Trung
Quốc và sự sụp đổ của miền Nam Việt Nam: Bí mật to lớn cuối cùng của Chiến
tranh Việt Nam
Ba Sàm lược dịch
https://basamnguyenhuuvinh.files.wordpress.com/2022/02/image-32.png?w=1024
Các tướng lĩnh Việt
Nam Cộng hòa
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, một đồng minh lâu đời
của Bắc Việt Nam, có thể đã tìm cách lập nên một miền Nam Việt Nam trung lập
vào năm 1975 và phủ nhận chiến thắng hằng mong mỏi của Hà Nội, George J. Veith
viết.
Wilson Center by George
J. Veith on February 9, 2022
George J. Veith là tác giả của bốn cuốn sách về Chiến
tranh Việt Nam, bao gồm Code Name Bright Light: The Untold Story of U.S. POW Rescue
Efforts during the Vietnam War (1998), Black April: The Fall of South Vietnam, 1973-1975 (2012),
và Drawn Swords in a Distant Land: South Vietnam’s Shattered
Dreams (2021).
Ba Sàm lược dịch
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, một đồng minh lâu
đời của Bắc Việt Nam, có thể đã tìm cách tạo ra một miền Nam Việt Nam trung lập
vào năm 1975 và từ chối chiến thắng mà Hà Nội vẫn mong mỏi.
Tiết lộ này được rút ra từ hơn một thập kỷ phỏng
vấn và trao đổi email, mà tôi đã thực hiện với Nguyễn Xuân Phong, trước khi ông
qua đời vào tháng 7 năm 2017. Phong từng là phó đoàn đàm phán của Việt Nam Cộng
hòa tại Paris từ năm 1968 đến năm 1975, và ông tuyên bố đã liên lạc với người
Trung Quốc để cứu miền Nam Việt Nam.
Trong hơn 30 năm, Phong không kể cho ai nghe về
nhiệm vụ bí mật cuối cùng của mình để cứu đất nước. Mặc dù không có bằng chứng
tài liệu trực tiếp nào được công bố để chứng minh cho tuyên bố của Phong, nhưng
bằng chứng cấp ba đáng kể dường như chứng minh cho lời giải thích của ông ta. Nếu
đó là sự thật, câu chuyện hấp dẫn này đã lật ngược lịch sử vốn từng được chấp
nhận về những ngày cuối cùng của cuộc chiến tranh.
Không lâu trước chuyến đi lịch sử của Henry
Kissinger tới Bắc Kinh vào tháng 7 năm 1971, Phong đã được mời tham dự một buổi
chiêu đãi tại sứ quán Miến Điện ở Paris. Tại đó, Phong được giới thiệu với một
quan chức Trung Quốc từ văn phòng của Chu Ân Lai, người muốn gặp Phong. Người
đàn ông kết thúc cuộc thảo luận của họ bằng một câu hỏi có tính gợi ý, “Tổng
thống Thiệu có biết bạn và thù thực sự của mình là ai không?”
Theo Phong, nhiều thông điệp từ phía Trung Quốc
đã được chuyển cho ông nhằm tìm cách thiết lập một cuộc đối thoại với Thiệu,
nhưng tổng thống miền Nam Việt Nam không trả lời.
Bắc Việt Nam đã phát động một cuộc tấn công
khác vào tháng 3 năm 1975 và nhanh chóng phá vỡ các tuyến phòng thủ của Nam Việt
Nam. Vào cuối tháng 4, quân đội Cộng sản đang áp sát Sài Gòn, và Thiệu đã từ chức
để ủng hộ phó tổng thống của ông, Trần Văn Hương.
Chính phủ Pháp đã khuyến cáo mạnh mẽ cho việc
Hương từ chức để ủng hộ Dương Văn Minh, cựu tướng lãnh trong cuộc đảo chính chống
Ngô Đình Diệm năm 1963. Người Pháp đề nghị thành lập một chính phủ liên hiệp với
Chính phủ Cách mạng Lâm thời (CPCMLT), tổ chức mặt trận của Cộng sản ở miền Nam
Việt Nam, và đứng đầu là Minh, sẽ ngăn chặn được cuộc tấn công của Hà Nội.
Phong và Hương là bạn cũ, Hương triệu tập Phong vào Sài Gòn để bàn bạc xem lời
đề nghị này có thật hay không.
