Biên dịch: Phan Nguyên
14/08/2019
Cuộc khủng hoảng ở Hồng Kông dường như đang hướng đến
một cao trào thảm khốc. Với việc chính quyền Trung Quốc hiện đang sử dụng các
luận điệu gợi nhớ đến giai đoạn trước khi xảy ra vụ thảm sát Thiên An Môn vào
tháng 6 năm 1989, những người biểu tình ủng hộ dân chủ ở Hồng Kông – và thực sự
là cả nền dân chủ của nó – có thể đang gặp nguy hiểm nghiêm trọng.
Trong hơn hai tháng qua, Hồng Kông đã bị bao vây bởi
các cuộc biểu tình. Bị kích động bởi một dự luật cho phép dẫn độ các nghi phạm
hình sự sang Trung Quốc đại lục, các cuộc biểu tình đã phát triển thành các lời
kêu gọi bảo vệ – hoặc có lẽ chính xác hơn là khôi phục – nền dân chủ bán tự trị
của vùng lãnh thổ này, bao gồm cả việc tăng cường trách nhiệm giải trình của
nhà nước (đặc biệt là lực lượng cảnh sát).
Khi tình trạng bất ổn kéo dài, sự kiên nhẫn của
chính phủ Trung Quốc đang giảm dần – và những lời cảnh báo của đại lục ngày
càng đáng lo ngại. Lực lượng đồn trú của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc
(PLA) tại Hồng Kông, theo lời của tư lệnh Chen Daoxiang, “quyết tâm bảo vệ chủ
quyền quốc gia, an ninh, ổn định và thịnh vượng của Hồng Kông”. Để làm rõ thông
điệp này, một đoạn video tuyên truyền với hình ảnh các sĩ quan quân đội Trung
Quốc đang chiến đấu đã được phát kèm cùng với tuyên bố này.
Yang Guang, người phát ngôn của Văn phòng các Vấn đề
Hồng Kông và Ma Cao của chính phủ Trung Quốc, đã nhắc lại quan điểm này, cảnh
báo người biểu tình – những người mà ông ta gọi là “tội phạm” – không được “nhầm
lẫn sự kiềm chế (của đại lục) với sự yếu đuối”. Sau đó ông ta nhắc lại “quyết
tâm sắt đá” của chính phủ đối với việc “bảo vệ sự thịnh vượng và ổn định của Hồng
Kông”.
Giám đốc Văn phòng, Zhang Xiaoming, sau đó tiến thêm
một bước, tuyên bố rằng chính phủ Trung Quốc “có đủ phương pháp và phương tiện
đủ mạnh để dập tắt mọi hình thức động loạn có thể xảy ra”. Tuyên bố này được
đưa ra hai tháng sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc lập luận rằng sự ổn định
của Trung Quốc kể từ sau cuộc đàn áp Thiên An Môn chứng minh rằng chính phủ đã
đưa ra một lựa chọn “đúng đắn”.
Những cảnh báo ngày càng mạnh mẽ nhắm vào người biểu
tình Hồng Kông cho thấy không chỉ lập trường ngày càng cứng rắn mà còn cho thấy
sự áp đảo ngày một lớn của các nhân vật trong chính phủ Trung Quốc ủng hộ việc
áp đặt sự kiểm soát tuyệt đối lên lãnh thổ này. Điều này đã được phản ánh qua
cách phản ứng của cảnh sát, khi họ bắn đạn cao su và dùng hơi cay với tần suất
ngày càng tăng. Hàng trăm người đã bị bắt và 44 người đã bị buộc tội “bạo loạn”.
