Liệu
Ấn Độ có thể đưa Nga và Ukraine vào bàn đàm phán?
Happymon Jacob | Foreign Affairs
Đỗ Kim Thêm dịch
14/08/2023
https://baotiengdan.com/2023/08/14/lieu-an-do-co-the-dua-nga-va-ukraine-vao-ban-dam-phan/
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2023/08/1-14-1024x683.png
Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Tổng
thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Hiroshima, Nhật hồi tháng
5 năm 2023. Nguồn: Ukrainian Presidential Press Service / Reuters
Thông thường, người ta cho rằng cuộc chiến
Ukraine chỉ là một sự thu xếp của phương Tây. Theo lập luận này, việc Nga xâm
lược Ukraine đã kích động phương Tây và truyền cảm hứng cho họ hành động phối hợp
để bảo vệ một quốc gia dân chủ, nhưng họ đã không gây được tiếng vang ở nhiều
nơi khác trên thế giới. Các quốc gia ở phía Nam bán cầu nói chung, thờ ơ với
hoàn cảnh của Ukraine hoặc chỉ đơn thuần khó chịu vì sự bất lợi mà cuộc chiến
đã gây ra cho nền kinh tế của họ. Giới quan sát ở phía Nam bán cầu có thể chỉ
ra một cách gay gắt về các cuộc xung đột mà nó không được quan tâm và đang
hoành hành trong các bìa rừng của láng giềng, nhưng giới chỉ trích ở phương Tây
coi hàng rào cản và tính cách trung lập theo chức năng của các nền dân chủ như
Brazil, Ấn Độ và Nam Phi tương đương với việc dung túng cho các hành động của
Nga hoặc từ chối các chuẩn mực và giá trị về tự do.
Tuy nhiên, những người giám sát rào cản đó
không chỉ đơn giản chờ đợi một cách thụ động ở bên lề; nhiều người trong số họ
tích cực tìm cách chấm dứt chiến tranh. Trong những tháng gần đây, một loạt kế
hoạch về hòa bình đã khởi phát từ các quốc gia ở phía Nam bán cầu, trong số những
nước khác, có các sáng kiến riêng biệt do Brazil, Indonesia và một nhóm các nước
châu Phi thúc đẩy. Giới quan sát phương Tây có xu hướng bác bỏ những đề xuất
này hoặc không dành nhiều quan tâm, và cả các quan chức Nga và Ukraine đã bác bỏ
nhiều khía cạnh của các kế hoạch dành nhượng bộ quá nhiều cho đối phương.
Chắc chắn, các điều kiện trên chiến trường sẽ
cần phải thay đổi mang tính quyết định trước khi Moscow hoặc Kyiv sẵn sàng tham
gia các cuộc đàm phán có ý nghĩa để hướng về việc chấm dứt xung đột. Nga và
Ukraine đã không đạt được tình trạng bế tắc gây tổn thương cho nhau để buộc họ
phải ngồi vào bàn đàm phán. Các cuộc thảo luận mà tôi đã tham gia trong các
chuyến thăm Nga và Ukraine kể từ khi cuộc chiến bắt đầu hồi năm ngoái cho thấy
rõ ràng rằng, hiện không bên nào tìm kiếm việc ngừng bắn hoặc chấm dứt chiến
tranh bằng ngoại giao. Nga dường như có khuynh hướng nghiêng về một cuộc chiến
kéo dài, Nga tin rằng về lâu dài, họ có ưu thế. Mặc dù có thể không phản đối việc
ngừng bắn, điện Kremlin sẽ không từ bỏ lãnh thổ đã chiếm đóng. Đó không là khởi
điểm đối với Ukraine. Dựa trên sự ủng hộ của đa số dân chúng đối với quân đội,
chính phủ Kyiv tin rằng động lực đang có lợi cho họ, nhưng họ không có thêm những
chiến thắng lớn trên chiến trường, Ukraine sẽ chỉ đàm phán từ một thế yếu.
Nhưng dù thiếu một giải pháp cuối cùng, nền
ngoại giao vẫn có thể giúp hạn chế và làm giảm sự tàn phá của chiến tranh và
các tác động dây chuyền đối với nền kinh tế toàn cầu. Các quốc gia thuộc phía
Nam bán cầu khi họ không đứng theo phe nào rõ ràng trong cuộc chiến, họ có vị
trí tốt hơn các nước phương Tây hoặc Trung Quốc để đóng vai trò là trọng tài
trung lập trong việc cố gắng xây dựng một tiến trình ngoại giao mà nó có thể
giúp kiềm chế sự thái quá của chiến tranh và đặt các nền móng cho một thỏa thuận
ngừng bắn hoặc hòa bình.
