Quan
hệ Trung-Việt: Bắc Kinh và Hà Nội cố trở lại con đường hòa dịu
Thanh Phương - RFI
Đăng ngày: 28/08/2023 - 15:11
Ngày
13/07/2023, bên lề hội nghị ngoại trưởng ASEAN tại Jakarta, bộ trưởng Ngoại
Giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn đã gặp ông Vương Nghị, Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban
Công tác Đối ngoại Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, lãnh đạo cao cấp của
ngành ngoại giao Trung Quốc.
Ảnh
do Tân Hoa Xã cung cấp: Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính (T) bắt tay chủ tịch
Trung Quốc Tập Cận Bình trước cuộc họp tại Đại Sảnh đường Nhân dân, Bắc Kinh,
Trung Quốc, ngày 27/06/2023. AP - Yao Dawei
Cuộc
gặp giữa ông Bùi Thanh Sơn với ông Vương Nghị và trước đó là chuyến đi Trung
Quốc của thủ tướng Phạm Minh Chính ( 25/06 đến 28/06 ) phải chăng cho thấy là
quan hệ Việt-Trung đang hòa dịu trở lại sau những căng thẳng trong tháng 5 ở
Biển Đông do vụ các tàu của Trung Quốc xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt
Nam?
Trả
lời RFI Việt ngữ ngày 20/07/2023, nhà nghiên cứu Vũ Xuân Khang, Đại học Boston,
Hoa Kỳ, nhận định:
"Điều
này thực sự không thể nhận xét được, do lịch trình các cuộc gặp cấp cao giữa
hai bên có thể đã được lên kế hoạch từ trước. Tuy vậy, việc Việt Nam, Trung
Quốc vẫn có các cuộc gặp mặt cấp cao là một tín hiệu tốt cho thấy hai nước vẫn
đang kiểm soát các bất đồng trên biển, tránh để ảnh hưởng đến các mặt khác của
quan hệ Việt-Trung. Việt Nam mong muốn hòa bình ổn định để phát triển kinh tế,
nên giữ một mối quan hệ hữu hảo với Trung Quốc là điều rất quan trọng".
Đúng
là thị trường Trung Quốc quá quan trọng đối với Việt Nam nên Hà Nội không thể
để cho căng thẳng kéo dài. Theo tường trình của Thông tấn xã Việt Nam, trong
cuộc gặp với ông Vương Nghị hôm 13/07, ông Bùi Thanh Sơn đề nghị Trung Quốc
“tiếp tục mở rộng nhập khẩu hàng hóa và đẩy nhanh tiến độ mở cửa thị trường cho
các mặt hàng của Việt Nam, nhất là nông thủy sản và hoa quả; phối hợp duy trì
thông quan thông suốt trong bối cảnh nông sản Việt Nam đang vào cao điểm thu
hoạch”
Có
qua thì phải có lại, trong cuộc gặp với bộ trưởng Ngoại Giao Việt Nam, lãnh đạo
ngoại giao Trung Quốc đã đề nghị hai bên “tăng cường kết nối chất lượng cao”
giữa Sáng kiến “Vành đai, Con đường” với Khuôn khổ “Hai hành lang, một vành
đai”. Ông Vương Nghị còn cam kết “sẽ tạo thuận lợi để Việt Nam tận dụng hiệu
quả hơn các nguồn vốn hỗ trợ của Trung Quốc”.
Theo
hướng hòa dịu trong quan hệ, trong cuộc gặp giữa lãnh đạo ngoại giao của Việt
Nam và Trung Quốc, hai bên đã “nhất trí sẽ thực hiện tốt các thỏa thuận và nhận
thức chung cấp cao; kiểm soát và xử lý thỏa đáng bất đồng; nỗ lực duy trì hòa
bình, ổn định trên biển”.
Hai
nước cũng cam kết sẽ cùng với các nước ASEAN “phấn đấu sớm đạt một Bộ Quy tắc
ứng xử trên Biển Đông (COC) thực chất, hiệu lực, phù hợp luật pháp quốc tế, bao
gồm các công ước quốc tế về biển, góp phần bảo đảm hòa bình, ổn định và tự do
hàng hải ở khu vực cũng như quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của các bên.”
