5/11/18
Cái nhìn trìu mến của thế giới dành cho nước Mỹ đã
nhường chỗ cho cái nhìn ngao ngán đối với một dân tộc có thể bầu một người như
Trump lên làm tổng thống. Dù chắc chắn Trump sẽ không được tái cử năm 2020 sự
kính trọng của thế giới đối với Mỹ đã mất và không thể phục hồi hoàn toàn, như
một ly nước đã đổ xuống đất.
*
*
Ngày mai Mỹ sẽ có cuộc bầu cử chính giữa nhiệm kỳ tổng
thống, bầu lại Hạ viện và 1/3 Thượng viện. Theo các cuộc thăm dò dư luận thì Đảng
Dân Chủ sẽ giành được một đa số khít khao trong Hạ viện nhưng Đảng Cộng Hòa, hiện
đang kiểm soát cả hai viện, vẫn giữ được đa số trong Thượng viện. Nếu như thế,
và ngay cả nếu Đảng Dân Chủ được một đa số đáng kể hơn trong Hạ viện, thì có thể
coi cuộc bầu cử này là bình thường chứ không phải là một thất bại của Donald
Trump. Có điều là lần này phải coi chừng, điều quan trọng và nghiêm trọng nhất
có thể chính là điều bình thường.
Donald Trump trong một cuộc vận động bầu cử giữa kỳ
2018 - Ảnh minh họa
Hiện
tượng Trump
Cá nhân tôi nghĩ đa số dân chủ trong Hạ viện mới sẽ
khá hơn dự đoán bởi vì nhiều người chống Trump sẽ cảm thấy có bổn phận phải đi
bầu, Đảng Đân Chủ có thể hơn Đảng Cộng Hòa trên 40 ghế trong Hạ viện, nhưng
ngay cả như thế cũng không phải là thất bại cho Donald Trump. Các cuộc bầu cử
giữa nhiệm kỳ tại Mỹ từ trước tới nay vẫn thường bất lợi cho đảng cầm quyền và
mặt khác kết quả tại các địa phương tùy thuộc ở uy tín của các ứng cử viên hơn
là cảm tình mà cử tri dành cho tổng thống trừ khi sự ủng hộ hay phản đối tổng
thống quá mạnh. Trump chỉ có thể bi coi là thất bại nếu Đảng Cộng Hòa thảm bại,
thí dụ như thua xa tại Hạ viện và mất luôn đa số tại Thượng viện, nhưng điều
này rất khó xẩy ra. Trump có một khối cử tri khá lớn ủng hộ ông đến cùng và bằng
mọi giá.
Không phải người ta không có lý do lớn nào để phản đối
Trump. Trái lại người ta có rất nhiều lý do rất chính đáng và rất nghiêm trọng.
Ông là một người dối trá và vô đạo đức, đi chơi gái rồi trả tiền để mua sự im lặng
và hoàn toàn không biết xấu hổ. Ông không hề quan tâm tới những giá trị dân chủ
và nhân quyền, ông ca tụng Putin và Kim Jong-un, coi Châu Âu là kẻ thù của nước
Mỹ, mạt sát và đối xử tàn bạo với những người di dân muốn tới Mỹ để tìm một cuộc
sống mới cho họ và cho con cái. Từ chối những người di dân là điều có thể hiểu
được, đối xử với họ như Trump là một điều rất khác. Một người có tâm hồn sạch sẽ
không thể chấp nhận phong cách đó.
Trump cũng thiếu ngay cả những kiến thức cơ bản phải
có của một người lãnh đạo chính trị. Ông rút khỏi thỏa ước COP21 về khí hậu mà
Mỹ đã ký với cả thế giới và rút ra với những lời lẽ rất khiếm nhã. Ông đòi phục
hồi kỹ nghệ than mà không biết rằng kỹ nghệ này đàng nào cũng không thể phục hồi.
Ông bất chấp lẽ phải và dư luận khiêu khích và biến cả khối Ả Rập thành thù địch
với Mỹ làm phí uổng không biết bao nhiêu cố gắng ngoại giao, chỉ để lấy lòng
Israel. Trump không chỉ nói những câu vô duyên thô lỗ mà còn nói không đúng
nơi, thí dụ như huênh hoang khoe rằng trong hai năm ông đã làm được nhiều hơn tất
cả mọi tổng thống trong lịch sử nước Mỹ trước diễn đàn Liên Hiệp Quốc, làm cả hội
trường phải phì cười. Thật xấu hổ cho nước Mỹ.
Những người ủng hộ Trump không thể phủ nhận ông thiếu
kiến thức, đạo đức và văn hóa, những yếu tố đáng lẽ phải đủ để khiến một người
phải bị loại bỏ tức khắc và không nể nang khỏi mọi vai trò lãnh đạo chính trị,
nhưng họ bất chấp. Họ biện bạch rằng ông đã đạt được những kết quả tốt.
