LÒ LỬA TRUNG ĐÔNG VẪN ÂM Ỉ SAU VỤ TIÊU DIỆT HAI THỦ LÃNH HAMAS VÀ HEZBOLLAH (Thụy My / RFI)

 

Lò lửa Trung Đông vẫn âm ỉ sau vụ tiêu diệt hai thủ lãnh Hamas và Hezbollah

Thụy My  -  RFI

Đăng ngày: 04/08/2024 - 01:07

https://www.rfi.fr/vi/%C4%91i%E1%BB%83m-b%C3%A1o/20240803-l%C3%B2-l%E1%BB%ADa-trung-%C4%91%C3%B4ng-v%E1%BA%ABn-%C3%A2m-%E1%BB%89-sau-v%E1%BB%A5-ti%C3%AAu-di%E1%BB%87t-hai-th%E1%BB%A7-l%C3%A3nh-hamas-v%C3%A0-hezbollah

 

Phản ứng của Iran và các lực lượng ủy nhiệm Hamas, Hezbollah sau khi thủ lãnh của hai phong trào này bị Israel tiêu diệt vẫn là dấu hỏi. The Economist đặt vấn đề « Sau cái chết của Ismail Haniyeh, phải chăng Hamas sẽ chuyển từ đấu tranh vũ trang sang chính trị ? ».

 

HÌNH :

Một áp-phích với ảnh thủ lãnh Hamas Ismail Haniyeh và tổng thống Iran Masoud Pezeshkian dựng trên tầng cao một tòa nhà ở Teheran, ngày 01/08/2024. Chỉ vài giờ sau khi dự lễ nhậm chức của ông Pezeshkian, Haniyeh bị giết chết trong một vụ nổ. via REUTERS - Majid Asgaripour

 

Trong thời gian diễn ra Thế vận hội Paris, người dân Venezuela nổi lên chống lại tổng thống Nicolas Maduro được cho là gian lận bầu cử. Trung Đông rúng động với hai vụ tấn công tại Teheran và Beyrouth, tiêu diệt hai thủ lãnh của Hamas và Hezbollah. Chiến cuộc tiếp diễn ở Ukraina nhưng đã lóe lên tia hy vọng đàm phán, cuộc trao đổi tù nhân đầu tiên với Nga. Tại Hoa Kỳ, bà Kamala Harris là phụ nữ gốc Á-Phi đầu tiên trở thành ứng cử viên chính thức của đảng Dân Chủ. Đó là những chủ đề được các tuần báo đề cập kỳ này, trên báo giấy và trên trang web.

 

 

Thế vận hội Paris 2024 khởi đầu tốt đẹp cho Pháp

Thành tích của đội tuyển Pháp tại Thế vận hội Paris 2024 gây phấn khởi cho công chúng. Libération cuối tuần đăng ảnh hai nhà vô địch judo và bơi lội của Pháp, chơi chữ bằng dòng tít « Or normes » (tiêu chí vàng), đồng âm với « Hors normes » (siêu đẳng). Hôm thứ Sáu, vận động viên nhu đạo Teddy Riner giành thêm huy chương vàng Olympic thứ ba, trong khi Léon Marchand đạt thành tích khó tin với huy chương vàng thứ tư môn bơi chỉ trong vòng một tuần lễ. Le Figaro đưa tít « Hoàng đế Teddy Riner » sau khi hôm trước đã gọi « Vua Léon ». Điều thú vị : Riner là người rước đuốc cuối cùng trong lễ khai mạc, còn Marchand được « tấn phong » ngôi vua trên đường đua xanh.