Khi Phong bay vào Sài Gòn, ông ta cho biết
mình đã mang theo một tin nhắn bí mật của người Trung Quốc. Khi vừa đến nơi,
Phong lập tức tới gặp Hương. Vì đã biết tổng thống ốm yếu trong nhiều năm, ông
khẳng định sẽ không có hy vọng đàm phán khi ông còn đương nhiệm.
Ngày hôm sau, Hương triệu tập cuộc họp hội đồng
lập pháp để bắt đầu quá trình chuyển giao quyền lực cho Minh. Phong không đề cập
đến thông điệp mà ông đang thực hiện, vì biết rằng người ta đang kích hoạt cho
đề xuất là để Minh lên nắm quyền và chấp nhận liên minh với CPCMLT.
Vài ngày sau, Phong gặp bạn thân của Minh, cựu
tướng Trần Văn Đôn, và một đại diện của CHND Trung Hoa để thảo luận
về khả năng thành lập chính phủ liên minh. Trần Ngọc Liễng, một mật vụ Cộng sản, đã có mặt ở đó với tư
cách là đại diện của Minh. Phong đã thông báo một cách tinh tế với quan chức
CPCMLT tại cuộc họp này, rằng Pháp và các nước khác sẽ giúp đỡ chính phủ mới,
nhưng ông cố tình lập lờ về ý nghĩa của điều này. Đây là nỗ lực duy nhất của
Phong để truyền đạt lại nội dung thông điệp gây bùng nổ của mình.
Phong đã mang thông điệp gì?
Ông nói, người Trung Quốc rất muốn CPCMLT nắm
quyền thông qua công thức liên minh của Pháp với Minh, nhằm ngăn chặn sự tiếp
quản của Bắc Việt. Sau khi một liên minh được thành lập, Minh sẽ gửi đơn kêu cứu.
Người Pháp sẽ trả lời rằng một lực lượng quốc tế, sẽ vào Nam Việt Nam để bảo vệ
chính phủ mới. “Nguồn lực” ban đầu, như cách Phong gọi, sẽ là “hai sư
đoàn Nhảy dù của Trung Quốc vào Biên Hòa.” Bắc Kinh yêu cầu trong 4 ngày để
điều động quân đội của họ và đưa họ đến căn cứ không quân. Phong giải thích suy
nghĩ của họ:
“Bắc Kinh không thể phát động và thực hiện công việc
này một cách trực tiếp, nhưng họ cho mọi người biết rằng họ đang … để người
Pháp làm công việc này! Do tình hình chính trị quốc tế … Bắc Kinh không thể
ngang nhiên can thiệp quân sự vào miền Nam Việt Nam. Pháp sẽ cần phải khẩn cầu
một số quốc gia tham gia vào một ‘lực lượng quốc tế’ (với Pháp là mũi nhọn) để
cho phép Bắc Kinh can thiệp.
Một số vấn đề mà Bắc Kinh phải đối mặt vào thời điểm
đó: Quân đội Trung Quốc nên sử dụng bao nhiêu lực lượng quân sự, và họ sẽ phải ở
lại miền Nam Việt Nam trong bao lâu để kiềm chế và đàn áp quân đội của Bắc Việt
Nam? Họ hứa rằng họ sẽ ở lại chừng nào tình hình còn đòi hỏi, nhưng họ nghĩ rằng
từ 3 đến 6 tháng là khoảng thời gian tối đa mà họ có thể tham gia… bởi vì họ
không muốn bị cáo buộc dùng hành động quân sự chiếm đóng miền Nam Việt
Nam.” [i]
Tại sao Trung Quốc can thiệp quân sự để cản trở
chiến thắng của Bắc Việt Nam, đặc biệt là sau nhiều năm hỗ trợ Hà Nội?
