Có
gì trong cơ chế ngầm Việt Nam dùng để thanh toán tiền mua vũ khí của Nga?
BBC News Tiếng Việt
17 tháng 10 2025
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c5yjen4d4q7o
Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) cho
biết một số dự án dầu khí cần được thực hiện để "hoàn thiện cơ chế thanh
toán các khoản nợ" của Nga liên quan đến "mục đích quân sự",
theo một tài liệu nội bộ mà BBC tiếp cận được.
Tài liệu mà PetroVietnam gửi đến Bộ Công
thương liệt kê những dự án dầu khí ở Việt Nam "đang gặp vướng mắc, khó
khăn", bên cạnh những dự án ở Nga có tiềm năng để PetroVietnam và Công ty
Dầu khí Zarubezhneft triển khai.
PetroVietnam và Zarubezhneft lần lượt là hai
công ty có 100% vốn sở hữu nhà nước của Việt Nam và Liên bang Nga.
Như BBC News Tiếng Việt đã dẫn
lại AP
News trước đó, Nga và Việt Nam đã triển khai một cơ chế ngầm
nhằm che giấu việc thanh toán cho các hợp đồng vũ khí.
Thông tin này cũng đã được báo The
New York Times đăng tải vào năm 2023.
BBC đã tiếp
cận được văn bản này, qua đó cho thấy nhiều chi tiết hơn về "phương thức
thanh toán" giữa PetroVietnam (PVN), Zarubezhneft và Rusvietpetro - một
liên doanh giữa PetroVietnam và Zarubezhneft tại Nga để phục vụ cho mục đích
thanh toán tiền mua vũ khí từ Nga.
Đây là "phương án bù trừ thanh toán giữa
lợi nhuận PVN nhận được tại Rusvietpetro và lợi nhuận Zarubezhneft tại
Vietsovpetro".
Liên doanh Vietsovpetro nằm trong hệ sinh
thái PetroVietnam. Zarubezhneft thông qua Vietsovpetro và Rusvietpetro để thực
hiện các dự án khai thác dầu khí tại Việt Nam và Nga.
Cơ chế này "được coi là tương đối bí mật
và thích hợp do tiền chỉ lưu chuyển trong lãnh thổ Việt Nam và Nga và Việt Nam
không phải lo ngại những rủi ro ảnh hưởng của lệnh cấm vận của Mỹ", Tổng
Giám đốc PVN Lê Ngọc Sơn viết trong văn bản đề ngày 11/6/2024, tám ngày trước
chuyến thăm của Tổng thống Vladimir Putin đến Việt Nam vào hôm 19-20/6.
Phương án bù trù thanh toán nợ
Tài liệu nội bộ nói rõ các bước của cơ chế
"thanh toán các khoản nợ vay của Nga về mục đích quân sự" như sau:
·
Trước hết, PetroVietnam sử dụng lợi nhuận tại
Rusvietpetro để thanh toán các khoản nợ vay của Nga;
·
Tiếp theo, số lợi nhuận còn lại để lại ở
Rusvietpetro và chuyển cho Zarubezhneft;
·
Sau đó, ở Việt Nam, Zarubezhneft không chuyển
lợi nhuận về nước mà chuyển cho PetroVietnam số tiền tương ứng với số lợi nhuận
còn lại của PetroVietnam được chia tại Rusvietpetro.
Văn bản không đề cập đến số tiền chuyển giao
theo cơ chế này là bao nhiêu và phương thức này sẽ được sử dụng trong bao lâu.
"Trong bối cảnh Mỹ và các nước phương
Tây áp lệnh trừng phạt cấm vận đối với Nga nói chung và loại bỏ Nga ra khỏi
SWIFT [mạng thanh toán xuyên biên giới - BBC] nói riêng, phương thức
thanh toán này được coi là tương đối bí mật và thích hợp do tiền chỉ lưu chuyển
trong lãnh thổ Việt Nam và Nga và Việt Nam không phải lo ngại những rủi ro ảnh
hưởng của lệnh cấm vận của Mỹ," tài liệu nêu.
Viện dẫn bối cảnh hình thành cơ chế nói trên,
PetroVietnam cho rằng có rủi ro trong việc chuyển tiền giữa công ty
Zarubezhneft ở Việt Nam hoặc công ty mẹ là AO Zarubezhneft với các đối tác Nga
do khả năng bị rà soát, từ chối thậm chí phỏng tỏa theo lệnh của Văn phòng Kiểm
soát Tài sản Nước ngoài (OFAC) thuộc Bộ Ngân khố Hoa Kỳ.
Vào năm 2017 trong nhiệm kỳ đầu của mình, Tổng
thống Donald Trump đã ban hành đạo luật Chống lại Kẻ thù của nước Mỹ thông qua
cấm vận (CAATSA) nhằm vào Iran, Nga và Triều Tiên. Theo luật này, OFAC là cơ
quan có thẩm quyền ban hành các quy định để thực hiện các lệnh trừng phạt liên
quan đến Nga.