Với tư cách là một cường quốc quan trọng đã được
cả Nga và Ukraine kiên trì ve vãn kể từ khi bắt đầu cuộc chiến, Ấn Độ đóng một
vai trò ở đây. Việc New Delhi từ chối công khai lên án cuộc xâm lược của Nga đã
cho phép họ duy trì các mối quan hệ lịch sử với Moscow. Nhưng trong năm qua, Ấn
cũng đã nồng ấm với Ukraine. Khi Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi gặp Tổng thống
Ukraine Volodymyr Zelensky bên lề hội nghị thượng đỉnh G7 tại Nhật Bản vào cuối
tháng 5, Modi đảm bảo với Zelensky rằng, Ấn Độ sẽ làm “mọi thứ có thể” để giúp
chấm dứt chiến tranh.
Bằng cách đóng vai trò trung gian hòa giải giữa
Nga và Ukraine, Ấn Độ có thể tạo điều kiện cho các cuộc đối thoại rất cần thiết
giữa các bên tham chiến, điều tiết tác động nhân đạo của cuộc xung đột và giúp
giảm bớt thiệt hại kinh tế mà cuộc chiến đã gây ra cho các nước thuộc phía Nam
trên toàn cầu. Ấn Độ không nên đánh giá quá cao những gì họ có thể đạt được,
nhưng cũng không nên sợ hãi khi tự coi mình là nhà trọng tài và khẳng định ý tưởng
của mình trong một cuộc xung đột ở xa đất nước.
Ấn Độ, nhà trọng tài
Cuộc gặp gỡ giữa Modi và Zelensky đánh dấu sự
thay đổi đáng chú ý trong phương cách của Ấn Độ đối với Ukraine. Trong vài
tháng qua, New Delhi đã thực hiện các biện pháp cho thấy, cuối cùng họ đã bắt đầu
quan hệ với Ukraine một cách nghiêm túc, gồm tạo điều kiện cho các cuộc thảo luận
giữa Andriy Yermak, Tham mưu trưởng của Zelensky và Ajit Doval, Cố vấn an ninh
quốc gia của Modi, về quan hệ song phương và kế hoạch hòa bình mười điểm của
Ukraine. Trước đây, việc duy trì mối quan hệ chặt chẽ của Ấn Độ với Nga – bao gồm
cả mở rộng việc mua năng lượng – sau cuộc xâm lược đã thu hút sự chú ý trên
toàn cầu và kích động sự thiếu kiên nhẫn của phương Tây. Hiện nay, Ấn Độ đang
thực hiện một con đường khác. Mặc dù tinh tế, sự thay đổi này là sản phẩm của một
số yếu tố, bao gồm việc mong muốn của Modi tự thể hiện mình như là một chính
khách quốc tế để nhắm tới cuộc tổng tuyển cử vào năm 2024, mối quan tâm ngày
càng tăng của Ấn Độ về các tham vọng của Trung Quốc, nhu cầu đồng thời phục vụ
cho sự nhạy cảm của phương Tây và sự cấp thiết phải cân bằng các đối thủ mà nó
là trọng tâm trong truyền thống chiến lược của Ấn Độ.
Không có gì ngạc nhiên khi một cường quốc
không phải phương Tây lại quan tâm đến cuộc xung đột Ukraine như vậy. Cho đến
nay, các thỏa thuận có ý nghĩa nhất được ký kết giữa Nga và Ukraine trong cuộc
chiến đã được Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian: Các thỏa thuận về vận chuyển ngũ cốc cần
thiết và các sản phẩm nông nghiệp rất cần thiết qua Biển Đen hiện đã bị loại trừ.
Các sáng kiến được các nước phương Tây hỗ trợ mà họ là đồng minh và những người
ủng hộ thân cận của Ukraine hoặc Trung Quốc nhà hảo tâm của Nga, chắc chắn sẽ
được chào đón với sự nghi ngờ. Ấn Độ có một cơ hội duy nhất để tham gia một
cách công khai bởi vì đã không lên án Nga và tiếp tục duy trì quan hệ với
Moscow.
