THẾ GIỚI HÔM NAY : 16/01/2025 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 16/01/2025

The Economist 

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

16/01/2025

https://nghiencuuquocte.org/2025/01/16/the-gioi-hom-nay-16-01-2025/

 

Tổng thống Joe Biden và thủ tướng Qatar xác nhận Israel và Hamas đã đạt được thỏa thuận ngừng bắn nhằm chấm dứt chiến tranh ở Gaza. Thỏa thuận này dự kiến có hiệu lực từ Chủ nhật. Giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận bao gồm lệnh ngừng bắn kéo dài sáu tuần và việc Israel rút quân khỏi các khu vực đông dân cư. Hamas sẽ thả ban đầu 33 con tin người Israel để đổi lấy hơn 1.000 tù nhân Palestine. Ông Biden cho biết “giai đoạn hai” sẽ là “một sự kết thúc vĩnh viễn của chiến tranh.” Cả hai bên vẫn phải chính thức phê chuẩn thỏa thuận này. Nội các Israel dự kiến sẽ bỏ phiếu vào thứ Năm. Ông Biden, người sẽ rời nhiệm sở vào thứ Hai, gọi thỏa thuận là “một trong những cuộc đàm phán khó khăn nhất mà tôi từng trải qua.”

 

Các ngân hàng Phố Wall công bố kết quả quý bốn mạnh mẽ, được dẫn dắt bởi thành công của các mảng giao dịch và ngân hàng đầu tư. Goldman Sachs ghi nhận lợi nhuận 4,1 tỷ USD, hơn gấp đôi năm trước, khi giao dịch cổ phiếu lên mức kỷ lục. JPMorgan cũng ghi nhận doanh thu giao dịch tăng 21% lên 7 tỷ USD. Lợi nhuận của Wells Fargo tăng 47% dù tăng trưởng cho vay không thay đổi.

 

Nga đã tiến hành các cuộc không kích lớn vào Ukraine, với hàng chục tên lửa và máy bay không người lái nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng trên khắp đất nước. Không quân Ukraine cho biết họ đã phá hủy phần lớn các tên lửa và bắn hạ hoặc làm nhiễu nhiều máy bay không người lái. Song một số cơ sở năng lượng được cho là đã bị hư hại. Hôm thứ Ba, Ukraine cho biết họ đã tiến hành các cuộc không kích lớn nhất từ trước đến nay vào cơ sở hạ tầng quân sự bên trong Nga.

 

Gần 80 thi thể đã được tìm thấy từ một mỏ vàng bất hợp pháp ở Nam Phi, kể từ khi chiến dịch cứu hộ được tòa án yêu cầu bắt đầu vào thứ Hai. Cảnh sát đã đối đầu với mỏ này suốt nhiều tháng qua, thậm chí ngăn tiếp cận thực phẩm và nước để buộc các công nhân phải ra khỏi hầm mỏ. Hàng trăm thợ mỏ đã xuất hiện kể từ khi cuộc truy quét bắt đầu; họ đều bị bắt giữ vì khai thác bất hợp pháp và vi phạm luật nhập cư.

 

Tỷ lệ lạm phát năm ở Anh đạt 2,5% trong tháng 12, giảm từ 2,6% của tháng 11. Đà giảm bất ngờ này làm tăng khả năng Ngân hàng Anh sẽ cắt giảm lãi suất trong cuộc họp tiếp theo vào tháng 2. Đây là tin tốt cho bộ trưởng tài chính Rachel Reeves, người đã bị chỉ trích trong tháng này khi lợi suất trái phiếu Anh tăng mạnh.

 

Nền kinh tế Đức suy giảm năm thứ hai liên tiếp trong năm 2024, theo Văn phòng Thống kê Liên bang. Nền kinh tế lớn nhất châu Âu giảm 0,2% trong năm ngoái, trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu yếu, ngành ô tô khó khăn, chi phí năng lượng cao, và dân số già. Ngân hàng trung ương dự đoán tăng trưởng chỉ đạt 0,2% vào năm 2025.

 

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã cấm thuốc nhuộm Red 3 trong thực phẩm. Các nghiên cứu cho thấy chất màu này, được làm từ dầu mỏ, có thể gây ung thư ở động vật. Nó được tìm thấy trong khoảng 9.000 sản phẩm thực phẩm ở Mỹ. Chất này đã bị cấm ở Liên minh châu Âu và bị cấm trong mỹ phẩm ở Mỹ từ năm 1990.

 

Con số trong ngày: 2.7%, là tỉ lệ lạm phát theo tháng ở Argentina trong tháng 12, giảm từ 25,5% chỉ một năm trước đó.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Ứng viên bộ trưởng tài chính của Trump ra điều trần

Donald Trump đã đề cử Scott Bessent làm bộ trưởng tài chính, và ông Bessent sẽ ra điều trần trước các thượng nghị sĩ Mỹ vào thứ Năm. Không như những lựa chọn gây tranh cãi hơn của ông Trump, ông Bessent dự kiến sẽ gặp ít trở ngại. Là một tỷ phú quỹ đầu tư, ông được các giám đốc điều hành và nhà đầu tư coi là lựa chọn an toàn cho một trong những vị trí quản lý kinh tế quan trọng nhất đất nước. Nhiều người hy vọng ông sẽ kiềm chế tình yêu của ông Trump đối với thuế quan.