Tuy nhiên, không những không bị răn đe, người biểu
tình đang thách thức chính phủ Trung Quốc với quyết tâm ngày càng tăng. Hồi
tháng 7, họ đã phá hoại mặt tiền văn phòng liên lạc của chính phủ Trung Quốc tại
trung tâm thành phố. Tuần trước, họ đã tiến hành một cuộc tổng đình công gần
như làm tê liệt thành phố, một trong những trung tâm thương mại quan trọng nhất
của Châu Á. Dù nghe có vẻ lạ, nhưng sự cực đoan hóa này lại đi kèm với sự ủng hộ
ngày càng tăng dành cho phong trào, với việc các thành viên của tầng lớp trung
lưu – như luật sư và công chức – công khai tham gia biểu tình.
Khi các cảnh báo nghiêm khắc không có hiệu lực, các
lãnh đạo Trung Quốc có thể cảm nhận rằng cách tốt nhất – hoặc thậm chí là cách
duy nhất – để khôi phục sự kiểm soát ở Hồng Kông là dùng vũ lực, mặc dù Chủ tịch
Tập Cận Bình có thể đợi đến sau lễ kỷ niệm 70 năm ngày thành lập nước Cộng hòa
Nhân dân Trung Hoa vào ngày 01/10 tới mới hành động. Nhưng, dù là bây giờ hay
sau hai tháng nữa, một cuộc đàn áp kiểu Thiên An Môn không phải là câu trả lời
cho tình hình hiện nay.
Trước tiên, lực lượng cảnh sát gồm 31.000 người của
Hồng Kông không đủ để thực hiện một nhiệm vụ đàn áp như vậy. Không chỉ thiếu
nhân lực; các sĩ quan có thể từ chối sử dụng vũ lực chết người. Rốt cuộc, có một
sự khác biệt lớn giữa việc bắn đạn cao su vào đám đông với việc giết hại dân
thường. Điều này có nghĩa là Trung Quốc sẽ phải triển khai lực lượng PLA đồn
trú tại chỗ hoặc chuyển hàng chục ngàn lính bán quân sự (cảnh sát vũ trang nhân
dân) từ đại lục sang.
Người dân Hồng Kông hầu như chắc chắn sẽ coi các lực
lượng chính phủ Trung Quốc như những kẻ xâm lược và tiến hành kháng cự quyết liệt
nhất có thể. Các cuộc đụng độ xảy ra – có khả năng dẫn tới số lượng thương vong
dân sự cao – sẽ đánh dấu sự kết thúc chính thức của dàn xếp “một quốc gia, hai
chế độ”, với việc chính phủ Trung Quốc buộc phải áp đặt quyền kiểm soát trực tiếp
và toàn diện lên chính quyền Hồng Kông.
Khi tính chính danh của chính quyền Hồng Kông bị phá
hủy, thành phố sẽ ngay lập tức trở nên khó quản lý. Công chức sẽ lũ lượt bỏ việc,
và người dân sẽ tiếp tục kháng cự. Hệ thống giao thông, liên lạc và hậu cần phức
tạp của Hồng Kông sẽ trở thành những mục tiêu dễ dàng cho người dân địa phương
đang phẫn nộ và quyết tâm tạo ra những gián đoạn lớn.
Sau cuộc đàn áp Thiên An Môn, khả năng khôi phục quyền
kiểm soát của Đảng Cộng sản Trung Quốc không chỉ dựa trên sự hiện diện của hàng
chục ngàn binh sĩ PLA, mà còn vào việc huy động các Đảng viên. Ở Hồng Kông, nơi
Đảng Cộng sản chỉ có sự hiện diện hạn chế về mặt tổ chức (chính thức thì Đảng
tuyên bố không có tổ chức đảng ở đây), điều này là không thể. Và bởi vì phần lớn
cư dân Hong Kong làm việc cho khu vực tư nhân, Trung Quốc không thể kiểm soát họ
dễ dàng như những người dân đại lục vốn phụ thuộc vào nhà nước để kiếm sống.
