Vụ án Nguyễn Văn Chưởng
và bức màn bí mật về việc thi hành án tử ở Việt Nam
BBC News Tiếng Việt
10 tháng 8 năm 2023
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-66460494
Tử tù Nguyễn Văn Chưởng sắp bị đưa ra hành hình khiến
dư luận dậy sóng vì vụ việc có những dấu hiệu oan sai. Gần 5.000 người đã ký kiến
nghị gửi đến Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng xin hoãn thi hành án đối với ông Chưởng.
Nguyễn
Văn Chưởng (trái) và cha là Nguyễn Trường Chinh
Bên cạnh
việc kêu gọi Chủ tịch nước ân xá, xem xét lại án tử hình như trường hợp ông
Nguyễn Văn Chưởng, nhiều người, đặc biệt là các luật sư cũng lên tiếng chính phủ
Việt Nam nên cân nhắc bỏ án tử hình.
Theo Tổ chức
Ân xá Quốc tế, tính đến cuối năm 2022, có tổng cộng 144 nước xoá bỏ hình phạt tử
hình trong pháp luật và trong thực tế. Hiện chỉ còn 55 nước vẫn đang duy trì
hình phạt tử hình, trong đó có Việt Nam.
Trong
năm 2022, Việt Nam có thêm 102 bản án tử hình và tổng cộng có hơn 1.200 án tử.
Vụ án Nguyễn Văn Chưởng:
Còn 'uẩn khúc' gì sau hơn 16 năm?
Nhà nước nên ân xá
cho Nguyễn Văn Chưởng và minh oan cho Hồ Duy Hải?
Quốc
hội sẽ rà soát vụ tử tù Nguyễn Văn Chưởng
Bí
mật quốc gia
Việt Nam
cùng Trung Quốc và Bắc Hàn là ba quốc gia luôn che giấu thông tin về số vụ hành
quyết với lý do "bí mật quốc gia", theo một báo cáo hồi tháng 5 của
Ân xá Quốc tế.
Bà Chiara
Sangiorgio, chuyên gia về vấn đề án tử hình từ Ân xá Quốc tế nói với BBC hôm
8/8 rằng, việc thực hiện án tử hình tại Việt Nam là vấn đề cực kỳ đáng lo ngại,
xét cả về những điều được giữ bí mật lẫn những gì chúng ta biết được từ thông
tin ít ỏi có sẵn.
"Sự
tiếp diễn của bức màn bí mật này khiến cho việc hiểu được những gì xảy ra sau bức
tường nhà tù là điều không thể, từ thời điểm thi hành án, đến tội danh bị tuyên
án tử, đến số lượng bao nhiêu án được thi hành. Các con số tỉ lệ phần trăm tăng
hoặc giảm các vụ thi hành án tử mà thỉnh thoảng nhà chức trách chia sẻ thực ra
không cho thấy sự bắt đầu trong việc giải quyết vấn đề minh bạch hóa việc thực
thi án tử hình tại nước này.
"Thông
tin không chỉ quan trọng cho việc theo dõi xu hướng, mà nó còn cần thiết để
công chúng được biết về thực tế án tử hình tại Việt Nam và tác động của nó đối
với quyền con người," bà Sangiorgio phân tích.
Hôm 4/8,
gia đình ông Nguyễn Văn Chưởng nhận được văn bản của Tòa Án Thành Phố Hải Phòng
về việc nhận thi thể ông mà không được thông tin thêm gì về thời gian, địa điểm
thi hành án.
Ngay sau
đó, cha mẹ của tử tù Nguyễn Văn Chưởng đã gửi đơn kiến nghị, thỉnh cầu Chủ tịch
nước Võ Văn Thưởng tạm hoãn thi hành án tử hình đối với trường hợp của ông Chưởng
nhưng vẫn chưa có được phản hồi từ người đứng đầu nhà nước Việt Nam.
Gần 5.000
người khác cũng đã ký vào một đơn kiến nghị với yêu cầu tương tự. Nhiều người
đã đổi ảnh đại diện trên Facebook hình những con hưu được chính tay ông Nguyễn
Văn Chưởng dùng tăm đan từ những chiếc túi nilon gói hàng để có thể bí mật gửi
thư kêu oan ra ngoài trong suốt 17 năm trời ròng rã.
https://ichef.bbci.co.uk/news/720/cpsprodpb/5D47/production/_130697832_chuong2.jpg
Gia đình
Nguyễn Văn Chưởng kêu oan
Trong ngày
4/8, nhà báo Nguyễn Đức- Biên tập viên Báo Pháp Luật TP.HCM đăng trên Facebook
việc ông đã nhắn tin cho Chủ tịch nước và nhận được phản hồi. Đồng thời, ông Đức
cũng viết trên Facebook rằng ông Lưu Bình Nhưỡng- Phó trưởng ban Dân nguyện của
Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, ĐBQH khóa 14 cũng đã nhắn tin đến Chủ tịch nước Võ
Văn Thưởng vào sáng 5/8/2023.
