Lê
Phú Khải
11/11/2018
Vừa ngồi xuống chiếc ghế đối diện với tôi trong một
quán bia hơi gần trụ sở Hội nhà văn Việt Nam ở đường Nguyễn Đình Chiểu- Hà Nội,
đạo diễn nghệ sỹ nhân dân Trần Văn Thủy liền đập tay xuống bàn quát lớn:
– Tại sao (là) Chu Hảo? Tại sao Chu Hảo?!! Tôi và ông
còn “phản động” hơn Chu Hảo nhiều chứ?!
Biết Trần Văn Thủy là người “ăn to nói lớn”, tính
cách ngang tàng… nên tôi chẳng nói gì cả. Nhưng trong đầu bỗng nhớ đến cuốn
sách mà tôi đã in năm 2004 (NXB Thanh Niên) có tên là “Tại sao Điện Biên Phủ?”.
Để trả lời cho câu hỏi của nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước: Vì sao hai
bên Việt Minh và Pháp lại chọn một nơi không hẹn trước, xa xôi hẻo lánh, tít mù
cuối trời Tây Bắc, giáp ranh với nước Lào làm trận địa cho một cuộc chiến quyết
định sống còn với mỗi bên?! Để trả lời câu hỏi này, tôi đã phải đọc cả ngàn
trang hồi ký về Điện Biên Phủ, ba lần lên thăm Điện Biên Phủ và ba lần gặp Đại
tướng Võ Nguyên Giáp để cho ra đời cuốn sách chưa đến 200 trang vào năm kỷ niệm
50 năm (2004) chiến thắng lịch sử này.
Nhưng trả lời đạo diễn Trần Văn Thủy: “Tại sao Chu Hảo?”
thì không khó. Vì Chu Hảo là một trong những người trí thức căn cơ nhất của tầng
lớp trí thức vốn còn rất “èo uột” hiện nay! Tôi dùng chữ căn cơ vì, một dân tộc
muốn hùng mạnh phải có một đội ngũ tinh hoa dẫn đường. Đội ngũ tinh hoa ấy khai
phóng cho dân chúng. Muốn có Cách mạng Pháp 1789 phải có một Thế kỷ Ánh sáng
“Siècle des Lumières” với những Voltaire (1694-1778), Rousseau (1712-1778),
Diderot (1713-1784).
Chu Hảo là một trí thức ý thức rõ về vai trò, trách
nhiệm của tầng lớp tinh hoa với nhiệm vụ khai phóng dân trí của tầng lớp mình.
Năm 2010, ông đã viết tiểu luận nổi tiếng “Thử tìm hiểu tầng lớp trí thức Việt
Nam”. Đây là lần đầu tiên một tác giả đã dám đụng bút vào một đề tài lớn, rất
hóc búa và vô cùng “nhạy cảm” trong một xã hội toàn trị, nặng tư tưởng Maoist:
“Trí thức là cục phân”!!!
Trong tiểu luận đó, ông đặt ra những câu hỏi… Có một
giai tầng xã hội như là tầng lớp trí thức ở Việt Nam chưa, đặc điểm tính cách của
trí thức trước vận mệnh của dân tộc trong thời đại mới, thời đại kinh tế tri thức,
thời đại hòa nhập toàn cầu là thế nào? Và thật thú vị, lần đầu tiên có một tác
giả đã điểm lại những gương mặt, những tên tuổi kẻ sỹ Việt Nam suốt chiều dài lịch
sử dân tộc như: Trương Vĩnh Ký, Phan Khôi, Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh, Nguyễn
Văn Tố…
Và cũng rất bất ngờ, tác giả gọi thời kỳ 1945-1949
là của lịch sử Việt Nam hiện đại là thời kỳ “lãng mạn của trí thức yêu nước” Việt
Nam! Tuy chỉ là những phác thảo và gợi mở nhưng tiểu luận “Thử tìm hiểu tầng lớp
trí thức Việt Nam” đã được những người quan tâm đến vận mệnh của đất nước nồng
nhiệt đón nhận và đánh giá rất cao công trình này. Bình tĩnh và ôn hòa, nhưng kết
luận của bài viết này đanh thép và dứt khoát: Không có tự do ngôn luận, thì những người “có học” chỉ có
thể là những người lao động trí óc (thậm chí rất giỏi nhưng không thể trở thành
một tầng lớp “trí thức” mà xã hội văn minh coi là tinh hoa!