Trong tài liệu nội bộ, PetroVietnam cũng cho
thấy mong muốn tiếp tục phối hợp với Nga "bảo mật tốt thông tin để không tạo
thêm cớ cho việc tác động tiêu cực của phía Mỹ".
Trong khi đó, một chuyên gia tỏ vẻ hoài nghi
với sự quan ngại này với BBC News Tiếng Việt.
"Tôi không tin rằng Việt Nam lo ngại việc
Mỹ sẽ áp đặt lệnh cấm vận theo đạo luật CAATSA nếu tiếp tục mua vũ khí từ
Nga," ông Ian Storey, chuyên gia an ninh khu vực tại Viện ISEAS của
Singapore và tác giả sách Putin's Russia and Southeast Asia, nhận định.
Lý do là vì đạo luật này từ khi ra đời đều được
chính quyền Trump vào thời điểm đó và chính quyền Biden sử dụng "rất hạn
chế – thực tế chỉ hai lần, nhằm vào Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ", theo ông
Storey.
Cả hai trường hợp, lần lượt vào năm 2018 và
năm 2020, đều vì mua vũ khí của Nga.
Lý do thứ hai là vì ông Trump vốn phản đối
CAATSA và chỉ ký ban hành đạo luật này một cách miễn cưỡng sau khi Thượng viện
Hoa Kỳ bỏ phiếu với tỷ lệ áp đảo để thông qua nên "khả năng ông sẽ dùng nó
trong nhiệm kỳ thứ hai là rất thấp."
"Ông [Trump] thường chuộng biện pháp áp
thuế hơn là cấm vận," ông Storey giải thích.
Trong khi đó, Washington cần Hà Nội trong chiến
lược đối trọng với Bắc Kinh và kiềm chế sức ảnh hưởng của họ tại Đông Nam Á.
Ngoài ra, Việt Nam cũng chưa ký hợp đồng mua
vũ khí lớn nào với Nga kể từ năm 2019, theo ông Storey.
Hà Nội đã bắt đầu giảm dần việc mua vũ khí từ
Nga kể từ năm 2014, khi Nga sáp nhập Crimea và kéo theo đó là các biện pháp trừng
phạt của phương Tây về mặt tài chính cũng như để kìm hãm việc xuất khẩu của
Nga, trong đó có lĩnh vực công nghiệp quốc phòng.
"Hệ quả là Việt Nam bắt đầu đặt câu hỏi
về độ tin cậy của Nga với tư cách là nhà cung cấp vũ khí, đồng thời tìm cách đa
dạng hóa nguồn mua sắm," vị chuyên gia cho hay.
Tuy nhiên, ông cho rằng Việt Nam sẽ còn lệ
thuộc vào Nga về mặt phụ tùng, đạn dược và nâng cấp vũ khí "trong 10–20
năm tới" vì có đến hơn 80% lượng nhập khẩu vũ khí trong giai đoạn năm
2000–2023 là do Nga sản xuất, theo dữ liệu của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế
Stockholm (SIPRI).
Trong khi đó, việc nâng cấp một số vũ khí có
nguồn gốc Liên Xô đã nhen nhóm từ lâu.
Tiêm kích bom Su-22 có nguồn gốc từ Liên Xô
trong biên chế Không quân Nhân dân Việt Nam
Vào đầu năm 2024, việc lại có thêm một máy bay tiêm
kích bom Sukhoi Su-22 rơi - nối tiếp hai vụ tai nạn vào tháng
1/2023 và tháng 4/2019 đã làm dấy lên sự hoài nghi về năng lực phòng không của
Không quân Việt Nam.
Vào thời điểm đó, nghiên cứu sinh tiến sĩ
Nguyễn Thế Phương nói với BBC News Tiếng Việt rằng toàn bộ đội
máy bay Su-22 của Việt Nam đã rất cũ, đáng ra Quân đội Nhân dân Việt Nam đã phải
loại biên các tiêm kích bom này từ lâu.
Việt Nam được cho là đang để mắt tới tiêm
kích Su-35 thế hệ 4 và Su-57 thế hệ 5 của Nga.
"Nhưng ngay cả khi Việt Nam có thể lách
qua các biện pháp trừng phạt về mặt tài chính của phương Tây bằng nguồn lợi nhuận
dầu khí để đặt mua chiến đấu cơ mới, thì Moscow cũng sẽ rất khó bàn giao vì gặp
vấn đề sản xuất do các lệnh cấm công nghệ nhạy cảm từ phương Tây," ông
Storey giải thích.
"Hơn nữa, do thiệt hại nặng nề trên chiến
trường Ukraine, trong đó có lực lượng không quân, Nga sẽ ưu tiên dành các máy
bay sản xuất mới cho chính mình. Các khách hàng nước ngoài có thể phải chờ đến
khi cuộc chiến kết thúc."
