Thượng
đỉnh Mỹ - ASEAN : Mỹ sẽ đưa ra những cam kết gì cho khu vực?
Bình luận của Phùng Long Thất
2022.05.03
Tổng thống Mỹ Joe
Biden dự Thượng đỉnh Mỹ - ASEAN trực tuyến từ Nhà Trắng hôm 26/10/2021 . AFP
Cơ hội cho quan hệ
ASEAN - Mỹ phát triển
Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-ASEAN sắp tới, theo dự
định diễn ra trong 2 ngày 12-13/5, sẽ là cơ hội để Tổng thống Mỹ Biden đẩy mạnh
mối quan hệ đối tác song phương chặt chẽ hơn với ASEAN và ngăn chặn ảnh hưởng của
Trung Quốc trong khu vực. Nhà Trắng cũng mong muốn thúc đẩy tầm nhìn về một Ấn
Độ Dương-Thái Bình Dương “tự do và rộng mở”, trong đó ASEAN giữ một vị trí
quan trọng.
Mặc dù Tổng thống Philippines Duterte đã tỏ ý
không muốn tham gia hội nghị lần này (1), cùng với việc vắng mặt của đại diện chính quyền quân sự
Myanmar, nhưng nghị trình của Mỹ và ASEAN vẫn tiếp tục, mặc dù tình hình chiến
sự tại Ukraine vẫn đang tiếp diễn hết sức căng thẳng.
Dưới thời chính quyền Obama, hội nghị thượng đỉnh
đặc biệt đầu tiên của Mỹ với ASEAN diễn ra vào tháng 2/2016, còn dưới thời
chính quyền Trump, hội nghị dự kiến được tổ chức vào tháng 3/2020 tại Las Vegas
đã bị hoãn do đại dịch COVID-19. Mỹ đã gặp nhiều khó khăn liên quan đến việc bổ
nhiệm đại sứ tại Ban Thư ký ASEAN, trong khi nước này là một trong những quốc
gia đầu tiên có phái đoàn ngoại giao tại ASEAN. Nhiều đối tác đối thoại của
ASEAN đã bổ nhiệm đại sứ của mình tại ASEAN để phụ trách việc thúc đẩy quan hệ
với hiệp hội này.
Trong thời gian này, chính quyền Biden đang đặc
biệt quan tâm đến những diễn biến ở Ukraine và tình hình Afghanistan sau khi
rút quân, và những thách thức từ Trung Quốc và Nga mà cộng đồng quốc tế đang phải
đối mặt, liên quan tới diễn biến ở Ukraine và Biển Đông. Chính quyền Mỹ cũng rất
quan tâm đến việc thuyết phục các nước khác tin rằng quan hệ gần gũi hơn giữa
Nga và Trung Quốc sẽ không có lợi cho an ninh của các quốc gia ASEAN. Sự hợp
tác ngày càng tăng giữa Nga và Trung Quốc một lần nữa sẽ gây ra những thách thức
mà các quốc gia Đông Nam Á từng phải chứng kiến trong Chiến tranh Lạnh.
Chương trình nghị
sự của đôi bên sẽ là gì?
Các nhà phân tích chiến lược và các chuyên gia
chính sách đối ngoại từ nhiều nơi khác nhau đều đưa ra suy đoán của mình về
chương trình nghị sự của hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Mỹ sắp tới. Người ta tỏ ra
e ngại trước thực tế là Mỹ cần củng cố cam kết của mình với khu vực này khi
ASEAN và Mỹ sắp kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ. Tài liệu chiến lược liên quan
tới khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương được công bố sau khi Tổng thống Biden
lên nắm quyền được đánh giá là tương tự như một tài liệu về khu vực này dưới thời
Trump. Tuy nhiên, tài liệu mới có nhiều chi tiết cụ thể hơn. Mỹ đang cố gắng
lôi kéo một số nước thành viên quan trọng của ASEAN tham gia vào Chiến lược Ấn
Độ Dương-Thái Bình Dương của mình, bao gồm Indonesia, Philippines, Thái Lan, Việt
Nam và Singapore.
Chiến tranh Nga-Ukraine, các vấn đề ở Đông Nam
Á, các diễn biến ở Biển Đông và các vấn đề liên quan đến tăng trưởng kinh tế
sau đại dịch sẽ là những chủ đề quan trọng để thảo luận trong cuộc họp thượng đỉnh
ASEAN-Mỹ sắp tới. Với hội nghị này, Mỹ rất kiên định rằng các vấn đề như chế độ
quân sự ở Myanmar cần được các nước thành viên ASEAN giải quyết. Ngoài ra, với
việc chính quyền Mỹ đã công bố tài liệu Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương
vào ngày 8/2, người ta cho rằng Mỹ sẽ cố gắng nhấn mạnh những vấn đề chính
trong chương trình nghị sự của mình và có khả năng sẽ đưa ra một kế hoạch chi
tiết trong tương lai để các quốc gia Đông Nam Á xem xét và hợp tác. Chính quyền
Biden đang nỗ lực thể hiện rõ ràng với các quốc gia Đông Nam Á rằng Mỹ cũng cam
kết với an ninh của khu vực này và sẽ thực hiện các biện pháp để cho thấy niềm
tin vào chính quyền Mỹ đã được phục hồi.
