Thúc
đẩy các quyền tự do dân chủ
10/04/2023
https://www.voatiengviet.com/a/thuc-day-cac-quyen-tu-do-dan-chu-/7043720.html
Hiện nay chỉ có 20% loài người sống trong các chế độ
“tự do” thật sự, 41% dưới các chế độ “hơi tự do” (Partly Free), còn 39% vẫn phải
sống “không tự do” (Not Free).
https://gdb.voanews.com/01000000-0aff-0242-fa1b-08db36180418_w1023_r1_s.jpg
Khi đánh Ukraine, Putin nghĩ rằng sẽ nhanh chóng đè bẹp nước láng giềng về
quân sự. Nhưng ông ta vô tình khơi động một trận tuyến chính trị.
Người ta hay chỉ trích một
xã hội sống dân chủ thường sinh ra chia rẽ, có khi hỗn độn. Bởi vì mọi người được
tự do bày tỏ những ý kiến khác nhau, có khi mâu thuẫn nhau. Trước đây 40 năm, lâu lâu báo chí loan tin các đại biểu quốc hội ở Đài
Loan cãi nhau mãi không đủ, đã thượng cẳng chân hạ cẳng tay! Nhưng các trận ẩu
đả này xảy ra lúc đó cũng vì Đài Loan chưa thực sự tự do dân chủ; bầu cử chỉ là
hình thức, Quốc Dân Đảng hoàn toàn kiểm soát chính quyền. Từ khi dân được tự do
thật sự, đảng đối lập hoạt động mạnh hơn, hai ba lần thay đổi chính quyền, quốc
hội Đài Loan không ai dùng võ thuật nữa.
Dưới chế độ độc tài chuyên chế, các ý kiến
khác với nhà nước đều bị bịt miệng. Không ai dám nói, vì sợ. Những người nói ý
kiến mới lạ đều bị chặn không cho ứng cử, bướng quá bị bỏ tù. Cho nên trong quốc
hội Cộng sản Trung Quốc không thấy ai cãi nhau, Cũng không đấm đá nhau, vì các
bàn tay chỉ dùng để vỗ theo nhịp hoan hô các lãnh tụ.
Một lời phê phán khác là
các quốc gia tự do dân chủ tự do khó đoàn kết với nhau được, vì chính phủ nào
cũng chỉ muốn bảo vệ quyền lợi cho nước mình; không thì dân bị lật đổ. Nhất là khi có chiến tranh. Bởi vì không dân nước nào muốn chết thay
người nước khác. Vì thế Đức Quốc Xã giả bộ hòa hoãn với nước Anh để tấn công Tiệp
Khắc, rồi đánh Pháp.
Những lời lẽ phê bình trên đều đúng, nhưng chỉ
đúng bên ngoài. Chế độ dân chủ dễ phơi bày tình trạng chia rẽ, nhưng khi cần
thì người ta vẫn có thể đoàn kết, mà nhờ được tự do quyết định, đồng ý, hợp
tình, nên mối đoàn kết chặt chẽ hơn.
Khi bị Vladimir Putin tấn công, dân cả nước
Ukraine cùng quyết tâm chống cự. Người Ukraine chưa bao giờ đoàn kết với nhau
như vậy. Khi các chính phủ Anh, Đức, Pháp, vân vân, quyết định giúp Ukraine,
dân các nước đó cũng đồng lòng ủng hộ. Bởi vì họ thấy Putin đang đe dọa chính
nước họ; một chế độ độc tài chuyên chế đang đe dọa nếp sống tự do dân chủ mà họ
đang được hưởng.
Một thí dụ cụ thể: Putin tính dùng nguồn cung
cấp khí đốt để đe dọa và chia rẽ đối thủ. Ngưng các ống dẫn khí đốt ngay trước
mùa Đông lúc ai cũng cần sưởi ấm, Putin nghĩ dân các nước Âu châu sẽ bảo nhau
ngưng, không chống lại Nga nữa. Không ngờ, kinh tế các nước đó vẫn đứng vững.
Các nước dân chủ cho thấy khi cần họ vẫn biết bảo nhau, đoàn kết với nhau, đối
phó mạnh mẽ, vì được dân ủng hộ. Nền kinh tế tự do có khả năng thích ứng trước
các tình huống khó khăn; nhờ các nguồn tiếp liệu khác, và chính phủ trợ cấp tiền
sưởi ấm cho dân. Cuối cùng, Putin chỉ tạo cơ hội cho các công ty dầu khí từ Mỹ
và Trung Đông hốt bạc.
Hai canh bạc của Putin đều
thất bại. Cả thế giới chứng kiến: trên chiến trường quân đội Nga chỉ là con cọp
giấy; trên mặt trận kinh tế, món võ dầu, khí cũng vô dụng.
Khi đánh Ukraine, Putin nghĩ rằng sẽ nhanh
chóng đè bẹp nước láng giềng về quân sự. Nhưng ông ta vô tình khơi động một trận
tuyến chính trị. Vì muốn bảo vệ ý thức hệ tự do, dân chủ, các nước Âu Mỹ sẵn
sàng gửi những vũ khí mới nhất đến giúp dân Ukraine. Những dân tộc đã quen sống
trong tự do dân chủ đồng tình phải ngăn chặn làn sóng độc tài chuyên chế.