Quay trở lại văn bản nội bộ nói trên,
PetroVietnam cũng cho hay, theo ý kiến chỉ đạo của Bộ Tài Chính và Bộ Quốc
phòng, họ sẽ làm việc với phía Nga về "phương thức thực hiện cụ thể về sử
dụng lợi nhuận của PVN tại Rusvietpetro để trả nợ", bên cạnh việc "bổ
sung Hiệp định vay ký kết với phía Nga để đảm bảo thanh toán hai bên bền vững,
an toàn, lâu dài".
Điều này ám chỉ rằng cơ chế phục vụ những khoản
nợ liên quan đến mục đích quân sự có thể sẽ được duy trì trong tương lai.
'Tạo điều kiện tối đa' đầu tư
Bên cạnh cơ chế ngầm, văn bản cũng đề cập đến
việc, Nga, được nhắc đến là "Bạn", quan tâm đến các dự án đang gặp
khó khăn trong triển khai cũng như việc mở rộng các dự án năng lượng - dầu khí
để phục vụ "cơ chế thanh toán các khoản nợ với Bạn."
Một trong hai dự án được kể đến ở Việt Nam là
lô dầu khí 11-2.
Lô này nằm ở phía Tây Bể Nam Côn Sơn, ngoài
khơi Việt Nam, cách thành phố Vũng Tàu khoảng 320 km về phía Đông Nam.
Năm 2024, Zarubezhneft đã chính thức tiếp quản
quyền điều hành Lô 11-2 (với 75% tỷ lệ tham gia) từ tổ hợp nhà thầu Hàn Quốc
KNOC. Tổng công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí (PVEP) thuộc PetroVietnam tham gia
25% còn lại.
Vào tháng 4/2025, PVEP cho biết Zarubezhneft
đã có chuyến thăm thực địa giàn Rồng Đôi thuộc lô 11-2 để chuẩn bị cho việc sửa
giếng, khoan giếng thăm dò, sửa chữa giàn khai thác... tại đây trong thời
gian tới.
Lô dầu khí 01/17-02/17 cũng được nhắc đến.
Hai lô này thuộc Bể Cửu Long, cách Vũng Tàu
khoảng 155 km về phía đông nam.
Theo văn bản, trong Khóa họp lần thứ 24 Ủy
ban Liên Chính phủ, Chính phủ Việt Nam đã "ủng hộ nguyên tắc việc
Zarubezhneft nghiên cứu, đánh giá cơ hội tham gia" vào hai lô này theo quy
định của pháp luật.
PVN và Zarubezhneft cũng đã ký Thỏa thuận
Khung về việc cùng đề xuất chỉ định nhà thầu và ký hợp đồng dầu khí mới đối với
hai lô này.
Khóa họp này diễn ra vào ngày 6/4/2023 và do
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà và Phó Thủ tướng Nga Dmitry Chernyshenko đồng chủ
trì, với sự tham gia của nhiều quan chức đến từ các bộ ngành của hai nước, bao
gồm Bộ Công thương và các doanh nghiệp Việt Nam và Nga.
Tại đây, hai bên đã "kịp thời tháo gỡ
các vướng mắc trong một số dự án hợp tác", bên cạnh việc trao đổi và thống
nhất các biện pháp thúc đẩy quan hệ hợp tác song phương, theo trang web của Bộ
Công thương.
Ngoài các lô trên, văn bản cũng chỉ ra 9 lô
khác mà Zarubezhneft đang tham gia dự án tại Việt Nam, tính đến tháng 6/2024.
Tại Nga, hai công ty PVN và Zarubezhneft cũng
quan tâm đến việc tham gia vào các dự án mới nằm trên đất liền.
Văn bản cũng cho biết, vào ngày 4/4/2024, ông
Trần Lưu Quang, khi đó là phó thủ tướng, đã "chỉ đạo cơ quan soạn thảo sớm
hoàn thành nghị định về việc tạo điều kiện tối đa cho doanh nghiệp để có khung
pháp lý đầy đủ hỗ trợ PVN mở rộng đầu tư các dự án dầu khí tại nước
ngoài".
Theo tìm hiểu của BBC, sáu tháng
sau, Nghị định 132/2024/NĐ-CP quy định về đầu tư ra nước ngoài trong hoạt động
dầu khí ra đời, thay thế Nghị định số 124/2017. Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn là
người ký ban hành nghị định này.
BBC News Tiếng Việt đã gửi email liên hệ với PetroVietnam và Bộ Tài
chính Nga, cơ quan được nhắc đến trong văn bản là có tham gia vào cuộc thảo luận
về cơ chế thanh toán khoản nợ, nhưng chưa nhận được phản hồi.
----------------------
Tin liên quan
Soi sức mạnh dàn vũ
khí 'make in Vietnam' tại lễ diễu binh 2/9
3 tháng 9 năm 2025
.
Khả năng Việt Nam
mua F-16: 'Thoát Nga' hay con bài mặc cả thuế quan với Mỹ?
23 tháng 5 năm 2025
.
Việt Nam và Hàn
Quốc 'chốt đơn' 20 pháo tự hành K9 Thunder 250 triệu USD
15 tháng 8 năm 2025
No comments:
Post a Comment