Sự can dự của chính quyền Biden tại Đông Nam Á
chỉ phần nào đáp ứng được mong muốn của nhiều quốc gia trong khu vực. Điều này
là dễ hiểu khi xét đến những cuộc khủng hoảng mà Mỹ phải đối mặt ở Afghanistan
và Ukraine, chưa nói đến những tác động nghiêm trọng từ đại dịch COVID-19. Hội
nghị cấp cao đặc biệt Mỹ-ASEAN sẽ tạo cơ hội để đưa ra tầm nhìn chủ động và
tích cực hơn về sự can dự của Mỹ đối với khu vực Đông Nam Á trong thời đại gia
tăng sự phân cực giữa các siêu cường
Với việc Mỹ rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên
Thái Bình Dương (TPP), người ta cho rằng Mỹ đã không còn quan tâm tới hiệp định
thương mại tự do lớn hơn ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Tuy nhiên, Mỹ đã cam
kết sẽ lấp đầy khoảng trống kinh tế với ASEAN bằng một khuôn khổ kinh tế Ấn Độ
Dương-Thái Bình Dương mới, và sẽ tập trung vào thương mại, nền kinh tế kỹ thuật
số, công nghệ, chuỗi cung ứng và năng lượng sạch (trong số nhiều lĩnh vực
khác), điều có thể sẽ được tiết lộ trước hoặc trong Hội nghị cấp cao tại
Washington. Tuy nhiên, từ nay đến lúc đó, câu hỏi tiếp tục được đặt ra là chính
sách của Mỹ đối với khu vực ASEAN sẽ như thế nào?
VIDEO :
Tổng thống Mỹ:
Putin là kẻ côn đồ #shorts
https://www.youtube.com/watch?v=90U0Wmn-nng
Vấn đề Biển Đông
trong chương trình nghị sự
Trung Quốc đã trở thành mối bận tâm chính
trong chính sách đối ngoại của Chính quyền Joe Biden kể từ khi ông Biden lên nắm
quyền vào tháng 1/2021. Tổng thống Biden thừa hưởng một mối quan hệ đầy biến động
với Bắc Kinh và ông đã không vội vàng sửa chữa mối quan hệ này. Với mong muốn
thể hiện sức mạnh và quyết tâm, ông chủ mới của Nhà Trắng có ý định duy trì “nhịp
trống” ổn định để gây sức ép đối với Trung Quốc.
Trong năm đầu nhiệm kỳ, Chính quyền Biden đã
tăng cường biện pháp cứng rắn đối với các hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông,
vốn đã được áp dụng từ thời Trump. Chính quyền Biden liên tục lên án các tuyên
bố và hành động của Trung Quốc là bất hợp pháp và là mối đe dọa đối với tự do
hàng hải. Hải quân Mỹ đã tiến hành các nhiệm vụ hiện diện thường xuyên và các
cuộc tập trận ở Biển Đông, và sáu hoạt động tự do hàng hải (FONOP) ở Hoàng Sa
và Trường Sa (nhiều hoạt động hơn so với năm đầu cầm quyền của Tổng thống
Trump).
Thời gian qua, các nước Đông Nam Á trong tranh
chấp Biển Đông phải gánh chịu hậu quả từ chiến thuật vùng xám của Trung Quốc ở
vùng biển này - các hành động do Quân giải phóng nhân dân Trung Hoa (PLA), Hải
cảnh Trung Quốc (CCG) và Lực lượng dân quân biển tiến hành nhằm đẩy mạnh các
tuyên bố về quyền tài phán của nước này trong cái gọi là “đường 9 đoạn”. Các
chiến thuật được nước này sử dụng bao gồm xâm phạm không phận, quấy rối giàn
khoan và triển khai các tàu khảo sát, tàu CCG và đội tàu đánh cá lớn vào các
vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của các nước Đông Nam Á. Mặc dù các bên tranh chấp
ở Đông Nam Á thường xuyên phản đối các hoạt động của Trung Quốc, nhưng họ không
thể ngăn cản Bắc Kinh do không thể so sánh được với nước này về khả năng quân sự.