Trung Quốc muốn có một miền Nam Việt Nam trung
lập để tránh bị bao vây bởi một hiệp ước Moscow-Hà Nội tiềm tàng. Nayan Chanda,
phóng viên được đánh giá cao của Tạp chí Kinh tế Viễn Đông (Far
Eastern Economic Review), đã kể sâu chi tiết về nỗi khiếp sợ của Trung Quốc về
một Việt Nam thống nhất. Ông viết rằng Bắc Kinh đã “nhất quán tuân thủ
chính sách duy trì bằng mọi cách theo ý của mình một Đông Dương bị chia cắt
không có các cường quốc. Chính sách này bao gồm hoạt động ngoại giao kín đáo,
thuyết phục bằng kinh tế, và tất nhiên, sử dụng sức mạnh quân sự của nó.”[Ii]
Nếu Phong là người đưa tin duy nhất mang thông
điệp này, thì ông ta có thể dễ dàng bị đuổi việc. Nhưng ông đã không bị. Thiếu
tướng người Pháp đã nghỉ hưu Paul Vanuxem từng mang một thông điệp tương tự như
của Phong. Vanuxem đã quen biết Thiệu và các sĩ quan cao cấp khác của quân đội
Việt Nam, kể từ sau Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất. Ông thỉnh thoảng đến
thăm Thiệu trong những năm đó và đã trở lại Việt Nam vào những ngày cuối cùng của
chế độ miền Nam Việt Nam, với tư cách là phóng viên của tuần báo Carrefour của
Pháp.
Vanuxem đã xuất bản một cuốn sách mỏng vào năm
1976 kể chi tiết những ngày cuối cùng của cuộc chiến. Ông ghi rằng ông đã đến
Dinh Độc Lập vào ngày 30 tháng 4 để nói chuyện với Minh. Trong khi anh ấy ám chỉ
đến cuộc gặp gỡ của mình trong cuốn sách của mình, nói rằng “tất cả tâm trí đều
tê liệt vì sợ hãi và không có khả năng tiếp nhận những kết quả sau đó được thực
hiện và có thể đã cứu mọi thứ,” anh ấy bỏ qua những chi tiết quan trọng. [Iii]
Có rất nhiều nhân chứng tận mắt xác nhận rằng
Vanuxem đã nói chuyện với Minh và chuyển tiếp một thông điệp tương tự như của
Phong. Trong khi những người đàn ông này kể về cuộc trò chuyện với những phiên
bản hơi khác nhau, tất cả đều cùng có mặt trong căn phòng đó, và một số là mật
vụ Cộng sản. Chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh đã tiết lộ lần đầu tiên vào năm 1981,
trong một cuộc phỏng vấn được ghi lại cho loạt phim của hãng PBS “Vietnam: A
Television History”. Hạnh, người mà Minh gọi là đã nghỉ hưu, là một điệp
viên cộng sản thâm nhập lâu năm. Ông đã có mặt cùng với Minh trong Dinh Độc Lập
vào ngày 30 tháng 4. Hạnh kể lại rằng
“điều đầu tiên Vanuxem nói là ông vừa từ Paris đến.
Trước khi đến, ông ta đã gặp gỡ nhiều nhân vật, bao gồm cả các thành viên của đại
sứ quán [Bắc Kinh]. Ông đề nghị Minh thông báo rằng mình sẽ rời bỏ người Mỹ và
sẽ đứng về phía Trung Quốc. Theo ông ta, nếu chúng tôi làm vậy thì Trung Quốc sẽ
gây áp lực buộc Hà Nội phải ngừng bắn ở miền nam Việt Nam. Sau khi suy nghĩ kỹ
càng, Minh từ chối lời đề nghị. Và khi Vanuxem cầu xin Minh kéo dài sự việc
thêm hai mươi bốn giờ nữa, sau đó ông vẫn bác bỏ ý kiến đó. Sau khi Vanuxem rời đi, chúng tôi tuyên bố chuyển
giao quyền lực.”[iv]
Nguyễn Văn Diệp, tổng trưởng kinh tế miền Nam
Việt Nam, tại cuộc họp đồng ý rằng “Vanuxem đã đến gặp Minh để cố gắng
động viên Minh và thuyết phục ông ấy rằng tình hình vẫn chưa hết hy vọng.