 

Libération nhận xét « Cho đến nay, việc tổ chức ngày hội lớn đã giữ được lời hứa ». Sau nhiều tháng bị ngờ vực và chỉ trích, các nhà tổ chức hài lòng khi tuần lễ thế vận đầu tiên trôi qua ổn thỏa, cộng thêm những hình ảnh đẹp đẽ và khán giả đông đúc chưa từng thấy tại các địa điểm tranh tài. Các phương tiện giao thông công cộng vẫn đúng giờ và khá thoải mái. Trong khi lực lượng an ninh được huy động tối đa trong suốt thời gian Thế vận hội, các hoạt động tội phạm giảm hẳn. Đặc biệt là thành công của Club France, nơi hội ngộ giữa người hâm mộ và vận động viên, đã hoàn toàn kín chỗ cho đến khi kết thúc. Wall Street Journal đặt câu hỏi, bất ngờ lớn nhất của Thế vận hội Paris 2024 là gì ? Và nhật báo Mỹ tự trả lời : Chẳng thấy dân Pháp càu nhàu nữa !

 

 

Cuộc trao đổi tù nhân quy mô nhất từ sau chiến tranh lạnh

Cuộc trao đổi tù nhân giữa phương Tây và Nga được báo chí cuối tuần bàn luận nhiều. Theo Libération, có vẻ đây là di sản cuối nhiệm kỳ của Joe Biden, Le Figaro chỉ trích « hiệp ước với quỷ sứ », Le Monde coi là « thành công ngoại giao với dư vị cay đắng ». Nhìn chung về phía Hoa Kỳ, Libération ghi nhận đến nay Joe Biden đã giải cứu 70 công dân Mỹ bị cầm tù ở nước ngoài, đa số bị bắt trước khi ông lên làm tổng thống. Donald Trump thì giúp giải thoát được 59 người, cho đến khi thủ tục truất phế ông làm ngưng lại mọi thương lượng.

Việc trả tự do cho 16 con tin phương Tây và tù nhân Nga hôm thứ Năm 01/08, trong đó có nhà báo Evan Gershkovich của Wall Street Journal và Alsou Kourmacheva của Radio Free Europe, mang tính lịch sử. Trước hết, đây là cuộc trao đổi tù nhân quy mô nhất kể từ chiến tranh lạnh. Không phải tại Glienicker Brücke, « cầu gián điệp » nổi tiếng thời trước, mà bằng một loạt chuyến bay hạ cánh xuống một phi trường Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng chiến dịch này không khác thời Đông-Tây đối đầu.

 

Được thương lượng từ hơn một năm qua ở nhiều cấp, với sự tham dự của CIA, bộ ngoại giao Hoa Kỳ và Nhà Trắng cùng với nhiều chính phủ đồng minh như Đức, Na Uy, Ba Lan, Slovenia ; việc trao đổi thực hiện được nhờ một kênh liên lạc đặc biệt được lập ra bởi tổng thống Joe Biden và Vladimir Putin nhân cuộc họp ở Genève tháng 6/2021. Biden phải thuyết phục thủ tướng Đức Olaf Scholz, đổi lại Berlin đòi phải trả tự do cho một số người Đức và nhà đấu tranh Nga Vladimir Kara-Mourza đang bị cầm tù. Alexei Navalny lẽ ra được thả trong dịp này nhưng ông đã chết bí ẩn trong tù.

 

 

Các Nhà nước côn đồ và ngoại giao con tin

Tuy nhiên sự kiện này đã bộc lộ mặt thật của chế độ Matxcơva. Những kẻ mà Putin nhiệt liệt đón mừng không phải là nhà đấu tranh chính trị, nhà báo nhưng là những tên tội phạm như Vadim Krassikov, hay gián điệp như cặp vợ chồng Nga sống ở Slovenia dưới danh tính giả mạo Achentina. Sự khác biệt với thời chiến tranh lạnh là Nga và Iran nay chơi trò « ngoại giao con tin ». Tất cả những người ngoại quốc sống tại hai nước này có nguy cơ trở thành món hàng trao đổi.

