Được
đăng ngày Chủ nhật, 04 Tháng 1 2015 16:14
Phần 1
Theo
The Diplomat, trong Hội nghị Công tác trung ương về các mối quan hệ ngoại giao,
Trung Quốc đã quyết định chú trọng nâng cao quan hệ với các nước láng giềng
thay vì Mỹ và một số cường quốc khác. Đây chính là bước dịch chuyển lớn trong
chính sách ngoại giao của Bắc Kinh.
Động
thái này cho thấy theo thời gian, Trung Quốc sẽ không còn tỏ ra nhân nhượng trước
hành động can thiệp của phương Tây và Bắc Kinh sẽ ngày một tự tin hơn trong việc
tăng cường quyền kiểm soát những lợi ích cốt lõi và nhấn mạnh những yêu cầu cải
cách trật tự quốc tế.
Chính
sách mới của Trung Quốc sẽ khiến Washington thắt chặt hợp tác với các đối tác tại
châu Á nhằm kiềm chế thái độ của Bắc Kinh thay vì tỏ thái độ thách thức.
Khuôn
khổ chung cho các mối quan hệ ngoại giao
Trong
Hội nghị Công tác trung ương, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã thay đổi
khuôn khổ chung về các mối quan hệ ngoại giao. Theo đó, mối quan hệ với các nước
đứng hàng đầu danh sách được hiểu là có tầm ảnh hưởng lớn tới triển vọng của
Trung Quốc hơn nhiều so với những nước ở cuối danh sách.
Nó
còn đưa ra đường lối xây dựng chính sách đối ngoại của Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Tuy nhiên, khung ngoại giao lại khá đơn giản và nói rất ít về cách thức tiến
hành các chính sách ngoại giao nhưng lại đầy tính quyết đoán và liệt kê chi tiết
danh sách các nước mà Bắc Kinh quan hệ.
Khuôn
khổ này đã đưa ra tất cả các phân tích, tư liệu, cũng như chỉ thị, chính sách
liên quan đến ngoại giao trên tiêu chí đơn giản, dễ hiểu nhằm giúp các cán bộ
thực hiện công việc ưu tiên ngoại giao và tiếp nhận chỉ thị từ lãnh đạo trung
ương.
Trật
tự khuôn khổ ngoại giao của Trung Quốc vẫn luôn được duy trì và chỉ trải qua
vài lần thay đổi kể từ khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ra đời. Dưới thời cố chủ
tịch Mao Trạch Đông, Trung Quốc đã thi hành khuôn khổ ngoại giao chia làm 3 phần
"thế giới thứ nhất, thế giới thứ hai và thế giới thứ ba", tương ứng với
các nước theo chủ nghĩa tư bản, cộng sản và các nước đang phát triển.
Sau
thời kỳ cải cách và mở cửa, ông Đặng Tiểu Bình đã chia lại khuôn khổ ngoại giao
thành "các cường quốc, các nước láng giềng và các nước đang phát triển".
Đây là những hạng mục được bổ sung và thay đổi duy nhất kể từ năm 1979. Tiếp
đó, trong phiên họp Đại hội Đảng lần thứ 16 vào năm 2002, cựu Chủ tịch Giang Trạch
Dân đã thêm danh mục "các tổ chức đa phương" vào danh sách ngoại
giao. Trong hội nghị đảng lần thứ 18, ông Hồ Cẩm Đào còn đưa thêm thuật ngữ
"ngoại giao nhân dân" vào danh sách này.
Trong
khi, khuôn khổ ngoại giao chung năm 2012 của Trung Quốc đã định rõ : các cường
quốc (ám chỉ Mỹ, EU, Nhật Bản và Nga) ; các nước ngoại vi (những nước dọc khu vực
biên giới Trung Quốc) ; các nước đang phát triển (những nước có mức thu nhập thấp
hơn mức trung bình trên thế giới bao gồm cả Trung Quốc) ; các tổ chức đa phương
(UN, APEC, ASEAN, v.v...) và ngoại giao nhân dân.
Tuy
nhiên, khung ngoại giao đơn giản này đã gặp phải một số bất cập khi một vài quốc
gia lại bị liệt vào nhiều hơn một danh mục. Điển hình, những quốc gia nghèo tại
châu Á như Campuchia vừa được xếp vào mục "các nước ngoại vi" vừa nằm
trong mục "các nước đang phát triển". Tuy nhiên, khuôn khổ ngoại giao
này vẫn đang được sử dụng rộng rãi.
Trong
đại hội đảng lần thứ 18, giới chức Trung Quốc đã kêu gọi xây dựng "mối
quan hệ vững mạnh, ổn định và lâu dài với các cường quốc". Đối với mối
quan hệ ngoại giao ngoại vi, Trung Quốc cần "củng cố mạnh mẽ quan hệ bạn
bè và hàng xóm". Đối với các nước đang phát triển, đại hội đảng lần thứ 18
kêu gọi Trung Quốc ủng hộ "tiếng nói và đại diện" của họ trong những
vấn đề mang tính quốc tế.
