Đặng Thân
13/12/2025
https://baotiengdan.com/2025/12/13/nguoi-vuon-vuon-nguoi/
Cái
đoạn những người lính Bắc Việt bắn một con vượn to, kéo về, cạo lông ra thì hóa
một người đàn bà trong ‘Nỗi buồn chiến tranh’, nếu đọc bằng con mắt hiện thực
xã hội chủ nghĩa (Socialist Realism) nghiêm văn chỉnh, thì ắt bị mắng: “Phi lý,
phản khoa học, bịa đặt”. Nhưng nếu đọc bằng con mắt của một kẻ vừa ra khỏi rừng
Trường Sơn mà lạc vào ‘Trăm năm cô đơn’, thì đó là một cú rất… à la mode:
[giao] hợp thời/ khí/ hồn.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2025/12/1-69.jpg
Ảnh
minh họa. Bức ảnh này được cho là do họa sĩ Francisco Zúñiga vẽ năm 1948
Đây
không phải là hiện thực huyền ảo (Magical Realism) theo kiểu Macondo có mưa hoa
vàng, có người bay lên trời cùng tấm ga trải giường. Đây là hiện thực huyền ảo
phiên bản Việt lầy: Ẩm thấp, ám mồ hôi, tanh mùi máu, lẫn lông thú và mùi thịt
người. Huyền ảo không đến từ phép màu mà đến từ sự nhầm lẫn chết người giữa
nhân dạng và sinh tồn. Khi chiến tranh kéo dài quá lâu, con người bắt đầu trông
giống thú. Và ông thú, khi bị lột trần, lại lộ ra khuôn mặt ông người. Đó là thứ
huyền ảo đếch cần bùa chú; chỉ cần đói, sợ, và quen tay bóp cò. Một thứ hiện thực
huyền ảo rừng rú, máu me, rất Việt (“hardcore jungle-grade magical realism” he
he).
Cảnh
cạo lông là một động tác vừa ghê tởm vừa hài đen (black humour): Lột bỏ lớp
“thú hóa do sinh tồn” để phát hiện ra “nhân tính”, nhưng phát hiện xong thì
chôn luôn. Không có bi kịch hùng tráng. Đó là đạo đức thời chiến, khi nhân tính
chỉ được công nhận sau khi đã chết.
Nếu
bảo Bảo Ninh chịu ảnh hưởng Marquez, thì đúng, nhưng không phải ảnh hưởng phong
cách, mà là ảnh hưởng một “giấy phép” của văn học thế giới. Nobel 1982 đã hợp
pháp hóa quyền được viết ra cái phi lý như một sự thật. Nhưng Bảo Ninh không chỉ
vay mượn cái phép màu Mỹ Latin; ổng dùng thẳng kho hàng Việt lầy: Rừng sâu, vượn
lớn, đàn bà lạc rừng, và những người lính đã quen giết chóc đến mức không còn
phân biệt được đối tượng. Đây là hiện thực huyền ảo kiểu “chấn thương” (Trauma
literature).
Con
vượn lớn ấy chỉ “hóa” thành người sau khi đã chết. Lúc còn sống, không ai thấy
bả là người. Chiến tranh có biến người thành thú đâu nào; nó chỉ trì hoãn việc
nhận ra người cho đến khi quá muộn. Và khi sự thật lộ ra, nghi thức cuối cùng của
“tính nhân bản” là mai táng. Không cứu chuộc. Chỉ chôn. Đó là một trong những
khoảnh khắc hiếm hoi của văn chương chiến tranh Việt Nam, nơi cái cao cả không
còn đứng được nữa, cái bi thương không cần gào thét, và cái phi lý bước ra sân
khấu với gương mặt tỉnh bơ của sự thật. Đó là tất tật mọi bí mật.
_____
Dương
Quốc Chính: Cần chứng minh
Mình
đọc đơn của ông Phan
Trung Can này
mà buồn cười mãi. Nó thể hiện não trạng ngây ngô khi bắt ông nhà văn đi chứng
minh sự kiện trong tiểu thuyết là có thật! Mình rất mong Bộ Quốc phòng vào cuộc,
rồi từ đó mở rộng điều tra các vấn đề khác trong lịch sử chứ không chỉ trong tiểu
thuyết.
Ví
dụ như truy tìm thân nhân
của anh Lê Văn Tám.
Phải chăng anh này không cha không mẹ, anh em, bạn bè đồng chí? Lê Văn Tám là
ai? Rồi phải có thực nghiệm hay chứng minh khoa học về hành vi tự thiêu mà chạy
được đi đốt kho xăng…
Ngoài
ra cũng cần xác minh khoa học, có thể bằng thực nghiệm, việc ôm hòn gạch nung để ngủ thì mỗi
đêm tỉnh dậy mấy lần để nung lại?
Cũng
cần thực nghiệm hiện trường lấy xác
con lơ.n chặn trước nòng súng trung liên, đại
liên, xem bịt được lỗ châu mai không? Nhân tiện cũng lấy
xác lơ.n thí nghiệm chèn pháo đang lao xuống dốc nữa.
Ngoài
ra cũng cần truy tìm bằng
chứng về việc bác Hồ biết 29 thứ tiếng, cần có văn bản hay ghi âm, video gì đó
chứng minh chứ?
Nhân
tiện Bộ QP xác minh luôn
vụ bọn Ngụy đốt sống bộ đội ta trong trận Quảng Trị trong phim Mưa đỏ nữa cho đủ combo.
Tóm
lại là nếu xác định yêu khoa học và muốn bảo vệ sự thật lịch sử, thì có vô số
việc phải làm. Chứ không chỉ có mỗi việc bắt ông nhà văn chứng minh là bộ đội
ta từng hấp diêm phụ nữ và bắn chết, cạo lông con đười ươi cái giống đàn bà!
Vụ
này rất cần Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Chính trị, Ban Tuyên giáo Trung ương,
Bộ Giáo dục, Hội Nhà văn, Hội Khoa học Lịch sử lên tiếng làm rõ, cho đồng bào
chiến sỹ cả nước đỡ hoang mang, xem đứa nào mới lật sử.
HÌNH
:
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2025/12/2-15-564x1024.jpg
Ảnh
chụp màn hình stt của ông Phan Trung Can
No comments:
Post a Comment