Hơn một tuần sau khi gặp Zelensky, Modi đã gọi
điện cho Putin để thúc giục “đối thoại và ngoại giao” trong việc chấm dứt chiến
tranh. Tại hội nghị thượng đỉnh G-20 vừa qua ở Indonesia, Ấn Độ đã giúp các
thành viên của nhóm, gồm cả các đối thủ Nga và Mỹ, đi đến thỏa thuận qua ngôn
ngữ của việc tuyên bố chính thức được đưa ra vào cuối cuộc họp. Như Ngoại trưởng
Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar chỉ ra: “Ấn Độ sẽ không thể làm trung gian hòa
giải và giúp giảm bớt tình hình một cách có giá trị nếu họ làm những gì phương
Tây muốn họ làm trong giai đoạn đầu của cuộc chiến“.
Vào tháng 9, Ấn Độ sẽ tổ chức hội nghị thượng
đỉnh G-20 tiếp theo. Ấn Độ có thể nhấn mạnh hơn nữa về năng lực lãnh đạo của
mình bằng cách đề xuất và hướng dẫn các trao đổi ngoại giao khiêm tốn giữa Nga,
Ukraine và các đối tác của họ. Các đề xuất quan trọng để chấm dứt chiến tranh –
như đã được một số quốc gia đưa ra, một số quốc gia bao gồm Brazil, Trung Quốc
và Indonesia –dường như không được thực hiện nghiêm túc ở giai đoạn này.
Nhưng Ấn Độ có thể đưa các đối thủ vào bàn đàm
phán để theo đuổi các thỏa thuận và hiểu biết mang tính dự kiến hơn. New Delhi
có thể khuyến khích và tạo điều kiện đối thoại giữa các bên về một loạt các vấn
đề ở mức độ thấp hơn. Trong các cuộc thảo luận gần đây của tôi với các quan chức
và thành viên trong giới chiến lược ở New Delhi và Kyiv, một số ý tưởng hữu ích
đã xuất hiện với tiềm năng cho việc áp dụng trong thực tế. Thứ nhất, Ấn Độ có
thể tổ chức các cuộc gặp cấp cao giữa các đối thủ. Từ khi cuộc chiến bùng nổ,
New Delhi là địa điểm tổ chức cuộc gặp đầu tiên giữa Ngoại trưởng Nga Sergey
Lavrov và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken vào tháng 3 này. Tương tự như vậy, trước
thềm hội nghị thượng đỉnh G-20 năm nay, New Delhi có thể tích cực khuyến khích
nhiều cuộc họp kiểu này ở Ấn Độ giữa các bên tham gia khác nhau. Mặc dù New
Delhi không có khả năng mời Ukraine tham gia G-20 (Ukraine không phải là thành
viên), hội nghị thượng đỉnh có thể trở thành cơ hội cho “các cuộc gặp gỡ tình cờ”,
“tham dự”, các cuộc họp bên lề hoặc thậm chí là các cuộc trò chuyện chính thức
hơn giữa các nhà lãnh đạo từ Nga, Anh, Mỹ và Liên minh châu Âu. New Delhi có thể
đem lại việc thu phục nhẹ nhàng của một người trung gian mai mối nhưng có quan
tâm.
Chính phủ Ấn Độ cũng có thể hỗ trợ các cuộc
đàm phán bán chính thức và các cuộc đối thoại không chính thức giữa các đối tác
cấp cao từ Nga, Ukraine, Mỹ và châu Âu để thảo luận về tình trạng hiện tại và
diễn biến của cuộc chiến, tác động của nó và những cách thức tiềm tàng mà nó sẽ
kết thúc. Các cuộc thảo luận như vậy sẽ giúp xây dựng một mức độ tin cậy và hiểu
biết lẫn nhau, điều kiện tiên quyết cho bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào trong
tương lai. Ấn Độ có thể tổ chức chính thức hoặc không chính thức hoặc khuyến
khích các cuộc thảo luận như vậy. Việc thiếu các cuộc đối thoại quan trọng
trong cách này là vô cùng hỗn độn (một cuộc họp đầu năm nay giữa Lavrov và một
số học giả và cựu quan chức Mỹ là một ngoại lệ hiếm hoi). Điều đáng lo ngại hơn
nữa là sự miễn cưỡng của cường quốc kiến tạo hòa bình thế giới, Liên minh châu
Âu áp dụng kinh nghiệm của mình trong việc xây dựng hòa bình và giải quyết xung
đột vào cuộc xung đột với Nga. Mặt khác, Ấn Độ có truyền thống tham gia đối thoại
với các đối thủ ngay cả giữa chiến tranh, như đã làm trong cuộc xung đột Kargil
năm 1999 với Pakistan. Khả năng giao tiếp với Pakistan và Trung Quốc, hai nước
mà Ấn Độ đã tham gia chiến tranh và có mối quan hệ đối địch, cũng làm nổi bật
mong muốn tránh sự thù địch ý thức hệ cứng nhắc, giống như Chiến tranh Lạnh với
những kẻ thù.