Một trong những mục tiêu của việc tổ chức hội
nghị thượng đỉnh Mỹ-ASEAN là nhằm đảm bảo các nước Đông Nam Á này tham gia vào
trật tự quốc tế dựa trên pháp quyền, hay còn được biết đến là trật tự theo mô
hình "Hòa bình kiểu Mỹ" ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trong đó có sự
tham gia của các đồng minh và đối tác của Washington. Sự tham gia này sẽ giúp
kiềm chế sức mạnh gia tăng của Trung Quốc ở vùng Biển Đông.
Chính quyền Biden cũng đã tập trung vào việc bảo
vệ luật pháp quốc tế ở Biển Đông. Cụ thể, tháng 7/2021, Blinken đã nhắc lại
chính sách thời Chính quyền Trump là công nhận các vùng đặc quyền kinh tế mà
Indonesia, Malaysia, Philippines và Việt Nam đã tuyên bố. Lập trường này trực
tiếp công kích cái gọi là tuyên bố “đường 9 đoạn” của Trung Quốc, vốn bao trùm
khoảng 90% diện tích Biển Đông dựa trên những gì Bắc Kinh khẳng định là quyền lịch
sử của nước này, thay vì chia sẻ vùng biển này theo luật pháp quốc tế. Tuyên bố
của Blinken cũng được coi là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy lần này, người ta có
thể trông cậy vào Mỹ.
Cờ của Cảnh sát biển Việt Nam gần tàu Hải cảnh Trung Quốc cách bờ biển
VN khoảng 210 km (130 hải lý) hôm 14/5/2014. Reuters
Những khuyến nghị
cho Mỹ để tăng cường lòng tin cho ASEAN
Chiến tranh ở Ukraine có lẽ không làm Mỹ lơ là
tập trung ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, đặc biệt là ở Biển Đông vì
căng thẳng vẫn tồn tại, xung đột còn lâu mới được giải quyết. Trung Quốc ngày
càng củng cố hiện diện trong vùng, quân sự hoá các đảo nhân tạo mà họ chiếm
đóng ở Trường Sa và Hoàng Sa. Vài ngày sau khi Nga tấn công Ukraine, ngày 24/2,
Trung Quốc lại tăng ngân sách quốc phòng, đã ở mức rất cao, bỏ xa mọi ngân sách
của các nước trong vùng và hiện đứng thứ hai trên thế giới, chỉ sau Mỹ. Ngoài
ra, Bắc Kinh tăng cường hiện đại hóa đội tàu chiến của họ.
Trong tương lai, Mỹ cần hỗ trợ nhiều hơn cho
các bên tranh chấp ở Đông Nam Á để giúp họ đối phó tốt hơn với chiến thuật vùng
xám của Trung Quốc và bảo vệ quyền chủ quyền trong các vùng đặc quyền kinh tế của
họ. Những sự hỗ trợ này bao gồm cải thiện khả năng giám sát và công khai các hoạt
động quân sự và bán quân sự của Trung Quốc, cũng như giúp các cơ quan thực thi
pháp luật hàng hải của họ giải quyết việc đánh bắt cá bất hợp pháp, không được
kiểm soát và không thông báo (IUU).
Ngoài ra, chính quyền Biden đã làm được nhiều
điều đúng đắn ở Đông Nam Á trong năm đầu cầm quyền. Tuy nhiên, họ có thể làm tốt
hơn để tối ưu hóa cuộc cạnh tranh với Trung Quốc, bắt đầu bằng việc xây dựng một
chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương rõ ràng, bao gồm kinh tế và thương mại -
đồng thời bố trí nhân sự thực thi chiến lược đó. Chính quyền Mỹ cũng cần có được
sự hiểu biết nhạy bén hơn về vị thế mong manh, đôi khi bấp bênh, của các nước
Đông Nam Á khi họ phải đối phó với nước láng giềng hùng mạnh hơn rất nhiều ở
phía Bắc. Nếu lưu ý những điểm này, Chính quyền Biden chắc hẳn sẽ thành công
hơn rất nhiều ở Đông Nam Á trong ba năm tới.
______________
Tham khảo:
1. https://www.rappler.com/nation/duterte-to-skip-united-states-asean-summit-may-2022/
------------------------------------------------------------------
* Bài viết không thể
hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.
Tin, bài liên quan
·
Ai
đã rải chông trên bước chân ngoại giao của Thủ tướng Phạm Minh Chính?
Trung
Quốc tung máy bay chiến đấu tối tân tuần tra Biển Đông và nỗi lo cho Việt Nam
Hy
vọng gì cho Thượng đỉnh ASEAN - Mỹ?
Việt
Nam chơi vơi sau sự kiện Nga tấn công Ukraine
Thế
giới bận rộn chiến sự Nga - Ukraine, Trung Quốc liên tục tập trận ở Biển Đông
No comments:
Post a Comment