Liên
quan tới chính sách ngoại giao đối với các tổ chức đa phương, Trung Quốc chú trọng
"thúc đẩy sự phát triển của hệ thống và trật tự thế giới theo đường hướng
phù hợp". Còn đối với ngoại giao nhân dân, Trung Quốc cần "thúc đẩy sự
giao lưu giữa người dân cũng như bảo vệ quyền lợi và lợi ích của công dân ở nước
ngoài".
Phần 2
Chú
trọng ngoại giao ngoại vi, giảm bớt quan hệ với các cường quốc
Hồi
tháng 9/2013, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị tuyên bố mối quan hệ
ngoại vi đang trở thành "hướng ưu tiên" trong công tác ngoại giao của
Trung Quốc. Một tháng sau, Ủy ban Trung ương Trung Quốc đã bất ngờ tổ chức Hội
thảo Công tác trung ương về mối quan hệ ngoại giao ngoại vi để điều chỉnh quy tắc
quan hệ quốc gia.
Theo
Tân Hoa Xã, những chính sách thay đổi được triển khai ngày trong năm 2014.
Trong Hội nghị trung ương gần đây, nhà lãnh đạo Tập Cận Bình cũng đã lập ra
khung quan hệ với các nước ngoại vi đứng đầu danh sách ưu tiên.
Một
trong những thay đổi quan trọng nhất liên quan tới chính sách ngoại giao của
Trung Quốc chính là những đánh giá về xu hướng kinh tế và địa chính trị lâu
dài. Bắc Kinh nhận thấy rằng khu vực châu Á đang ngày càng có tầm ảnh hưởng tới
tương lai của Trung Quốc.
Hồi
tháng Tư, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết giao dịch thương mại giữa
Bắc Kinh với khu vực Đông Á và Đông Nam Á đã đạt "1,4 ngàn tỷ USD, vượt
qua cả tổng thương mại giữa Trung Quốc với Mỹ và EU cộng lại". Ngoài ra,
"trong số 10 đối tác thương mại hàng đầu của Trung Quốc có tới một nửa là
tại châu Á". Thậm chí, 70% tổng số vốn đầu tư của Trung Quốc ở nước ngoài
cũng đang tập trung tại châu Á.
Theo
nhận định của IMF, trong tương lai, khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ nắm vai
trò dẫn dắt tăng trưởng kinh tế toàn cầu nếu như khu vực này thực thi cải cách
cấu trúc và đầu tư cơ sở hạ tầng. Trong đó, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang
tìm cách đạt được mục tiêu này thông qua Con đường Tơ lụa, Con đường Tơ lụa
trên biển và Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á cũng như từ nhiều nguồn lực
khác.
Tuy
nhiên, Trung Quốc cũng đang lo ngại về những tranh chấp chủ quyền lãnh thổ trên
Biển Đông và biển Hoa Đông với các quốc gia láng giềng, sẽ khiến Bắc Kinh không
đạt được những mục tiêu đã đề ra. Trong đó, việc tìm cách củng cố tầm ảnh hưởng
cũng như loại bỏ những mối đe dọa tiềm năng từ hệ thống liên minh của Mỹ, buộc
Trung Quốc xây dựng nền an ninh vững mạnh hơn.
Theo
Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Lưu Chấn Dân, "sự chênh lệch giữa vấn đề
an ninh chính trị và phát triển kinh tế tại châu Á đang trở thành mối lo ngại
ngày càng lớn". Do đó, đề xuất của Trung Quốc là kiến tạo một "cộng đồng
châu Á cùng sẻ chia vận mệnh" để giải quyết sự mất cân bằng này.
Quyết
định tăng cường mối quan hệ ngoại vi đồng nghĩa với việc Trung Quốc phải giảm bớt
chính sách ưu tiên chiến lược của nước này với Mỹ và một số cường quốc khác. Mặc
dù, việc tiếp cận các thị trường và công nghệ của châu Âu lâu nay đóng vai trò
quan trọng trong sự tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, song xu hướng trong nhiều
thập niên qua cũng đang dần biến đổi. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu bùng
nổ đã đẩy nhiều nước phát triển vào cảnh bất ổn cả về chính trị lẫn kinh tế.
Đối
với lĩnh vực công nghệ, Trung Quốc cũng đã rút ngắn được khoảng cách lớn về kiến
thức và khả năng mặc dù năng lực sáng tạo vẫn còn hạn chế. Ngoài ra, chương
trình tăng tốc hiện đại hóa sức mạnh quân sự của Trung Quốc cũng đang thu hẹp
khoảng cách về năng lực với những cường quốc quân sự khác đặc biệt ở vùng biển
xung quanh hải phận nước này.
Hội
nghị Công tác Trung ương Trung Quốc còn chỉ ra một thay đổi khác trong khuôn khổ
ngoại giao chung. Ông Tập Cận Bình đã nhấn mạnh tới một "nhánh nhỏ"
trong khối các nước đang phát triển. Đó là nhóm "các nước đang phát triển
mạnh".