Hậu quả kinh tế của cách tiếp cận như vậy sẽ là rất
thảm khốc. Một số nhà lãnh đạo Đảng có thể nghĩ rằng Hồng Kông, hiện chỉ chiếm
3% GDP của Trung Quốc, có thể không quan trọng về mặt kinh tế. Nhưng các dịch vụ
hậu cần và pháp lý đẳng cấp thế giới và các thị trường tài chính tinh vi, vốn
là kênh dẫn vốn đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc, có nghĩa là giá trị của Hồng
Kông vượt xa con số GDP của nó.
Nếu quân đội Trung Quốc xông vào thành phố, một cuộc
tháo chạy ngay lập tức của người nước ngoài và giới thượng lưu có hộ chiếu và
thẻ xanh nước ngoài sẽ theo sau, và các doanh nghiệp phương Tây sẽ di chuyển
hàng loạt đến các trung tâm thương mại châu Á khác. Nền kinh tế Hồng Kông – một
cây cầu quan trọng nối Trung Quốc với phần còn lại của thế giới – gần như sẽ sụp
đổ ngay lập tức.
Khi không có lựa chọn tốt, các nhà lãnh đạo phải đưa
ra lựa chọn ít tồi tệ nhất. Chính phủ Trung Quốc có thể không hề muốn nhượng bộ
người biểu tình ở Hồng Kông, nhưng nếu xét hậu quả thảm khốc của một cuộc đàn
áp quân sự, đó lại là điều họ phải làm.
--------------------------
Minxin Pei là giáo sư ngành quản trị chính quyền của
Đại học Claremont McKenna và là tác giả cuốn China’s Crony
Capitalism.
Nguồn:
Minxin Pei, “A
Tiananmen Solution in Hong Kong?”, Project Syndicate,
12/08/2019.
------------------------------
Dịch giả: Đỗ Kim
Thêm
14/08/2019
Khi không có các lựa chọn tốt đẹp, các nhà lãnh đạo
phải chọn cái ít xấu nhất. Chính phủ Trung Quốc có thể ghê tởm ý tưởng của việc
tạo ra các nhượng bộ cho những người biểu tình ở Hồng Kông, nhưng cứu xét các hậu
quả thảm khốc của một cuộc đàn áp quân sự là điều mà họ phải làm.
Cuộc khủng hoảng ở Hồng Kông dường như đang tiến gần
đến một cao trào tàn khốc. Hiện nay, chính phủ Trung Quốc đang sử dụng các lời
lẽ hoa mỹ gợi nhớ đến vụ thảm sát Thiên An Môn vào tháng 6 năm 1989, những người
biểu tình ủng hộ cho dân chủ ở Hồng Kông và thực ra chính là cho nền dân chủ của
họ, cũng có thể gặp cơn nguy hiểm nghiêm trọng.
Trong hơn hai tháng, Hồng Kông đã bị bao vây bởi các
cuộc biểu tình. Bị tác động bởi dự luật cho phép dẫn độ các nghi phạm hình sự
sang lục địa Trung Quốc, từ đó các cuộc biểu tình đã phát triển thành các lời
kêu gọi bảo vệ lan rộng hơn, hoặc có lẽ nói chính xác hơn, là khôi phục nền dân
chủ bán tự trị cho lãnh thổ, bao gồm cả tăng cường trách nhiệm giải trình của
nhà nước, đặc biệt là của cơ quan cảnh sát.
Khi tình trạng bất ổn còn kéo dài, sự kiên nhẫn của
chính phủ Trung Quốc đang giảm đi, và những lời cảnh báo của chính quyền ngày
càng đáng lo ngại. Lực lượng đồn trú của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc
(PLA) tại Hồng Kông, theo lời của vị chỉ huy Chen Daoxiang, là “quyết tâm bảo
vệ chủ quyền quốc gia, an ninh, ổn định và thịnh vượng của Hồng Kông“. Để
mang lại ảnh hưởng của vấn đề cho lục địa, cùng lúc với lời tuyên bố, một video
quảng cáo đã được phát hành cho thấy các sĩ quan quân đội Trung Quốc đang trong
hành động.
