GS Nguyễn
Văn Tuấn, Sydney,
Australia
Thật
khó mà liệt kê hết những tín hiệu về sự suy thoái của nền giáo dục. Nhưng đây
đó và một cách thường xuyên, chúng ta chứng kiến những sự việc có liên quan đến
-- hay xuất phát từ -- giáo dục. Những sự việc này tuy nhỏ nếu nhìn bề mặt,
nhưng phía dưới bề mặt đó, nó lại là một căn bệnh trầm kha của nền giáo dục đã
và đang gặp trở ngại, một nền giáo dục được xây dựng trên nền tảng của một chủ
trương có thể nói là sai lầm.
Những
tín hiệu
Chẳng
hạn như câu chuyện về chương trình "Ai là triệu phú" trên đài truyền
hình VTV3 làm giới báo chí xôn xao gần đây (1). Trong chương trình, người ta
đưa ra câu hỏi "Ba thương con vì con giống mẹ, mẹ thương con vì con giống
ai" và người ta cho 4 câu trả lời: (a) ông hàng xóm; (b) chú cạnh nhà; (c)
ba; và (d) bác đầu ngõ. Thoạt đầu nếu chỉ thấy lướt qua thì ai cũng cười
nghiêng ngả vì cái trò hề, nhưng sau trận cười, có lẽ nhiều người sẽ giật mình.
Giật mình vì câu hỏi hết sức vô duyên, và những câu trả lời cực kì vô giáo dục.
Tính vô duyên và vô giáo dục đó, cùng với những sự việc khác trong thời gian
qua, là những tín hiệu của một nền giáo dục đang xuống dốc không kìm lại được.
Câu
hỏi "mẹ thương con vì con giống ai" có vẻ là một chuyện tiếu lâm trên
bàn nhậu, hơn là một câu hỏi nghiêm túc mang tính giáo dục. Đọc câu hỏi này
chúng ta nhớ đến quyển Từ điển Tiếng Việt của một tác giả bí ẩn tên là Vũ Chất.
Quyển từ điển đó gây xôn xao và làm tốn nhiều giấy mực của báo chí một thời, vì
những kiểu giải thích tếu táo như "Quản giáo" là "Người coi một
giáo đường hay tu viện", "Tù trưởng" là "người đứng đầu
trông coi tội nhân", "Tao đàn là "Chỗ nằm của tao nhân thi
sĩ", v.v. Ấy thế mà quyển từ điển được Nhà xuất bản Trẻ phát hành! Mà, còn
ghi rõ là "Từ điển Tiếng Việt dành cho học sinh" (2). Quyển từ điển
đã bị thu hồi, nhưng không ai đoán được tác động của nó. Câu hỏi "mẹ
thương con vì con giống ai" thuộc cái típ của Từ điển Tiếng Việt của Vũ Chất.
Điều
đáng nói là người ta lẫn lộn giữa sự tếu táo và học thuật. Những câu nói vô
duyên như thế và những câu trả lời "mất dạy" như thế mà được đưa lên
đài truyền hình quốc gia cho hàng triệu người xem. Nó chứng tỏ những người
"gác cổng" đền giáo dục đã thất bại một cách thê thảm. Không thể biện
minh bằng bất cứ lí lẽ nào cho sự thất bại đó.
Những
người "gác đền"
Nói
đến những người gác đền, chúng ta nghĩ ngay đến người đứng đầu ngành giáo dục.
Có lẽ nhiều người còn nhớ đến lá thư mà ngài Bộ trưởng gửi cho giáo viên nhân
Ngày nhà giáo 20/11 (3). Lá thư chẳng có một thông điệp nào đến giáo viên, mà
toàn là những câu chữ sáo ngữ chúng ta hay thấy trên báo chí của những người
làm tuyên truyền. Còn văn phong thì phải nói là quá lạ lùng, với những câu văn
dài thượt trên 140 chữ! Ấy thế mà tác giả của lá thư kí một cách tự hào là “GS
TS” và “tổng tư lệnh” của một ngành chuyên về giáo dục (tức kể cả dạy văn)! Cư
dân mạng trở nên sôi nổi với lá thư, và ai cũng ngạc nhiên hỏi chẳng lẽ một vị
GSTS, đừng đầu ngành giáo dục mà viết một lá thư ngắn còn chưa đạt? Người ta
ngao ngán so sánh: Đấy, ngài bộ trưởng mà còn như thế thì đừng trông chờ gì từ
những người trong hệ thống.