Theo
đó, ông Tập kêu gọi Trung Quốc "mở rộng hợp tác" khi cho rằng nhóm
các nước đang phát triển mạnh có "liên quan mật thiết" tới sự phát
triển của quốc gia.
Giới
học giả Trung Quốc nhận định đây là các đối tác quan trọng trong việc hỗ trợ cải
cách trật tự thế giới. Các phương tiện truyền thông của Trung Quốc cho rằng những
quốc gia này bao gồm Nga, Brazil, Nam Phi, Ấn Độ, Indonesia và Mexico.
Tầm
quan trọng ngày càng lớn từ đồng minh và đối tác của Mỹ
Việc
Trung Quốc "hạ thấp" mức ưu tiên của mối quan hệ với các nước phát
triển có thể khiến không ít người bất ngờ. Nó cũng sẽ tạo ra những thay đổi mạnh
mẽ trong hợp tác giữa Trung Quốc và Mỹ trên nhiều lĩnh vực như biến đổi khí hậu.
Hai
bên còn thống nhất đẩy mạnh hợp tác quân sự. Sự phát triển này cho thấy mối
quan hệ với Mỹ hiện vẫn là giữ vị thế quan trọng bậc nhất đối với Trung Quốc.
Lâu nay, yếu tố kinh tế, quân sự, chính trị và sức mạnh văn hóa của Mỹ đã đóng
vai trò quan trọng trong sự phát triển của Trung Quốc. Và điều này vẫn đúng cho
đến tận ngày hôm nay.
Theo
kết luận của các nhà phân tích Trung Quốc, các nước ngoại vi và các nước đang
phát triển sẽ khiến tầm quan trọng của mối quan hệ ngoại giao với các cường quốc
dần bị lu mờ.
Trong
khi đó, các nước châu Âu cũng nhận ra rằng Bắc Kinh dường như không quan tâm tới
những đánh giá của họ tới chính sách ngoại giao của Trung Quốc.
Điển
hình, Trung Quốc không chỉ phủ nhận những lời chỉ trích về vấn đề nhân quyền mà
còn tỏ thái độ cứng rắn trước những lời phê phán của Mỹ. Theo đó, Bắc Kinh đã
lên tiếng phủ nhận những lời cáo buộc của Washington về việc gia tăng hoạt động
khai hoang và nỗ lực củng cố những tuyên bố chủ quyền đơn phương trên Biển
Đông.
Những
nỗ lực để khẳng định vị thế đi đầu của mình tại khu vực châu Á của Trung Quốc
cũng không hề có dấu hiệu chậm lại. Ngoài ra, Mỹ từng yêu cầu Trung Quốc kiềm
chế các hoạt động gián điệp mạng song kết quả cũng không khả thi.
Một
khi sức mạnh của Trung Quốc ngày càng gia tăng và nỗ lực khẳng định vai trò nhà
lãnh đạo tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương thành công, Bắc Kinh sẽ không còn
giữ thái độ ôn hoàn trước hành động "can thiệp" của phương Tây.
Ngoài
ra, nhiều khả năng Bắc Kinh sẽ tiến hành đẩy mạnh củng cố vai trò lãnh đạo tại
châu Á và nhu cầu cải cách trật tự quốc tế để phù hợp hơn với sự phân bố quyền
lực.
Tuy
nhiên, trong tình hình cạnh tranh hiện nay, sức chịu đựng của Mỹ sẽ chỉ có giới
hạn và Washington có thể sẽ đưa ra những biện pháp mạnh nhằm ngăn chặn hành vi
của Trung Quốc gây ảnh hưởng đến quyền lợi của mình.
Nhằm
tránh kịch bản này, Mỹ sẽ cần tăng cường chính sách hợp tác với các đồng minh
và đối tác ở châu Á, đặc biệt là các nước láng giềng đang phát triển mạnh của
Trung Quốc.
Mỹ
sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì mối quan hệ ổn định và
ngăn chặn hành vi sai trái của Trung Quốc. Song, Mỹ cũng cần thúc đẩy quan hệ với
các cường quốc trong khu vực để hướng Trung Quốc theo thái độ tích cực thay vì
thách thức trật tự cơ bản của thế giới.
Sức
mạnh ngày càng lớn của các nước đang phát triển và quỹ đạo tăng trưởng ổn định
của các nước phát triển sẽ tạo nên những bước ngoặt lớn cho tương lai của nền
chính trị toàn cầu. Và các nhà lãnh đạo Trung Quốc hiểu rõ yếu tố này. Do đó,
Washington và các quốc gia đồng minh cần dự trù trước tình hình để duy trì một
trật tự thế giới ổn định và hòa bình.
Minh
Thu (lược
dịch)
Theo Infonet
Theo Infonet
*Nội
dung được thực hiện qua tham khảo nguồn tin The Diplomat, một tạp chí có trụ sở
ở Tokyo, chuyên về chính trị, văn hóa và xã hội tại khu vực Châu Á-Thái Bình
Dương.
No comments:
Post a Comment