 

Các thượng nghị sĩ sẽ yêu cầu ông Bessent trình bày kế hoạch của mình. Ông đã quảng bá mục tiêu “3-3-3” cho nền kinh tế: tăng trưởng lên 3% hàng năm, giảm thâm hụt ngân sách xuống 3% (từ 6,5%) GDP, và tăng sản lượng dầu thêm 3 triệu thùng mỗi ngày. Đạt được bất kỳ mục tiêu nào trong số này đều cực kỳ khó, chứ chưa nói đến việc đạt được tất cả. Nhưng lời hứa lớn hơn, dù không được nói ra, là ông Bessent sẽ là gương mặt trung dung có ảnh hưởng lên chính sách kinh tế của Trump. Bấy nhiêu có lẽ là đủ để thuyết phục hầu hết các thượng nghị sĩ.

 

 

Người dân Los Angeles đòi câu trả lời

Hơn một tuần sau khi các vụ cháy rừng bùng phát khắp quận Los Angeles, ít nhất 25 người đã thiệt mạng và hơn 12.000 tòa nhà bị thiêu rụi. Một số người đã bắt đầu gọi thảm họa này là “Katrina của Los Angeles,” liên tưởng đến cơn bão đã tàn phá New Orleans năm 2005. Gió mạnh và hạn hán đã tạo điều kiện hoàn hảo cho cháy, nhưng điều gì đã châm ngòi cho ngọn lửa?

 

Các nhà điều tra đang xem xét liệu một tháp truyền tải điện có gây ra vụ cháy Eaton, vốn đã phá hủy một phần Altadena, hay không. Cư dân đã kiện Southern California Edison, công ty cung cấp điện điều hành tháp này. Cơ sở hạ tầng điện từng bị đổ lỗi cho cháy rừng: hồi năm 2023, dây điện bị đứt đã gây ra một vụ cháy làm san bằng Lahaina ở Hawaii. Công ty Pacific Gas & Electric đã tuyên bố phá sản năm 2019 do gánh nặng trách nhiệm liên quan đến cháy rừng. Khi biến đổi khí hậu làm tăng nguy cơ cháy rừng, tranh luận về trách nhiệm và cách các công ty điện lực có thể ngăn thiết bị của họ gây ra hỏa hoạn sẽ càng trở nên gay gắt. Trong khi đó, các đám cháy ở Los Angeles vẫn đang tiếp diễn.

 

 

Khởi đầu khó khăn cho đảng Lao động Anh

Chỉ mới đầu năm mà lợi suất trái phiếu chính phủ Anh đã tăng vọt trong khi đồng bảng Anh giảm giá. Nhiều quốc gia đã đối mặt với chi phí vay nợ tăng sau khi lợi suất trái phiếu Mỹ tăng mạnh sau cuộc bầu cử, nhưng phản ứng ở Anh là đặc biệt gay gắt. Thêm vào đó là lạm phát gia tăng — mặc dù có mang lại một chút hy vọng khi giảm nhẹ trong tháng 12 — và tăng trưởng kinh tế suy yếu trong tháng 9, 10. Các số liệu GDP, được công bố vào thứ Năm, sẽ tiết lộ liệu suy thoái có kéo dài đến tháng 11 hay không.

 

Điều này khác hẳn nửa đầu năm 2024, khi tăng trưởng vượt qua kỳ vọng. Sự tương phản này thật rõ ràng đối với chính phủ Lao động Anh, vốn nhậm chức vào ngày 5 tháng 7. Một số khó khăn là không thể tránh khỏi. Song các chính sách của chính phủ đã làm tình hình trở nên trầm trọng hơn. Ngân sách ngày 30 tháng 10 đã làm dấy lên lo ngại về kỷ luật tài chính; trong khi chiến lược tăng trưởng thiếu rõ ràng đã làm tăng thêm bất ổn kinh tế.

 

 

Hồng Kông đối mặt với nhiệm kỳ thứ hai của Trump

Mike Pence, phó tổng thống dưới thời Donald Trump, sẽ phát biểu tại diễn đàn UBS Wealth Insights, một hội nghị dành cho các nhà đầu tư, tại Hồng Kông vào thứ Năm. Ông hứa sẽ cung cấp một “góc nhìn nội bộ” về tác động địa chính trị của nhiệm kỳ thứ hai của Trump. Chính quyền Hồng Kông đang chuẩn bị cho những căng thẳng mới. Trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, Mỹ đã thu hồi quy chế thương mại đặc biệt của thành phố và áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với quan chức sau cuộc đàn áp chính trị năm 2020. Mỹ gần đây đã cấm đầu tư vào công nghệ Trung Quốc bị coi là nguy cơ an ninh quốc gia, bao gồm cả ở Hồng Kông. Các ngân hàng của thành phố cũng có thể bị giám sát về cáo buộc hỗ trợ các nước bị phương Tây trừng phạt, bao gồm Nga.

 

Ông Trump có thể đã ít quan tâm đến các vấn đề nhân quyền trong quá khứ. Nhưng hồi tháng 11 ông đã tuyên bố việc thả Jimmy Lai, một ông trùm truyền thông đang bị bắt giữ, là “dễ dàng.” Ông Lai đã ca ngợi cách tiếp cận “cứng rắn” của ông Trump với Trung Quốc. Một nhiệm kỳ thứ hai có thể sẽ còn khắc nghiệt hơn nữa với Hồng Kông.