Những
người trong hệ thống quả thật cũng chẳng khá gì. Nếu chỉ đọc qua những chức danh
cao quí, chúng ta tưởng họ rất uyên bác và hoàn chỉnh, nhưng trong thực tế mỗi
khi họ có dịp "trổ tài" thì công chúng mới "hỡi ơi." Một ví
dụ tiêu biểu là thủ bút của ngài Bộ trưởng Bộ Y tế gần đây, với những sai sót
cơ bản về chính tả, câu cú, mệnh đề và lí giải, v.v. (4). Điều đáng nói ở đây
là bà bộ trưởng từng phê bình gay gắt về tiếng Việt của giới bác sĩ, và bà kêu
gọi đưa môn văn vào chương trình đào tạo bác sĩ! Nhưng nếu chỉ chăm chú vào bà
bộ trưởng thì e rằng không công bằng, phải xem tất cả những người đang lèo lái
con thuyền quốc gia nữa. Chúng ta chưa biết hết về họ, nhưng mỗi lần họ phát biểu
là mỗi lần làm cho chúng ta kinh ngạc về kiến văn, kiến thức, và phong cách.
Ngoại
ngữ: Tiếng Anh
Chẳng
những tiếng Việt, mà tiếng Anh cũng sai, sai cấp … quốc gia. Mới đây, báo chí
và cư dân mạng lại xôn xao chuyện đài truyền hình VTV4 (5) viết chữ "Merry
Christmas" thành "Mery Christmas"! Chuyện thật nhỏ, nhưng nó là
tín hiệu của một vấn đề lớn hơn. Hôm đầu năm 2014, Tổ chức Giáo dục Education
First công bố kết quả khảo sát cho biết chỉ số thông thạo tiếng Anh của VN chỉ
52%, tức ở hạng thấp. Trong môi trường như thế, chúng ta không ngạc nhiên khi
thấy sai sót tiếng Anh tràn lan khắp nơi, từ học đường đến báo chí, thậm chí cả
bia biên giới (6)!
Ngay
trên những văn bản nghiêm chỉnh như bằng cấp tốt nghiệp mà người ta cũng viết
sai tiếng Anh! Báo chí đã nhiều lần chỉ ra những "sai sót ngớ ngẩn" về
tiếng Anh trên bằng tốt nghiệp đại học, bằng cao đẳng. Có những sai sót chỉ biết
lắc đầu, như "July" thành "Yuly" (7). Nhưng không phải sai
sót 1 lần mà sai sót rất nhiều lần ở nhiều nơi. Có thể nói rằng đó là những sai
sót mang tính hệ thống chứ không phải ngẫu nhiên. Nhưng họ còn chưa biết rằng
ngay cả tên bằng cấp người ta cũng dùng tiếng Anh chưa chuẩn, đọc lên nó ngô
nghê thế nào!
Ngay
cả tên nước mà người ta (dân ngoại giao đàng hoàng) viết cũng thiếu nhất quán
và trang trọng. Lúc thì "Vietnam", lúc lại "Viet Nam", có
khi thì "Viet-nam"! Đó là chưa kể đến những sai sót về cách viết, văn
phạm, dùng từ, v.v. rất ư phổ biến trong văn bản ngoại giao (8). Người thường
như chúng ta viết sai tiếng Anh thì chẳng ai nói gì (vì không phải là tiếng mẹ
đẻ), nhưng một bộ đại diện cho một quốc gia mà viết sai nhiều quá là một điều rất
đáng tiếc.
Nói
dối
Một
nền giáo dục như thế nào mà tình trạng nói dối phổ biến đến mức … bình thường.
Một khảo sát mới đây (do Gs Trần Ngọc Thêm và đồng nghiệp thực hiện) cho ra những
kết quả … giật mình. (9) Kết quả cho thấy tỉ lệ học trò nói dối tăng theo cấp học:
ở cấp I, tỉ nói dối là 22%; đến cấp II tỉ lệ này là 50%; đến cấp III tỉ lệ nói
dối lên 64%; và đến cấp đại học thì 8 trong 10 em nói dối! Xin nhắc lại: học
càng cao, càng có nhiều người nói dối. Nhưng đó là nói dối cha mẹ, còn nói dối
với nhau và nói dối với người ngoài cộng đồng có lẽ còn cao hơn nữa. Phải có gì
hư hỏng ghê gớm lắm mới có tình trạng nói dối nhiều như thế.
Chẳng
phải học sinh, sinh viên mới nói dối, mà ngay cả quan chức cũng nói dối nhưng họ
nói dối có văn bản, có hệ thống. Từ những báo cáo láo, bệnh thành tích, vặn vẹo
sự thật, gian dối trong sách giáo khoa, v.v. đều trở thành một "bệnh nan
y" của nền giáo dục Việt Nam.
(Còn
tiếp)
====
No comments:
Post a Comment