Tuy dư luận
xôn xao nhưng điều kỳ lạ là ngoài trang Dân Việt, báo trong nước như Tuổi Trẻ,
Thanh Niên, VnExpress... đều không đưa tin về vụ việc này dù trước đó vào năm
2014, 2015, họ từng đưa tin rất mạnh mẽ về những khúc mắc trong vụ án của ông
Nguyễn Văn Chưởng.
Phân tích
với BBC trường hợp của ông Nguyễn Văn Chưởng, bà Chiara Sangiorgio nhấn mạnh tầm
quan trọng của việc nhà chức trách Việt Nam phải ngay lập tức ban lệnh đình chỉ
tất cả các vụ thi hành án tử.
Theo bà,
các vụ án gây chú ý dư luận này đã giúp cung cấp cái nhìn về việc các cơ quan
chính quyền sẵn sàng và tùy tiện lấy đi mạng sống của con người một cách bất
lương sau các phiên xử bất công, dựa trên bằng chứng có được từ tra tấn và bất
chấp yêu cầu xem xét lại các vụ án từ Viện trưởng Viện kiểm sát hoặc các ủy ban
của Quốc hội.
"Rõ
ràng chúng cũng đã phơi bày các tác động mà án tử hình và sự bí mật gây ra cho
gia đình của những người đối mặt với nguy cơ bị hành quyết - gia đình của Nguyễn
Văn Chưởng chỉ biết về việc án tử hình của anh ta sắp diễn ra vì họ được yêu cầu
sắp xếp cho việc an táng, nhưng họ không được thông báo về thời điểm thi hành
án.
"Họ
đã không ngừng gửi đơn thỉnh cầu cho anh ta suốt nhiều năm, khó có thể tưởng tượng
được họ phải trải qua những ngày đáng sợ này thế nào đối, trong mối đe dọa của
bản án tử hình," chuyên gia từ Ân xá Quốc tế ý kiến.
Việt Nam: Số liệu người
bị kết án tử hình là 'bí mật quốc gia'?
Cha
của Nguyễn Văn Hưởng: 'Họ đã tra tấn con tôi như thế nào?'
Việt Nam nên học hỏi
Hàn Quốc giảm, bỏ án tử hình?
Trong
khối ASEAN, chỉ còn Việt Nam, Myanmar và Singapore là ba quốc gia vẫn thực thi
án tử hình trong năm 2022 và nằm trong số 19 quốc gia trên tổng số 193 quốc gia
thành viên của Liên Hiệp quốc áp dụng hình phạt này.
Dựa trên
những tiết lộ một phần từ các cơ quan chính quyền và thông tin về các án tử
hình mà công chúng có thể theo dõi hàng năm, có thể thấy có vẻ án tử hình vẫn
được sử dụng rộng rãi, bao gồm cả các tội danh không đến mức "những tội phạm
nghiêm trọng nhất" - cái ngưỡng mà việc sử dụng hình phạt này phải bị hạn
chế theo các luật và tiêu chuẩn quốc tế.
Các tội
danh này bao gồm các tội liên quan đến ma túy và các tội phạm kinh tế. Là một
bên tham gia Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị, Việt Nam có
nghĩa vụ tuân thủ những hạn chế này, thế nhưng thay vào đó, điều chúng ta thấy
là việc vi phạm thường xuyên, dẫn lời bà Chiara Sangiorgio.
Trong báo
cáo gửi Ủy ban Tư pháp của Quốc hội từ ngày 1 tháng 10 năm 2020 đến ngày 31
tháng 7 năm 2021, chính phủ nhấn mạnh số người bị kết án tử hình tăng nhanh, gần
30%; và 11 cơ sở thi hành án bằng tiêm thuốc độc đã được đưa vào sử dụng, với
những người từ các địa điểm khác được chuyển đến đó để thi hành án tử hình.