Hai bên cũng khẳng định “sẽ phát huy vai trò của các cơ chế song phương trong
các vấn đề biên giới lãnh thổ, lãnh hải”.
Trong
bài viết đăng ngày 14/07/2023, nhật báo Hồng Kông South China Morning Post nhắc
lại là vào đầu tháng này, các nhà ngoại giao Trung Quốc và Việt Nam cũng đã gặp
nhau tại thành phố Quảng Châu trong khuôn khổ đàm phán của nhóm công tác về
vùng biển ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ và nhóm công tác về hợp tác cùng phát triển
trên biển. Đây là cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa các thành viên của hai nhóm
này kể từ năm 2020.
Theo
thông báo của phía Việt Nam, trong các cuộc đàm phán đó, hai bên đã “nhất trí
nỗ lực thúc đẩy hợp tác trên biển, trong đó có việc sớm đàm phán ký kết Hiệp
định mới về hợp tác nghề cá Vịnh Bắc Bộ”. Theo thông cáo của phía Trung Quốc,
hai bên còn “nhất trí” thúc đẩy hợp tác dầu khí ở “vùng biển không tranh chấp”
ở Biển Đông. Tuy nhiên, theo South China Morning Post, các nhà quan sát cho
rằng có rất ít cơ hội để thỏa hiệp trong hợp tác dầu khí giữa Việt Nam và Trung
Quốc do những tranh chấp chủ quyền đã kéo dài nhiều năm giữa hai nước.
Cuộc
gặp tại Jakarta diễn ra trong bối cảnh mà tranh chấp chủ quyền Biển Đông tiếp
tục khuấy động quan hệ Việt-Trung. Vào đầu tháng 7, Hà Nội đã ra quyết định cấm
chiếu ở Việt Nam bộ phim Barbie do hãng phim Mỹ Warner Bros sản xuất vì trong
phim này có hình ảnh “đường lưỡi bò”, tức là bản đồ mà Trung Quốc tự vẽ nên để
áp đặt chủ quyền của họ lên phần lớn Biển Đông.
Trên
trang mạng Eurasia Review ngày 13/07, nhà nghiên cứu James Borton, đại học
Johns Hopkins, Hoa Kỳ, nhắc lại năm nay là kỷ niệm 15 năm quan hệ “đối tác
chiến lược toàn diện” giữa Việt Nam với Trung Quốc và cũng là kỷ niệm 10 quan
hệ “đối tác toàn diện” giữa Việt Nam với Hoa Kỳ. James Borton nhấn mạnh cả Bắc
Kinh lẫn Washington đều đang ve vãn Việt Nam, nhưng trong cuộc đua này phía Mỹ
có vẻ yếu thế hơn. Ông trích nhận định của giáo sư Victor Abuza, Đại học Chiến
tranh Quốc gia ở Washington: “ Bắc Kinh nay tin tưởng hơn rằng Việt Nam hành xử
một cách độc lập và vẫn từ chối có bất kỳ hành động nào có thể bị Bắc Kinh xem
là chống lại các lợi ích của Trung Quốc”.
Chính
sách của Việt Nam “đi dây” giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ đã một lần nữa được thể
hiện rõ qua việc thủ tướng Phạm Minh Chính đã chọn đúng ngày hàng không mẫu hạm
Ronald Reagan của Mỹ bắt đầu chuyến viếng thăm Việt Nam 25/06 để mở chuyến công
du Trung Quốc. Phải chăng Hà Nội muốn trấn an Bắc Kinh là Việt Nam không có ý
đồ gì chống Trung Quốc? Nhà nghiên cứu Vũ Xuân Khang giải thích:
"Đúng
là như vậy. Chính sách đối ngoại của Việt Nam từ sau chiến tranh Lạnh là giữ
thế trung lập và cân bằng trên trường quốc tế. Nguồn gốc của chính sách này đến
từ chính sách chảy máu trắng Việt Nam của Trung Quốc trong giai đoạn 1979-1991.