Trong việc tham vấn với các đối tác, New Delhi
cũng có thể xác định các vấn đề quan trọng mà các quan chức của Ukraine và Nga
có thể giải quyết nhằm mục đích xây dựng lòng tin và cứu trợ cho thường dân bị ảnh
hưởng bởi cuộc chiến. Cả hai bên có thể quan tâm đến việc thảo luận các vấn đề
như đối xử nhân đạo với các tù nhân, xác định và thực hiện (cùng với cơ quan
Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, the International Atomic Energy Association,
IAEA) các hạn chế đối với các mục tiêu quân sự xung quanh các nhà máy điện hạt
nhân, không khuyến khích việc sử dụng loại bom chùm, sơ tán các thường dân ra
khỏi các khu vực giao tranh dữ dội và sắp xếp các lệnh ngừng bắn tạm thời ổ địa
phương để bảo vệ dân thường.
Các quan chức Ấn Độ đã nhiều lần nhấn mạnh tác
động của cuộc chiến đối với nền kinh tế quốc gia và an ninh lương thực, và đối
với nước thuộc phía Nam bán cầu nói chung. Cuộc chiến của Nga tại Ukraine đã dẫn
đến giá lương thực và năng lượng tăng đột biến, gây ra lạm phát, làm suy yếu đồng
tiền quốc gia và quốc tế không còn quan tâm đến tình trạng hỗn loạn kinh tế ở
nhiều quốc gia thuộc miền Nam trong toàn cầu mà họ vẫn đang quay cuồng với các
hậu quả của trận đại dịch COVID-19. Quyết định đáng tiếc gần đây của Nga không
gia hạn thỏa thuận về ngũ cốc do Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian, một lần nữa gây ra
lo ngại về an ninh lương thực trên toàn thế giới, đó là cơ hội để New Delhi nhấn
mạnh tầm quan trọng của an ninh lương thực. New Delhi có thể thuyết phục Moscow
gia hạn thỏa thuận, tận dụng cả mối quan hệ kinh tế mạnh mẽ với Nga, vốn chỉ
phát triển kể từ đầu cuộc chiến, và thiện chí mà họ có được ở Moscow. Đầu tháng
6, Đại sứ Mỹ tại Ukraine Bridget Brink đã công khai khuyến khích Ấn Độ làm điều
đó. Bà nói: “Các nhà lãnh đạo Ấn Độ có tiếng nói độc đáo để đứng lên bảo vệ các
nước đang phát triển và khuyến khích tiếp tục và mở rộng Sáng kiến ngũ cốc Biển
Đen để đảm bảo mọi người trên khắp thế giới có thể tiếp nhận thực phẩm mà họ rất
cần”.
Với tư cách là một cường quốc hạt nhân, Ấn Độ
cũng có thể cố gắng bảo đảm rằng, vũ khí hạt nhân không được sử dụng dưới bất kỳ
hình thức nào trong cuộc xung đột này. New Delhi luôn ủng hộ việc không sử dụng
các vũ khí hạt nhân, gồm cả vũ khí hạt nhân chiến thuật nhỏ hơn và tin tưởng mạnh
mẽ vào điều cấm kỵ hạt nhân. Ấn Độ nên kêu gọi tất cả các bên liên quan bảo đảm
rằng không bên nào đưa vũ khí hạt nhân chiến thuật vào cuộc chiến, ngay cả khi
một đề xuất như vậy có thể không gây ấn tượng đối với Nga.
Để gây ấn tượng, khi bắt đầu khởi động, New
Delhi nên chỉ định một đặc sứ, triệu tập các bên khác nhau trong cuộc xung đột
và thực hiện các nỗ lực như đã phác hoạ ở trên. Ấn Độ cũng có thể tham gia các
sáng kiến do nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế khác nhau đề xuất, chẳng hạn như
Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ và IAEA, thúc đẩy để phát triển một kế hoạch hòa bình hoặc
ít nhất là các khía cạnh của một kế hoạch nhằm chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine.