Trên thế giới, hai hình thái chính trị đối lập
vẫn kình chống nhau từ thế kỷ trước. Chiến tranh Lạnh là một cuộc đối đầu, một
bên là các nước muốn sống tự do dân chủ và theo kinh tế tư bản, bên kia là các
nước cộng sản. Năm 1975 đánh dấu một cực điểm, khi phong trào cộng sản lên cao
nhất, thành công từ Việt Nam đến Nicaragua, Afghanistan. Nhưng làn sóng bắt đầu
đổi chiều ngược lại, năm 1989 các chế độ theo Liên Xô theo nhau sụp đổ. Từ đó,
các dân tộc chọn thể chế tự do dân chủ nhiều hơn.
Từ năm 2006, làn sóng dân chủ lại thoái trào,
theo các báo cáo hàng năm của tổ chức Freedom House, bắt đầu từ năm 1973. Dân
chủ thoái trào, không phải chỉ vì các nước đã thay đổi thể chế, nhưng vì ngay
trong các nước có hình thức dân chủ, người dân đã mất dần dần các quyền căn bản,
tự do chính trị và tự do dân sự. Nhiều chế độ mang hình thức dân chủ, nhưng giảm
bớt tự do.
Năm 2020 là một năm xấu
nhất cho những người muốn sống tự do. Bệnh dịch COVID-19 tạo cơ hội cho chính
quyền nhiều nước hạn chế hoặc tước bỏ quyền tự do hội họp, và cả quyền tự do
phát biểu. Ở những nước độc tài như Trung Quốc, đảng Cộng sản khai thác mối lo
bệnh dịch để thắt chặt quyền kiểm soát trên đời sống hàng ngày của dân chúng.
Sau năm 2020, cơn sóng tự do dân chủ bắt đầu
quay ngược lại. Theo bản báo cáo mới nhất, nghiên cứu 195 quốc gia của Freedom
House, cơn thoái trào tự do dân chủ có vẻ đang xuống tới đáy, chỗ thấp nhất, và
có dấu hiệu sẽ đi lên, so với 20 năm trước. Mặc dù vẫn có 35 nước gia giới hạn
các quyền tự do hơn, nhưng dân chúng 34 nước khác đã được hưởng nhiều quyền tự
do dân sự và chính trị hơn..
Một lý do, theo bản báo cáo này, là chính các
chế độ độc tài đã suy yếu. Vladimir Putin cho cả thế giới thấy đường lối độc
quyền cai trị của ông ta làm cho nước Nga yếu hơn, về kinh tế cũng như quân sự.
Tổng thống Jair Bolsonaro thất cử tại Brazil là một thí dụ cho thấy người dân
muốn sống tự do hơn, nếu được bỏ phiếu chọn. Ngay đến Tập Cận Bình cũng phải
xóa bỏ các chính sách đối phó với COVID-19 quá khắc nghiệt, thả cho dân Trung
Quốc được qua lại, di chuyển, làm ăn dễ dàng hơn; sau khi dân chúng biểu tình ở
Thượng Hải rồi lan qua nhiều thành phố. Tại Venezuela và Cuba, chính quyền cũng
phải nhượng bộ khi dân biểu tình. Tại Iran, phụ nữ đã đứng lên khiến các giáo
sĩ chuyên quyền phải lùi bước.
Tất cả cho thấy các chế độ độc tài chuyên chế
không mạnh như họ vẫn tuyên truyền. Người dân bớt sợ hãi và không chịu cúi đầu
khuất phục nữa.
Trong khi đó, tại nhiều nước từ châu Mỹ La
Tinh đến châu Phi, dân được tự do bỏ phiếu chọn người cầm quyền. Không phải cuộc
bầu cử nào cũng trong sạch, thẳng thắn, nhưng dân đang được tập luyện để sống
dân chủ. Trong năm qua, dân Colombia đã dùng lá phiếu thay đổ chính phủ, từ
phía hữu sang tả. Gustavo Petro, từng chỉ huy quân du kích chống chính quyền,
đã đánh bại Rodolfo Hernández Suárez, ứng cử viên của đảng cầm quyền, một đảng
bảo thủ đã cai trị từ hai thế kỷ trước. Thắng lợi của Gustavo Petro, đòi tự do,
công bằng xã hội, chứng tỏ dân chúng có thể thay đổi đường lối quốc gia bằng lá
phiếu của họ.
Hiện nay chỉ
có 20% loài người sống trong các chế độ “tự do” thật sự, 41% dưới các chế độ
“hơi tự do” (Partly Free), còn 39% vẫn phải sống “không tự do” (Not Free).
Làn sóng tự do dân chủ vẫn dâng lên, nhưng quá
trình dân chủ hóa sẽ chậm chạp, đi từng bước một. Bước tiến quan trọng nhất là
giành lấy quyền tự do phát biểu, tự do thông tin. Vượt qua được rào cản đó, người
dân sẽ thúc đẩy tới các quyền dân chủ khác.
No comments:
Post a Comment