Yang Guang, người phát ngôn của Văn phòng các vấn đề
Hồng Kông và Ma Cao thuộc chính phủ Trung Quốc, đã lặp lại lập trường này, ông
cảnh báo là những người biểu tình là những người mà ông gọi là tội phạm, họ
không kiềm chế được vì yếu đuối. Sau đó, ông nhấn mạnh đến lòng cuơng quyết giải
quyết của chính phủ “để bảo vệ thịnh vượng và ổn định của Hồng Kông.”
Sau đó, Zhang Xiaoming, giám đốc văn phòng, tạo các
biện pháp sâu xa hơn khi ông tuyên bố rằng chính phủ Trung Quốc có đủ các
phương pháp và các phương tiện mạnh mẽ để dập tắt mọi loại bất ổn, động loạn.
Điều này xảy ra đúng hai tháng sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc lập luận
rằng kể từ sau cuộc đàn áp Thiên An Môn, ổn định của Trung Quốc đã chứng minh rằng
chính phủ đã đưa ra sự lựa chọn “đúng đắn”.
Những cảnh báo ngày càng gay gắt chống lại những người
biểu tình ở Hồng Kông không chỉ làm cứng rắn thêm các quan điểm, mà còn gia
tăng sớ lượng của các nhân vật trong chính phủ Trung Quốc, những người ủng hộ
việc khẳng định việc kiểm soát toàn diện lãnh thổ. Họ đã phản ánh trong phản ứng
từ phía cảnh sát, lực lượng đã sử dụng đạn cao su và hơi cay với tần suất ngày
càng gia tăng. Hàng trăm người đã bị bắt và 44 người đã bị buộc tội bạo loạn.
Tuy nhiên, không sợ vì bị răn đe, những người biểu
tình đang thách thức chính phủ Trung Quốc với quyết tâm ngày càng tăng. Vào
tháng 7, họ đã phá hoại tiền đình văn phòng liên lạc của chính phủ Trung Quốc tại
trung tâm thành phố. Tuần qua, họ đã tiến hành một cuộc tổng đình công gần như
làm tê liệt thành phố, một trong những trung tâm thương mại quan trọng nhất của
Châu Á. Có lẽ trái với trực giác, sự triệt để này đã đi cùng với việc hỗ trợ
đang mở rộng cho phong trào, với các thành viên của tầng lớp trung lưu, như các
luật sư và công chức, họ công khai tham gia chính nghĩa.
Với những lời cảnh báo nghiêm khắc không có hiệu lực,
các nhà lãnh đạo Trung Quốc có thể cảm nhận rằng cách tốt nhất, hoặc thậm chí
là cách duy nhất, để khôi phục quyền lực ở Hồng Kông là bằng vũ lực, mặc dù Chủ
tịch Tập Cận Bình có thể đợi đến sau lễ kỷ niệm 70 năm ngày thành lập Cộng hòa
Nhân dân vào ngày 1 tháng 10 để hành động. Nhưng, dù bây giờ hay trong hai
tháng nữa, một cuộc đàn áp theo kiểu Thiên An Môn không phải là một giải pháp.
Để bắt đầu, lực lượng cảnh sát Hồng Kông hùng hậu với
31.000 không đủ khả năng hoàn thành nhiệm vụ thực hiện một cuộc đàn áp như vậy.
Không chỉ thiếu nhân lực; các sĩ quan lực lương này có thể từ chối sử dụng vũ lực
giết người. Rốt cuộc, có một sự khác biệt lớn lao giữa việc bắn đạn cao su vào
đám đông và giết hại thường dân. Điều này có nghĩa là Trung Quốc sẽ phải điều động
lực lượng Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đồn trú tại địa phương
hoặc chuyển hàng chục ngàn binh sĩ bán quân sự (Cảnh sát vũ trang nhân dân) từ
lục địa.