Nhưng Ấn Độ nên hành động nhanh chóng để tận dụng sự nồng ấm ngày càng tăng giữa
Modi và Zelensky, và sự quan tâm mà Ấn Độ sẽ nhận được với tư cách là chủ nhà của
hội nghị thượng đỉnh G-20 sắp tới. Một khi chiến tranh kết thúc hoặc các bên đồng
ý ngừng bắn, Ấn Độ cũng có thể xem xét, đảm nhận vai trò lớn hơn trong nỗ lực
gìn giữ hòa bình giữa hai nước, với kinh nghiệm dày dặn trong các hoạt động gìn
giữ hòa bình trên toàn thế giới, một viễn cảnh mà các quan chức ở Kyiv có thể
hoan nghênh, trong khi đánh giá qua các cuộc thảo luận của tôi ở đó. Bằng cách
này, Ấn Độ có thể đóng vai trò hỗ trợ trong việc duy trì tương lai an ninh châu
Âu.
Lãi nhiều, lỗ ít
Điểm không thể tranh cãi là lợi ích của Ấn Độ
khi cố gắng thực hiện một vai trò như vậy. Ở cấp độ rộng rãi nhất, những hành động
này sẽ cho phép chính phủ Modi nhắc nhở cho thế giới biết rằng Ấn Độ là một cường
quốc quan trọng. Ấn Độ tìm cách tự tạo lập mình như là một cực trong một hệ thống
quốc tế đa cực, và can thiệp theo cách này vào cuộc chiến ở Ukraine sẽ nhấn mạnh
khả năng giúp duy trì trật tự toàn cầu. Điều này càng quan trọng hơn đối với Ấn
Độ vào thời điểm mà Trung Quốc, nước láng giềng và đối thủ, cũng đang tìm cách
tự coi mình là một nhà kiến tạo hòa bình quốc tế. Bằng cách nỗ lực hướng tới việc
bảo đảm một tình trạng hòa hoãn khó chịu giữa Iran và Ả Rập Saudi, Trung Quốc
đã thể hiện mình là một lực lượng địa chính trị quan trọng, điều mà Ấn Độ vẫn
chưa thể hiện.
Trung Quốc đã thúc đẩy kế hoạch hòa bình của
riêng mình để chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine, mặc dù các quan chức ở Kyiv và
phương Tây không coi trọng kế hoạch này. Nhưng nỗ lực hòa giải của Trung Quốc
đã cho phép họ nuôi dưỡng thiện chí ở Nga, Ukraine và châu Âu, với người
Ukraine và các đồng minh phương Tây của họ hy vọng rằng Trung Quốc sẽ sẵn sàng
hỗ trợ tái thiết đất nước bị tàn phá. Điều này sẽ chỉ thúc đẩy vị thế địa chính
trị của Trung Quốc. Cuộc chiến càng kéo dài, nó càng làm tăng sự phụ thuộc của
Nga vào Trung Quốc và hạn chế hơn nữa khả năng và sự sẵn sàng của Nga qua việc
giúp đỡ New Delhi trong cuộc cạnh tranh với Bắc Kinh. Điều đó sẽ tạo động lực mạnh
mẽ cho các quan chức Ấn Độ mạo hiểm làm phật lòng Nga, bằng cách thúc đẩy nước
này xoa dịu sự thù địch. New Delhi không muốn cuộc chiến khiến Nga bị vùi dập
và yếu đuối, mà thay vào đó, muốn duy trì một nước Nga mạnh mẽ, có thể củng cố
tình trạng đa cực ở châu Á và ngăn chặn bá quyền Trung Quốc.
Cuộc chiến Ukraine cuối cùng cũng sẽ kết thúc.
Trong khi đó, các quốc gia phải cố gắng kiềm chế cường độ bạo lực, chuẩn bị nền
tảng cho các cuộc đối thoại chiến lược hơn và xây dựng lòng tin cho các lệnh ngừng
bắn trong tương lai và có thể là một hòa ước tiềm tàng. Những nỗ lực của New
Delhi có thể, tốt nhất, là làm giảm bớt những tác động tàn phá nhất của cuộc
chiến; tệ nhất, họ sẽ tạo ra sự khác biệt nhỏ. Nhưng các quan chức Ấn Độ sẽ phạm
sai lầm nếu họ không làm gì khi họ và thế giới đạt được quá nhiều.
***
Tác
giả: Happymon Jacob là Phó Giáo sư về Ngoại giao và Giải trừ Quân bị tại
Đại học Jawaharlal Nehru và là Sáng lập viên Hội đồng Nghiên cứu Chiến
lược và Quốc phòng, một tổ chức tư vấn có trụ sở đặt tại New Delhi.
Bình Luận từ Facebook
NGUỒN :
Can
India Bring Russia and Ukraine to the Table?
What New Delhi’s Diplomacy Can and Cannot
Achieve
August 2, 2023
No comments:
Post a Comment