Việt Nam
hiểu rằng Trung Quốc sẽ có các biện pháp trừng phạt Việt Nam nếu Trung Quốc
thấy là Hà Nội đang liên kết với một nước khác để chống Trung Quốc. Việt Nam không muốn
có bất kỳ sự hiểu lầm nào nên chuyến thăm nhằm khẳng định cam kết với đường lối
đối ngoại độc lập tự chủ, không dựa vào nước khác để chống Trung Quốc."
Theo
Vũ Xuân Khang, các chuyến thăm của một hàng không mẫu hạm Hoa Kỳ sẽ trấn an Hà
Nội về cam kết của Hoa Kỳ đối với sự ổn định khu vực và chứng tỏ rằng Việt Nam
không đơn độc. Tuy nhiên, câu hỏi lớn vẫn còn:
Các căn cứ hải quân của Việt Nam có thể được sử dụng về mặt chiến lược
trong việc quản lý các mối quan hệ với Trung Quốc không? Nhà nghiên cứu Vũ Xuân
Khang nhấn mạnh:
"Cần
phải phân tích kỹ tầm quan trọng của các quân cảng của Việt Nam. Về mặt quân
sự, các quân cảng của Việt Nam có vị trí địa lý quan trọng khi hướng thẳng ra
biển Đông. Trong quá khứ các cường quốc như Mỹ hay Liên Xô đã sử dụng các quân
cảng này như một địa điểm dừng chân cho các hạm đội tiếp nhiên liệu hay thu
thập thông tin tình báo. Tuy nhiên tầm quan trọng về quân sự không thể thay thế
được tầm quan trọng về chính trị, thứ bị chi phối bởi tổng thể quan hệ
Việt-Trung.
Việt
Nam vẫn là một nước nhỏ so với Trung Quốc, do đó, các quân cảng của Việt Nam,
mặc dù có vị trí địa lý tốt, không thể nào giúp Việt Nam san bằng vị thế nước
nhỏ của mình, nhất là khi Trung Quốc có đường biên giới trên bộ dài 1300 km và
có thể đặt áp lực quân sự trên bộ trực tiếp lên Việt Nam, nơi mà các quân cảng
không có nhiều giá trị. Cần nhắc lại là khi Việt Nam cho Liên Xô thuê Cam Ranh,
Trung Quốc đã đặt áp lực quân sự rất lớn dưới chính sách chảy máu trắng Việt
Nam bắt Hà Nội phải quy phục Bắc Kinh trong giai đoạn 1979-1991. Và với vị thế
là nước lớn, Trung Quốc đã thành công đặt áp lực lên Việt Nam rút quân khỏi
Campuchia và từ bỏ chính sách đối ngoại chống Trung Quốc, bất chấp sự hiện diện
của Liên Xô ở Cam Ranh.
Điều
này cho thấy là Trung Quốc không ngần ngại khi Việt Nam đón tàu của Mỹ hay các
nước đồng mình vì Trung Quốc có đủ khả năng để trừng phạt Việt Nam nếu Hà Nội
có bất kỳ ý đồ nào sử dụng quân cảng của mình để chống Trung Quốc. Nói cách khác thì
chính vì các quân cảng của Việt Nam không thể làm thay đổi tổng thể quan hệ
Việt-Trung nên Trung Quốc cũng không có phản đối gì nhiều vì họ hiểu tương quan
quân sự Việt-Trung không bao giờ có thể bị san bằng bởi một vài quân cảng cả.
Tất nhiên Trung Quốc cũng không muốn đẩy Việt Nam vào thế phải chống Trung
Quốc, nhưng điều này không có nghĩa Trung Quốc phải sợ các quân cảng của Việt
Nam. Trung Quốc vẫn sẽ tiếp tục thực hiện chính sách "tằm ăn dâu"
nhằm mở rộng ảnh hưởng trên biển Đông.
--------------------------
Các
nội dung liên quan
Nga
hụt hơi xích gần với Trung Quốc buộc Việt Nam cân nhắc nâng cấp quan hệ với Mỹ
?
No comments:
Post a Comment