Vanuxem đến ngay sau khi Tướng Minh ghi âm xong lời tuyên bố đầu hàng”. Sau
khi Minh nói với ông rằng tình hình là vô vọng, Vanuxem trả lời “Nó không phải
là vô vọng. Tôi đã sắp xếp việc này ở Paris. Tôi đề nghị ông công khai kêu gọi
Quốc gia C [Trung Quốc] bảo vệ các ông.” Vanuxem đề nghị Minh cầm cự trong
ba ngày, nhưng Minh từ chối. [V]
Lý
Quí Chung, người mà Minh đã bổ nhiệm làm Tổng trưởng Thông tin, xác nhận rằng:
“Vanuxem nói rằng ông ấy muốn đưa ra một kế hoạch
cho Minh để cứu vãn tình thế vô vọng mà chế độ Sài Gòn phải đối mặt. Vanuxem
khuyên Minh nên lên tiếng kêu gọi một quốc gia hùng mạnh can thiệp, và nếu
chính phủ Nam Việt Nam đưa ra yêu cầu chính thức, thì đất nước hùng mạnh này sẽ
can thiệp ngay lập tức. Minh cười phá lên và nói, tôi cảm ơn vì ý tốt của ông,
nhưng trong suốt cuộc đời tôi, tôi đã làm tay sai cho người Pháp, rồi lại làm
tay sai cho người Mỹ. Thế là đủ rồi. Tôi không muốn trở thành tay sai một lần nữa.“[Vi]
Có thể nào Vanuxem đã tự mình khơi gợi ra nỗ lực
này? Gia đình của Vanuxem không tin rằng chính phủ Pháp sẽ sử dụng ông ta như một
người đưa tin. Họ cho rằng việc ông tham gia vào cuộc đảo chính thất bại của
quân đội Pháp vào tháng 4 năm 1961 đã khiến ông trở thành kẻ thù của chính phủ
Pháp. Giả sử rằng địa vị của Vanuxem với chính phủ Pháp vẫn còn nguyên vẹn, thì
có thể nghi ngờ rằng ông đang mang một thông điệp từ chính phủ Pháp, đặc biệt
là vì nước này có đại sứ riêng ở Sài Gòn.
Điều có vẻ khả dĩ hơn, là người Trung Quốc đã
tìm kiếm một sứ giả khác ngoài Phong. Phong là một nhà ngoại giao dân sự, trong
khi Vanuxem có quan hệ mật thiết với các tướng lãnh của Quân lực VNCH, và ông
ta có một lịch sử lâu dài ủng hộ nền cộng hòa. Ông sẽ là phái viên hoàn hảo để
thuyết phục các tướng lãnh VNCH chống cộng chấp nhận sự giúp đỡ của Trung Quốc
và Pháp, nhất là một đề nghị táo bạo như thế này. Hơn nữa, là một người đưa tin
đơn độc, ông ta cũng bị từ chối nếu người ta thấy cần thiết.
Với các điệp viên của mình trong cuộc gặp với
Minh, Hà Nội biết được đề xuất của Vanuxem. Vào ngày kỷ niệm 10 năm Sài Gòn thất
thủ, Hà Nội cuối cùng đã thừa nhận nỗ lực can thiệp của Trung Quốc. Một quan chức
tuyên bố rằng:
“Nhà cầm quyền Trung Quốc bày ra một âm mưu cực kỳ
thâm độc. Như Dương Văn Minh, tổng thống cuối cùng của chế độ bù nhìn đã tiết lộ:
Sáng ngày 30 tháng 4 năm 1975, qua trung gian của Vanuxem … Trung Quốc yêu cầu
Minh tiếp tục giao tranh ít nhất 24 giờ nữa để có đủ thời gian tuyên bố rời bỏ
Mỹ và liên minh với Trung Quốc. Trung Quốc sau đó sẽ gây áp lực, bao gồm cả việc
đưa quân vào Việt Nam để chấm dứt các hành động thù địch để có lợi cho Trung Quốc.“[vii]
Người Trung Quốc cũng được cho là đã tiếp cận
cựu phó tổng thống Nam Việt Nam Nguyễn Cao Kỳ. Trong một cuộc phỏng vấn với
William Buckley trên Firing Line vào tháng 9 năm 1975, Kỳ nói
rằng vào khoảng cuối năm 1972, đặc vụ Trung Quốc đã đến nhà ông ở Sài Gòn. Kỳ
cho biết họ yêu cầu ông lật đổ Thiệu và “tuyên bố miền Nam Việt Nam
trung lập, không đứng về phía Nga hay Mỹ.” Nếu ông ta làm vậy, “người
Trung Quốc sẽ ủng hộ ông bởi vì chúng tôi đã gặp khó khăn ở biên giới phía bắc
của mình với người Nga. Chúng tôi không muốn thấy sườn phía nam của mình bị chư
hầu của Nga chiếm đóng.”[Viii]
Kỳ lặp lại câu chuyện này trong một bài phát
biểu vào tháng 12 năm 1975 tại Hoa Kỳ, tuyên bố rằng “một nhóm đặc vụ
Trung Quốc đã đến nhà ông… và đề xuất một cuộc đảo chính do Trung Quốc ủng hộ để
lật đổ ông Thiệu.” [Ix] Tuy nhiên, tại sao Kỳ không bao giờ đề cập đến vụ
việc này trong cả hai cuốn sách của ông, thật là rắc rối.