Ở thời điểm năm 2010, kết luận trên của Chu Hảo được
xem là xã hội toàn trị đã có phần “cởi mở”. Nhưng chế độ Đảng trị với quốc sách
ngu dân, bưng bít thông tin để dễ bề cai trị, lừa gạt và dễ bề cướp bóc đã
không thể chấp nhận sự dấn thân khai phóng của nhà trí thức Chu Hảo với việc
ông đứng đầu Nhà xuất bản Tri Thức để tổ chức dịch và xuất bản những sách giới
thiệu một cách căn cơ những giá trị văn minh phổ quát của nhân loại mà bất cứ một
dân tộc nào muốn “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” cũng phải biết đến.
Những cuốn sách đồ sộ của văn minh nhân loại đã ra đời
từ Nhà xuất bản Tri Thức: Nền dân trị Mỹ (phải “né” chữ “dân chủ” bằng chữ “dân
trị”) của Alexis de Tocqueville do Phạm Toàn dịch từ nguyên bản tiếng Pháp-805
trang, khổ 16×24 cm-2012; Đường về nô lệ của Hayek do dịch giả nổi tiếng Phạm
Nguyên Trường dịch; Karl Marx của Peter Singer ; Sự ra đời trí khôn ở trẻ em của
Jean Piaget do nhà thơ Hoàng Hưng dịch v.v…
Khi dịch cuốn “Sự ra đời trí khôn ở trẻ em”, tác giả
Hoàng Hưng tâm sự với người viết bài này rằng, vô cùng khó dịch, vì nhiều khái
niệm về tâm lý chúng ta không có, phải mầy mò, so sánh với các ngôn ngữ khác… Vẫn
theo Hoàng Hưng thì giáo dục ở nước ta quá lạc hậu so với thế giới về cơ sở tâm
lý giáo dục học. Vì thế, lời mở đầu cho cuốn sách này, nhà giáo Phạm Toàn đã viết:
Thật khó mà hình dung lại có người táo gan chẳng hạn như thế này: lái con tàu
đi biển mà thiếu hải đồ và hải trình, thám hiểm núi cao rừng sâu mà không cần
la bàn, hoặc là… thêm trường hợp nữa cho đủ quá tam ba bận, như chúng tôi muốn
nêu ra ở đây: tổ chức một nền giáo dục quốc dân, tổ chức đi tổ chức lại những
cuộc thay sách thay chương trình và cải cách giáo dục song lại không quan tâm đến
tâm lý học. Lại nữa, không những coi nhẹ tâm lý học nói chung, lại còn táo gan
coi nhẹ tâm lý học giáo dục, nhất là tâm lý học Piaget!
Nhà thơ Hoàng Hưng đã được giải thưởng về dịch thuật
cuốn sách này sau đó. Tôi đã mất cả tháng trời để nghiên cứu cuốn sách khó đọc
này và bàng hoàng khi biết rằng, chúng ta đã không hề biết đến Jean Piaget
(1896-1980) với công trình cả đời nghiên cứu quá trình nhận thức của trẻ em,
làm cơ sở cho quá trình giáo dục ở hầu hết các nước tiên tiến trên thế giới
ngày nay…
Viết đến đây tôi bỗng nhớ đến các “định nghĩa” về
người trí thức của Viện sỹ hàn lâm Nga N. Moseev: “Người trí thức luôn suy
nghĩ đến số phận của dân tộc mình trong sự so sánh, đối chiếu với những giá trị
toàn nhân loại. Vả lại, bất cứ một dân tộc nào bao giờ cũng có những nhà trí thức
của dân tộc mình”.
