến được gọi là chính quyền tự quản, tức là tự quyết tất
cả những vấn đề mà luật quốc gia không quy định). Thủ tướng có thể ban hành các
văn bản quy phạm pháp luật cho tất cả các địa phương (kể cả chính quyền Hà Nội)
phải thi hành. Nhưng chỉ thị đích danh cho chính quyền Hà Nội phải thế này thế
nọ thì liệu có thể được xem là sự can thiệp vào công việc của HĐND thành phố
theo Điều 28 (quyết định về môi trường), Điều 30 (quyết định về giao thông đô
thị) của Luật Thủ đĐô hay không? Chẳng thấy vị đại biểu HĐND nào của Hà Nội lên
tiếng cả vì đó là thẩm quyền của họ và thủ tướng không được phép “chỉ thị” cho
HĐND; thực ra Chỉ thị số 20/CT-Ttg rất láu và chỉ lệnh cho “Ủy Ban nhân dân các
tỉnh thành phố” chứ không dám chỉ thị cho các HĐND, tức là gián tiếp “can thiệp”
vào quyền hạn của HĐND, nhưng người dân đọc thì phát hiện ra ngay thủ thuật
này, còn các “đại biểu nhân dân” của Hà Nội không thấy nói gì: nếu họ không biết
thì trình độ quá kém không xứng đáng là “đại biểu nhân dân,” hoặc còn tồi hơn nếu
họ biết rõ nhưng “ngậm miệng…” thì càng không xứng đáng vì họ “chủ động bỏ quyền
hạn” của mình và cũng có thể nói là hại dân.
Về mặt pháp lý, sự “can thiệp” như thế rất có
thể vi phạm Điều 13 của Luật Tổ chức Chính phủ. Các nhiệm vụ và quyền hạn của
Thủ tướng chính phủ [gồm 6 điểm và 18 điểm nhỏ của Điều 13] không có điều nào
cho quyền Thủ tướng “chỉ thị” hay can thiệp cả. Nguyên tắc là công chức (kể cả
thủ tướng) chỉ được làm những điều mà luật nêu rõ ràng, tức là KHÔNG ĐƯỢC (nói
nôm na là cấm) làm những việc không được nêu rõ rệt trong luật. Để tránh sự hiểu
lầm nguyên tắc này, Quốc hội nên sửa luật tổ chức chính phủ để cấm dứt khoát kiểu
chỉ thị như vậy (dù hơi thừa vẫn nên “cấm”).
Về khía cạnh chính sách, Hà Nội không vội được
đâu
N.Q.A.
Tác giả gửi BVN
No comments:
Post a Comment