Vanuxem đã đưa ra tuyên bố dường như không thể
chối cãi. Thông tin của ông ta hay của Phong có thực sự là ý định thật của
Trung Quốc hay không, điều này vẫn chưa được lý giải. Liệu đây có thể chỉ là một
hỏa mù ngoại giao khác? Việc tạo dựng một chính phủ liên hiệp để loại bỏ Thiệu
trong những ngày cuối cùng chắc chắn là mưu đồ của Hà Nội. Trợ lý thân cận của
Thiệu, Hoàng Đức Nhã, tin rằng đúng như vậy. Ông xác nhận rằng đại
sứ Pháp đã nói với ông, như một phần trong lời cầu xin Nhạ trở thành thủ tướng
mới, rằng “Trung Quốc sẽ điều động một số sư đoàn để ngăn chặn Bắc Việt.” Nhạ
nghi ngờ, coi đây là một thủ đoạn của Trung Quốc để bán họ cho một chính phủ
liên hiệp. [x] Việc
đưa ra tất cả các động thái ngoại giao để loại bỏ Thiệu, ý tưởng này không thể
bị bỏ qua.
Vanuxem qua đời năm 1979, để lại những hành động
của ông ta vẫn chưa được làm rõ, trong khi Phong chưa bao giờ thảo luận về khả
năng ông bị lợi dụng. Hơn nữa, mặc dù Hà Nội rõ ràng đã chấp nhận câu chuyện
Vanuxem, nhưng điều này không thể được xác nhận nếu không có bằng chứng tài liệu
hoặc sự thừa nhận chính thức của chính phủ Trung Quốc hoặc Pháp. Cho dù Trung
Quốc và Pháp, mỗi bên vì lợi ích quốc gia của mình, đã thông đồng để tạo ra một
miền Nam Việt Nam trung lập và phủ nhận chiến thắng được mong đợi từ lâu của Hà
Nội, thì đó vẫn là một khả năng hấp dẫn, nhưng một điều này, trong hiện tại, vẫn
là bí mật to lớn cuối cùng của cuộc Chiến tranh Việt Nam.
–
[i] Phỏng vấn Nguyễn Xuân Phong, ngày 30 tháng
11 năm 2006, và email của Phong, ngày 22 tháng 11 năm 2008.
[ii] Nayan Chanda, Brother Enemy: The War After
the War (New York: Collier Books, 1986), 127.
[iii] Paul Vanuxem, La Mort du Vietnam [The
Death of Vietnam] (Paris: Editions Nouvelle Aurore, 1975), 22, 61
[iv] Phỏng vấn Nguyễn Hữu Hạnh, ngày 16 tháng
3 năm 1981, http://www.youtube.com/watch?v=HU-eWGEGvL0,
từ 7:55 đến 9:45, truy cập ngày 5 tháng 5 năm 2016.
[v] Hà Bình Nhưỡng, Vỏ bọc nhiệm màu [The
Miraculous Cover] (Hà Nội: Nhà xuất bản Công an nhân dân, 2005).
[vi] Lý Quí Chung, Hồi ký không tên, 403.
[vii] “History of PRC’s ‘Hostile Policy’
Reviewed,” FBIS Asia and Pacific, May 8, 1985, K4.
[viii] “Why We Lost the War in South Vietnam,”
transcript of PBS Firing Line, October 4, 1975, 8.
[ix] “China Proposed Coup, Said Ky,” Baltimore
Sun, December 6, 1975, A2.
[x] Nha interview, Falls Church, VA, June 4,
2009.
No comments:
Post a Comment