Chu Hảo chính
là một nhà trí thức của dân tộc Việt Nam. Ông có công với đất
nước, với dân tộc nhưng lại “có tội” vì đã “tổ chức dịch và xuất bản những sách
trái với cương lĩnh, đường lối của Đảng” như kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung
ương Đảng! Là một người ngoài Đảng, người viết bài này cũng biết, đây là một việc
làm trái với điều lệ Đảng. Vì, muốn kỷ luật một đảng viên thì phải xuất phát từ
cơ sở chi bộ nơi đảng viên ấy sinh hoạt. Rõ ràng, một nhóm độc tài từ trên cao
áp đặt một cách phi dân chủ ngay trong Đảng. Dấu hiệu của tập quyền trong quá trình phát xít hóa đã xuất
hiện ngay sau khi Tổng Bí thư Đảng kiêm giữ chức Chủ tịch nước (!)
Kỷ luật Chu Hảo, Đảng độc tài muốn dằn mặt những đảng
viên đang “tự diễn biến” đang “suy thoái về chính trị”… Thật là bẽ bàng và nực
cười khi Việt Nam đang hý hửng tham gia Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ
xuyên Thái Bình Dương CPTPP! Muốn
hòa nhập vào thế giới văn minh để hưởng lợi về kinh tế, nhưng lại quyết giữ
nguyên tư duy man rợ thời Trung cổ về triết học, chính trị và xã hội, để tiếp tục
cai trị, dìm đất nước và nhân dân trong tăm tối Trung cổ giữa thời đại toàn cầu
hóa, Công nghiệp 4.0!
Không! Làm gì có điều đó ở thế kỷ 21, thưa Ban kiểm
tra Trung ương Đảng! Chính vì thế, khi tuyên bố kỷ luật những sai phạm của Chu
Hảo, và ông đã tuyên bố rời Đảng ngay sau đó… Một cơn địa chấn đã xuất hiện
trong xã hội Việt Nam. Một loạt những đảng viên, trong đó có những tên tuổi lớn
như nhà văn Nguyên Ngọc, nghệ sỹ ưu tú Kim Chi, giáo sư Mạc Văn Trang và nhiều
người khác… đã lập tức tuyên bố rời bỏ Đảng.
Trong tuyên bố bỏ Đảng của nhà văn lão trượng, công
thần của chế độ Nguyên Ngọc có đoạn viết: Đảng “kìm hãm nhân dân trong vòng
tăm tối, để lừa dối và đàn áp… đang cướp quyền sống và phát triển của dân tộc…
Đảng “tự diễn biến” thành một tổ chức chuyên quyền phản dân hại nước. Tôi không
thể, còn có thể ở trong một tổ chức như thế!”
Kể từ khi thành lập, chính danh của Đảng cộng sản
chưa bao giờ bị phủ định hoàn toàn như thế.
Mặc dù chỉ kém Chu Hảo có hai tuổi, tôi luôn luôn
xem ông là bậc đàn anh từ mọi phương diện. Ông uyên bác nhưng khiêm nhường, ôn
hòa lịch lãm nhưng sắc sảo và quyết liệt trong tư duy. Chu Hảo chính là kẻ sỹ của
thời đại @, một nhân cách viết hoa. Vậy mà ông bị gán cho những tội danh nghe
thật buồn cười và ngớ ngẩn: “tự chuyển biến”, “tự chuyển hóa”, “thoái hóa về
chính trị” v.v… Những khái niệm quái gở đó dùng để nói về Chu Hảo ở cái thời kỹ
thuật số, công nghệ số này! Chỉ bấy nhiêu đã thấy bế tắc đến tột cùng!
Có lần nhà văn hóa Nguyễn Khắc Viện đã nói với tôi rằng,
trí thức không phải là bột mỳ, nhưng trí thức là viên bột nở, là chất xúc
tác. Nhờ có viên bột nở mà bột mỳ nở thành cái bánh mỳ! Với Chu Hảo thì tự
do báo chí, tự do xuất bản là công cụ cốt lõi để thực hiện dân chủ. Ông đã dấn
thân suốt hơn một thập kỷ qua để làm điều đó. Làm bột nở cho đời! Cái chất “trí
thức toàn thân” ấy của ông luôn là kẻ thù nguy hiểm nhất của mọi thứ độc tài!
Chu Hảo là hạt bụi, là cái gai trong mắt chuyên quyền. Tôi đã mất gần 200 trang
mới trả lời được câu hỏi “Tại sao Điện Biên Phủ?” Nhưng chỉ cần 4 trang A4 để
trả lời: Tại sao Chu Hảo?
No comments:
Post a Comment