Đáng chú
ý, Đại học Cornell (Mỹ) nói họ đã không tìm thấy "bất kỳ thông tin gì về
các loại thuốc độc được sản xuất trong nước [Việt Nam] đã được sử dụng, hay chất
lượng, độ tin cậy và hiệu quả". Vì vậy, không có bằng chứng nào cho việc
tiêm thuốc độc sẽ có tính nhân đạo hơn đối với tử tù.
Hành
hình là việc 'không thể đảo ngược'
Các vụ án
oan của ông Huỳnh Văn Nén, Nguyễn Thanh Chấn và nhiều vụ nhức nhối khác khiến
cho dư luận tin rằng, những sự vụ có dấu hiệu oan sai càng cần được cân nhắc
trước khi các tử tù bị đưa ra hành hình.
Đối với
trường hợp của ông Nguyễn Văn Chưởng, luật sư Lê Văn Hòa - nguyên Tổ trưởng Kiểm
tra án oan của Ban Nội chính Trung ương đã chỉ ra nhiều tình tiết còn nghi vấn,
cho thấy ông Chưởng có dấu hiệu bị oan.
Nổi bật nhất
là việc ông Chưởng có chứng cứ ngoại phạm, nhưng không được điều tra làm rõ. Cụ
thể, nhiều nhân chứng xác nhận thời điểm xảy ra vụ án, Chưởng có mặt ở quê Hải
Dương nhưng không được điều tra, đối chất một cách khách quan.
Ông Nguyễn
Trọng Đoàn (em trai Chưởng) nộp các xác nhận ngoại phạm đó lại bị CQĐT bắt khẩn
cấp về tội "Che giấu tội phạm" và bị xử hai năm tù.
Luật sư
Hòa cũng phân tích trên Facebook cá nhân rằng, căn cứ vào diễn biến vụ án do
chính các cơ quan tiến hành tố tụng kết luận, thì trong suốt quá trình chuẩn bị
phạm tội cũng như quá trình phạm tội của nhóm Chưởng, Hoàng, Trung không có sự
bàn bạc, phân công vai trò của từng người, không có sự phân công việc chuẩn bị
hung khí, không có sự bàn bạc về cách thức sẽ đi cướp.
Đặc biệt,
không bàn đến việc sẽ giết người để cướp tài sản, nhưng Chưởng bị quy kết vai
trò chủ mưu tội giết người. Trong hồ sơ thể hiện, chứng cứ kết tội Chưởng là chủ
mưu và tham gia chém nạn nhân chỉ là chứng cứ gián tiếp, lời khai của các bị
cáo có nhiều mâu thuẫn, chưa đủ cơ sở kết luận Chưởng là chủ mưu, nhưng không
được làm rõ.
Trong đơn
kêu oan của tử tù Nguyễn Văn Chưởng, ông nói rằng mình bị tra tấn, nhục hình.
Luật sư Hoàng Văn Quánh (Ðoàn luật sư TP Hà Nội), người bảo vệ cho Nguyễn Văn
Chưởng ở phiên phúc thẩm, cùng từng thông tin rằng, tại tòa cả hai anh em Chưởng
khai bị đánh đập nên phải nhận tội. Các bản cung phía dưới chữ ký Chưởng đều viết
chữ "EC" (tức bị ép cung).
https://ichef.bbci.co.uk/news/500/cpsprodpb/0015/production/_130712000_image.jpg
Mặt
sau chiếc áo của tử tù Nguyễn Văn Chưởng, với bài thơ kêu oan bằng tăm, được gửi
ra từ trại giam
Năm 2011,
viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao có quyết định kháng nghị giám đốc thẩm,
đề nghị Tòa án nhân dân tối cao hủy bản án hình sự phúc thẩm. Theo đó, vụ án có
một số vấn đề cần phải làm rõ, đề nghị xem xét về phần hình phạt theo hướng giảm
nhẹ cho Nguyễn Văn Chưởng từ tử hình xuống chung thân.
Tuy nhiên
tháng 12/2011, Tòa án nhân dân tối cao có quyết định giám đốc thẩm, không chấp
nhận kháng nghị của viện trưởng Viện KSND tối cao, giữ nguyên án phúc thẩm.
Ông Phil
Robertson, Phó Giám đốc tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) khu vực châu Á nói với
BBC có rất nhiều bằng chứng cho thấy cảnh sát đã sử dụng tra tấn để thẩm vấn
các nghi phạm hình sự, vì vậy không thể dễ dàng bác bỏ những cáo buộc này.