Nhưng kết quả nào ? Kết quả rõ nét nhất là ông đã
gây thiệt hại cho cả thế giới, buộc tất cả mọi quốc gia, kể cả Mỹ, phải điều chỉnh
lại những tiên liệu về tăng trưởng kinh tế theo chiều hướng sút giảm, đã làm
liên minh Châu Âu – Mỹ - Nhật gần như tan rã, đã khiến Mỹ bị cô lập và thù
ghét, đã khiến các chế độ bạo ngược tại Nga, Trung Quốc, Venezuela và Việt Nam
trở thành bớt ghê tởm. Trái với khẩu hiệu Make America great again của
ông, Donald Trump đã làm nước Mỹ cô lập, yếu đi và nhỏ lại.
Khó có thể thuyết phục những người ủng hộ Trump một cách
cuồng nhiệt, chiếm quá phân nửa tổng số người bầu cho ông, bởi vì họ không ủng
hộ Trump vì những lý do mà họ nêu ra, họ ủng hộ Trump để phản đối một trật tự quốc gia và thế
giới làm họ tức giận vì đang gạt họ và những giá trị mà họ trân trọng ra ngoài
lề. Cuộc cách mạng 4.0 mà chúng ta đang sống hàng ngày đã khiến quá nhiều
người trở thành vô dụng và lạc lõng trong một đất nước mà họ đã góp công xây dựng
ra và cảm thấy có quyền đòi lại. Đối với họ không thể lý luận rằng hành động của
Trump có lợi hay có hại cho nước Mỹ và thế giới bởi vì nước Mỹ này và thế giới
này không còn là của họ nữa.
Trump không phải là hiện tượng riêng của nước Mỹ.
Ông chỉ là một trong những biểu tượng của một phong trào dân túy toàn cầu phẫn
nộ trước một phong trào toàn cầu hóa không phương hướng. Nó không chỉ đưa Trump
lên cầm quyền tại Mỹ mà còn đưa Erdogan lên cầm quyền tài Turkey, Duterte tại
Philippines và cách đây vài ngày Bolsonaro tại Brazil. Nó cũng đã đưa nhiều đảng
dân túy tới ngưỡng cửa quyền lực tại nhiều nước dân chủ khác. Đặc tính chung của
các lãnh tụ dân túy, ngày nay cũng như ngày xưa, là họ đều lợi dụng một sự phẫn
nộ có thực và chính đáng để đề nghị một giải pháp giản dị nhưng độc hại cho một
thực tế xã hội phức tạp cần được xét lại một cách thận trọng để cải tiến.
Vấn đề trung
tâm hiện nay là thế giới dân chủ dần dần lẫn lộn các giá trị và không còn phân
biệt được phải trái. Trong chiến tranh lạnh –từ sau thế chiến II đến khi
bức tường Berlin sụp đổ- ít ra còn có tranh luận giữa hai phe dân chủ và cộng sản
về thế nào là đúng hay sai trong tổ chức xã hội, nhưng từ ba thập niên qua, khi
chủ nghĩa cộng sản sụp đổ, cuộc thảo luận này đã chấm dứt. Chủ nghĩa phóng
khoáng (liberalism) tự coi là đã toàn thắng không còn gì để thảo luận nữa và
chính trị đã xuống cấp. Đồng tiền trở thành cứu cánh thay vì phương tiện. Và những
Trump, Erdogan, Duterte, Bolsonaro xuất hiện. Họ không phải là giải pháp
mà chỉ là những mối nguy, các giá trị đạo đức và nhân bản cần được phục hồi chứ
không thể bị gạt đi. Nhưng họ cũng đồng thời là những tiếng còi báo động.
Những
gì đang và sắp diễn ra ?
Thay đổi lớn và nghiêm trọng mà cuộc bầu cử ngày mai
tại Mỹ sẽ chính thức xác nhận, trừ khi có một bất ngờ rất lớn, nghĩa là Trump
và Đảng Cộng Hòa thua rất nặng, là Mỹ không còn là nước lãnh đạo khối các nước
dân chủ nữa. Trump và những người "cuồng Trump" không muốn Mỹ đảm nhiệm
vai trò này, hay chỉ chấp nhận đảm nhiệm mà không có trách nhiệm với bất cứ ai,
nhưng bây giờ thì chính thế giới cũng không còn chấp nhận để Mỹ đảm nhiệm vai
trò này nữa.
Sự kiện cần được lưu ý để hiểu những gì đang và sắp
diễn ra là cho tới nay thế giới và nhất là Châu Âu yêu nước Mỹ và người Mỹ, dù
đôi khi có chế nhạo để đùa giỡn trên một vài điểm. Đặc biệt là Châu Âu do quan
hệ chủng tộc, văn hóa và lịch sử. Châu Âu yêu Mỹ và áp đặt tình yêu này lên thế
giới. Người Châu Âu nhìn nước Mỹ như một phần của chính quê hương mình, như một
ước mơ và một cơ hội. Họ nhìn người Mỹ như một người anh em năng động và tốt bụng.