Gần như chắc chắn là cư dân Hồng Kông sẽ coi các lực
lượng của chính phủ Trung Quốc như là những kẻ xâm lược và họ kháng cự quyết liệt
nhất nếu có thể. Các kết quả của cuộc đụng độ, có thể mang lại số lượng cao về
tổn hại cho người dân, sẽ đánh dấu sự kết thúc chính thức của “một giải pháp về
nhất quốc, lưỡng chế“ khi chính phủ Trung Quốc buộc phải khẳng định quyền kiểm
soát trực tiếp và toàn diện đối với chính quyền Hồng Kông.
Trong khi tính chính thống của chính quyền Hồng Kông
bị phá hủy, thành phố sẽ trở nên không còn có thể đuợc cai quản. Hàng loạt công
chức sẽ bỏ công việc của họ, và công chúng sẽ tiếp tục chống đối. Các hệ thống
giao thông, liên lạc và hậu cần phức tạp của Hồng Kông sẽ được xem như là các mục
tiêu dễ dàng cho người dân địa phương kiên quyết thách thức gây ra sự gián đoạn
nghiêm trọng.
Sau cuộc đàn áp Thiên An Môn, khả năng khôi phục quyền
kiểm soát của Đảng Cộng sản Trung Quốc không chỉ dựa trên sự hiện diện của hàng
chục ngàn binh sĩ Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA), mà còn về việc
huy động các thành viên của Đảng. Ở Hồng Kông, về mặt tổ chức Đảng, Đảng Cộng sản
Trung Quốc chỉ hiện diện rất hạn chế, Đảng tuyên bố chính thức là không có cơ sở
gì cả, điều này là không thể khả thi. Bởi vì phần lớn cư dân Hong Kong, được
thuê bởi các doanh nghiệp tư nhân, Trung Quốc không thể kiểm soát họ dễ dàng
như những người trong đại lục, họ bị phụ thuộc vào nhà nước để kiếm sống.
Các hậu quả kinh tế của một khảo hướng như vậy sẽ thảm
khốc. Một số nhà lãnh đạo Đảng Cộng Sản Trung Quốc có thể nghĩ rằng Hồng Kông
hiện nay chỉ chiếm 3% GDP của Trung Quốc, về mặt kinh tế có thể bành trướng.
Nhưng các dịch vụ hậu cần và pháp lý với đẳng cấp thế giới và các thị trường
tài chính hiện đại của thành phố, có vốn đầu tư nước ngoài nhập vào Trung Quốc,
có nghĩa là giá trị của nó vượt xa giá trị sản lượng của nó.
Nếu quân nhân Trung Quốc tràn ngập vào thành phố, một
cuộc di cư ngay lập tức của người nước ngoài và giới thượng lưu có hộ chiếu nước
ngoài và thẻ xanh sẽ chạy theo sau, và các doanh nghiệp phương Tây sẽ di chuyển
hàng loạt đến các trung tâm thương mại châu Á khác. Nền kinh tế Hồng Kông, một
nhịp cầu quan trọng giữa Trung Quốc và các nơi khác còn lại của thế giới,
gần như sẽ sụp đổ ngay lập tức.
Khi không có các lựa chọn tốt đẹp, các nhà lãnh đạo
phải chọn cái ít xấu nhất. Chính phủ Trung Quốc có thể ghê tởm ý tưởng của việc
tạo ra các nhượng bộ cho những người biểu tình ở Hồng Kông, nhưng cứu xét các hậu
quả thảm khốc của một cuộc đàn áp quân sự là điều mà họ phải làm.
_____
Tác
giả: Bùi Mẫn Hân là Giáo sư môn Công quyền học tại
Claremont McKenna College, tác giả của China’s Crony Capitalism và Chủ nhiệm
Khoa Quan hệ Mỹ-Hoa của Thư viện Quốc hội Mỹ.
Nguyên
tác :
Aug 12, 2019
-----------------------------------
JULY 29, 2019, 4:51 PM
No comments:
Post a Comment