Đại diện
HRW cho rằng cần có các điều tra viên độc lập, những người có thể đảm bảo những
cáo buộc này được điều tra kỹ lưỡng và công bằng và phải cho những nhân chứng
cung cấp lời khai các bằng chứng ngoại phạm của Nguyễn Văn Chưởng.
"Trong
một vụ án không chắc chắn như thế này, tốt hơn là nên tiến hành một cách thận
trọng hơn là vội vàng và có khả năng phạm phải một hành động bất công nghiêm trọng
không thể đảo ngược," ông Robertson nói.
Việt Nam
đã từng có những trường hợp như của Hồ Duy Hải, người được hoãn thi hành án vào
giờ chót hồi tháng 12/2014. Việc có những đại biểu quốc hội, đảng viên, người
dân lên tiếng về trường hợp của ông Nguyễn Văn Chưởng phần nào cho thấy niềm
mong mỏi về công lý trong lòng công chúng.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/163D1/production/_130698019_chame.jpg
Bà
Nguyễn Thị Loan mẹ của Hồ Duy Hải, ông Nguyễn Trường Chinh bố của Nguyễn Văn
Chưởng. Cả hai người đều đã kêu oan cho con trai mình liên tục trong những năm
qua
Một nhà hoạt
động ẩn danh từ Sài Gòn nói với BBC rằng, việc dư luận quan tâm liên tục về vụ
của ông Nguyễn Văn Chưởng là một tín hiệu tích cực, cho thấy tinh thần xem trọng
mạng sống con người và niềm hy vọng vào giới chức Việt Nam.
"Tôi
nghĩ với lòng dân hiện tại thì có thể không ai dám ký lệnh tiêm thuốc nếu vẫn
thi hành án tử. Ngược lại, tôi cũng không chắc Chủ tịch nước có dám ký lệnh ân
xá hay hoãn thi hành án không vì với nền tư pháp Việt Nam, tòa án không được độc
lập làm công việc của tòa án mà làm theo ý chí của đảng và Bộ Chính trị, các
quyết định của tòa trong những vụ án như vầy không dựa trên pháp luật.
"Một
số quan chức nhúng tay vào vụ ông Chưởng như ông Đỗ Hữu Ca, khi đó là Giám đốc,
Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP. Hải Phòng và cấp phó là Đại tá
Dương Tự Trọng đều đã ngã ngựa. Nhưng vấn đề là chính phủ Việt Nam sẽ không bao
giờ nhận sai nên sẽ rất khó có bước ngoặt nào," nhà hoạt động này nói.
Luật sư Đặng
Đình Mạnh bình luận với BBC rằng, quyết định xử tử một người là đến từ chính
con người, mà con người thì không hoàn hảo và có thể có sai lầm.
"Do
đó, nếu một quốc gia tôn trọng sinh mạnh người dân, thì luật pháp phải luôn
luôn dự liệu sẵn quy định để sửa sai. Nếu luật pháp của một quốc gia không dự
liệu sẵn quy định sửa sai, chứng tỏ quốc gia đó không tôn trọng sinh mạng người
dân.
"Hơn
nữa, bên cạnh luật pháp, thì công chúng đã từng chứng kiến tiền lệ hoãn thi
hành án tử hình với em Hồ Duy Hải bằng sự can thiệp của một ông chủ tịch nước.
Điều đó có thể lập lại lần nữa với em Nguyễn Văn Chưởng mà bất chấp có quy định
luật pháp hay không. Điều cần là họ có thực hiện hay không mà thôi," luật
sư Mạnh nói.
Chưa
phải dấu chấm hết
Báo Tuổi
Trẻ năm 2015 có bài viết "Vụ tử tù Nguyễn Văn Chưởng đã "hết đường"
kháng nghị, có đoạn dẫn lời Chủ nhiệm ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện:
"Theo
quy định của pháp luật hiện hành thì vụ này nếu có sai cũng hết đường kháng nghị,
bởi quyết định của pháp luật về tố tụng hình sự thì quyết định của Hội đồng thẩm
phán là quyết định cuối cùng".
Tuy nhiên,
luật sư Đặng Đình Mạnh lý giải rằng, trái với sự hiểu nhầm của nhiều người, thì
bản án của Hội đồng thẩm phán đối với ông Nguyễn Văn Chưởng vẫn chưa phải là dấu
chấm hết.