Người Mỹ là một người Âu đã ra đi và người Âu là một người Mỹ chưa lên đường. Một
thanh niên Châu Âu sau khi được đào tạo một cách rất tốn kém tại những trường đại
học danh tiếng nhất có thể thoải mái sang lập nghiệp tại Mỹ và trở thành công
dân Mỹ mà không hề cảm thấy như vậy là bội bạc với đất nước đã nuôi nấng và đào
tạo ra mình. Gia đình và bè bạn cũng tuyệt đối không có cảm giác đó và rất vui
vẻ chúc anh ta may mắn. Chính vì liên hệ tình cảm này mà Châu Âu đã góp phần
quyết định tạo ra sức mạnh và sự giầu có của nước Mỹ, và ngược lại Mỹ đã hai lần
hy sinh xương máu để bảo vệ Châu Âu. Trong trao đổi phải nói là Châu Âu, mặc dù
hai cuộc thế chiến và chương trình Marshall, đã đóng góp cho Mỹ hơn hẳn Mỹ cho
Châu Âu. Riêng trao đổi chất xám thì chỉ có một chiều từ Châu Âu qua Mỹ. Người
ta có thể thấy là phần lớn những phát minh lớn của Mỹ đã do những người di dân
từ Châu Âu, hay có cha mẹ là những người di dân từ Châu Âu. Donald Trump không
nhìn thấy điều này khi nói Châu Âu là kẻ thù của Mỹ.
Chính quan hệ máu thịt này đã khiến Châu Âu chấp nhận
và ủng hộ vai trò lãnh đạo của Mỹ để bảo vệ một trật tự dân chủ, lôi kéo theo
Nhật, Canada, Úc và nhiều quốc gia khác. Nhưng ngày nay, với Trump làm tổng thống
Mỹ, cái nhìn của Châu Âu và thế giới, về nước Mỹ đã thay đổi. Các cuộc thăm dò
dư luận gần đây cho thấy có gần 80% người Châu Âu và một tỷ lệ gần như thế tại
các nước dân chủ khác khinh bỉ Trump. Cái nhìn trìu mến đã nhường chỗ cho cái
nhìn ngao ngán đối với một dân tộc có thể bầu một người như Trump lên làm tổng
thống. Dù chắc chắn Trump sẽ không được tái cử năm 2020 sự kính trọng của thế
giới đối với Mỹ đã mất và không thể phục hồi hoàn toàn, như một ly nước đã đổ
xuống đất.
Trật tự thế
giới sẽ ra sao ? Có còn một trật tự đân chủ nào không hay từ nay các chế độ độc
tài bạo ngược sẽ tha hồ chà đạp nhân quyền ? Đó là những câu hỏi lớn, rất lớn.
Thế giới đang bước vào một giai đoạn đầy bất trắc nhất
là khi Trung Quốc của Tập Cận Bình vừa đang lộng hành vừa đang tiến sát tới một
cuộc khủng hoảng kinh tế rất lớn và có thể có những hành động điên rồ. Trái với
ngộ nhận của nhiều người, Trung Quốc không hề khốn đốn vì cuộc "chiến
tranh thương mại" mà Trump gây ra. Thuế của Trump trên hàng nhập khẩu cùng
lắm chỉ gây thiệt hại tối đa 62 tỷ USD, thực sự có lẽ vào khoảng 40 tỷ, cho
Trung Quốc. Không thấm tháp gì so với số tiền gần 1.000 tỷ USD mà Trung Quốc phải
trả hàng năm cho tiền lãi của món nợ khổng lồ trên 30.000 tỷ USD, hay khoảng
500 tỷ USD đào thoát khỏi Trung Quốc mỗi năm. Kinh tế Trung Quốc sẽ suy sụp
không phải vì Trump mà mặc dù có Trump.
Tuy vậy không nên đổ hết trách nhiệm cho Donald
Trump. Ông chỉ là sản phẩm của một tiến trình xuống cấp về tư tưởng và đạo đức
chính trị đã bắt đầu từ ba thập niên qua tại Mỹ. Trump chỉ tiết lộ và báo động
rằng sự xuống cấp này đã đạt tới mức độ nguy kịch.
Trump
và người Việt
Donald Trump đồng thời cũng tiết lộ về tình trạng
tâm thần của người Việt. Một thăm dò dư luận cách đây không lâu cho thấy người
Việt Nam là một trong một vài dân tộc rất hiếm hoi tại Châu Á ủng hộ Trump,
không những thế người Việt Nam còn ủng hộ với một đa số áp đảo. Một cuộc thăm
dò khác mới đây tại Mỹ cho thấy là 2/3 người Mỹ gốc Châu Á chống Trump trong
khi 2/3 người Mỹ gốc Việt ủng hộ Trump.
Dù ở trong nước hay ngoài nước, người Việt Nam chúng
ta quả là không giống ai. Phải chăng đó chính là lý do khiến chúng ta không
vươn lên được ?
Nguyễn
Gia Kiểng
(05/11/2018
No comments:
Post a Comment