"Vì lẽ,
theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự, thì hai cơ quan của quốc hội, gồm Ủy
ban Thường vụ Quốc Hội, Ủy ban Tư pháp và hai chức danh tư pháp gồm Chánh án
Tòa án Nhân dân Tối cao và Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao vẫn có
quyền yêu cầu hoặc kiến nghị Hội đồng Thẩm phán xem xét lại quyết định của
mình.
"Chỉ
khi nào Hội đồng Thẩm phán đã có quyết định giải quyết các yêu cầu hoặc kiến
nghị đó, thì đó mới là dấu chấm hết sự việc," theo luật sư Mạnh.
Ngoài ra, ở
điều 404 Bộ Luật tố tụng hình sự 2015 quy định về yêu cầu, kiến nghị, đề nghị
xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có viết:
"Khi
có căn cứ xác định quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có
vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc phát hiện tình tiết quan trọng mới có thể
làm thay đổi cơ bản nội dung quyết định mà Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối
cao không biết được khi ra quyết định đó, nếu Ủy ban thường vụ Quốc hội yêu cầu,
Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao kiến
nghị, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đề nghị thì Hội đồng Thẩm phán Tòa án
nhân dân tối phải mở phiên họp để xem xét lại quyết định đó."
Vấn đề đặt
ra là, năm 2011, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao bác kháng nghị của
Viện Kiểm sát nhân dân tối cao mà không suy xét những tình tiết còn đầy uẩn
khúc mà các luật sư bào chữa cho ông Nguyễn Văn Chưởng đã nêu, như vậy những
tình tiết này đến nay có được xem là "là tình tiết quan trọng mới"
hay không.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/4E35/production/_130712002_image.png
Câu trả lời
một lần nữa phụ thuộc vào ý chí chính trị của những người cầm quyền. Luật sư Lê
Văn Hòa viết trên Facebook ngày 9/8:
"Dừng
thi hành án Nguyễn Văn Chưởng để kiểm tra oan sai không chỉ cứu nền Tư pháp,
cao hơn là cứu Niềm tin của Nhân dân vào Chế độ."
Luật sư Đặng
Đình Mạnh thì nói với BBC, từ lâu công chúng đã hoàn toàn mất lòng tin vào hệ
thống tư pháp Việt Nam.
"Cho
nên, nếu chính quyền có chủ trương mang vụ án ông Nguyễn Văn Chưởng ra thực hiện
hình phạt tử hình, bất chấp công luận có lên tiếng phản đối thì cũng không phải
là điều đáng ngạc nhiên. Nhưng nếu chính quyền tạm hoãn việc thi hành, thì điều
đó mới đáng lạ.
"Cho
dù điều đó [tạm hoãn thi hành án] có xảy ra, mang ý nghĩa tích cực, thì cũng
chưa đáng lạc quan. Vì lẽ, công chúng mất lòng tin về hệ thống tư pháp từ lâu,
thất vọng quá nhiều, thì một hiện tượng chưa đủ hồi phục được lòng tin của họ,"
luật sư Mạnh phân tích.
Pháp luật
Việt Nam hiện nay không có quy định rõ ràng về thời hạn thi hành hình phạt tử
hình. Theo luật sư Mạnh, điều này còn lệ thuộc và nhiều yếu tố, trong đó có cả
yếu tố có điều kiện thi hành án hay không.
"Như
đã biết, đã có quyết định thay đổi hình thức tử hình, từ xử bắn sang tiêm thuốc
độc. Đã có lúc, cơ quan thi hành án không có thuốc độc để tiêm tử tù, thực hiện
hình phạt."
Ông Nguyễn
Trường Chinh, cha của tử tù Nguyễn Văn Chưởng đã cùng vợ hơn 16 năm nay đã lặn
lội đi đòi công lý cho con trai mình. Ông đổi từ việc cầm băng rôn sang mặc áo
thêu lời tố cáo để khi bị kéo đi, bị xô đẩy thì chiếc áo với những lời kêu cầu
công lý đanh thép không bị giật khỏi ổng như các băng rôn mỏng manh kia. Để tìm
kiếm tự do cho con trai mình, vợ chồng ông đã không còn tự do vì liên tục bị
canh chừng.
Ông Chinh
nói với BBC News Tiếng Việt rằng về tinh thần, gia đình ông rơi xuống đáy của
xã hội:
"Nếu
giết một người không có tội, thì làm sao sửa sai?" ông nói.
--------
Tóm
tắt vụ án Nguyễn Văn Chưởng
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-66460494
No comments:
Post a Comment