 

Tương tự, Le Figaro cuối tuần nhận định các « Nhà nước côn đồ » như Nga, Iran, Trung Quốc nay không bỏ tù các điệp viên phương Tây, mà bắt cóc những công dân bình thường - du khách, nhà báo, doanh nhân - để đổi lấy những tên tội phạm đủ loại : kẻ sát nhân, buôn vũ khí, lừa đảo. Tất nhiên là nên vui mừng khi những người vô tội tìm lại được tự do, nhưng Putin nay có thể đóng vai người hùng tại Nga.

 

Ông chủ điện Kremlin tuy chịu thả, Vladimir Kara-Mourza, nhà đối lập chủ chốt sau khi Alexeï Navalny bị sát hại, nhưng ông ta biết rằng có thể ra tay trừ khử ai đó không vừa mắt mà không hề hấn gì. Bài học thứ hai là mọi chiếc cầu vẫn chưa bị cắt đứt với Kremlin, một ngày nào đó có thể dùng để thương lượng một lối thoát cho cuộc chiến ở Ukraina. Tuy nhiên nên cảnh giác vì Sa hoàng mới không tôn trọng bất cứ quy định nào và không hề giữ lời, phương Tây có thể thiệt thòi lớn.

 

 

« Kẻ sát nhân ở Tiergarten » được Putin chào đón như người hùng

L’Express nhấn mạnh « Krassikov, điệp viên Nga mà Putin nhất thiết muốn đưa về ». Đó là kẻ năm 2019 đã bắn chết Zelimkhan Khangochvili, nhà ly khai Gruzia gốc Chechnya tị nạn tại Đức, trong công viên Tiergarten ở Berlin. Vadim Krassikov, chỉ huy một đơn vị đặc nhiệm của tình báo Nga FSB, cũng là nghi can trong một vụ ám sát tương tự. Tòa án Đức đã kết án chung thân.

 

Le Figaro dẫn điều tra của Wall Street Journal và New York Times cho biết Putin và Krassikov thực ra thân thiết hơn người ta tưởng. Tổng thống Nga coi tên sát nhân này là « bạn thân », và người lính trung thành của chế độ Matxcơva từng thực hiện nhiều nhiệm vụ nhạy cảm do Kremlin trực tiếp giao phó. Có thời gian Krassikov là cận vệ cho các nhân vật tối quan trọng. Putin yêu cầu phải có Vadim Krassikov trong số tù nhân được trao đổi, đón anh ta ở sân bay với một bó hoa lớn. Theo tờ Bild của Đức, Krassikov đã hỗ trợ rất nhiều cho Vladimir Putin trong việc thăng tiến ở Saint-Pétersbourg trong thập niên 90, có liên quan đến vụ đột tử tháng 2/202 của Anatoli Sobtchak, cựu thị trưởng thành phố và là người đầu tiên đỡ đầu cho Putin.

 

 

Thủ lãnh Hamas bị tiêu diệt bằng hỏa tiễn hay bom ?

Tại Trung Đông, về nguyên nhân cái chết của thủ lãnh Hamas Ismaïl Haniyeh, L'Express dẫn nguồn từ New York Times cho rằng do bị gài bom chứ không phải hỏa tiễn. Trước đó hãng tin Tasnim của Vệ binh Cách mạng nói rằng một vật giống như hỏa tiễn đã xuyên vào cửa sổ căn phòng Ismaïl Haniyeh và phát nổ, còn phía Israel nói là đêm đó chỉ tấn công vào Fouad Chokr, thủ lãnh Hezbollah ở Beyrouth. Nhật báo Mỹ dựa vào năm người có trách nhiệm ở Trung Đông ẩn danh, khẳng định Haniyeh bị giết bằng một quả bom được giấu hai tháng trước trong khu nhà. Vụ nổ làm rung chuyển tòa nhà, bể kiếng và sụp đổ một phần tường bên ngoài.

 

Hai nhân vật Iran ẩn danh cho biết thủ lãnh Thánh chiến Hồi giáo Ziyad al-Nakhalah ngủ ở phòng bên cạnh, như vậy rõ ràng nhắm vào Ismaïl Haniyeh. Sự chính xác của vụ tấn công khiến người ta nghĩ đến chiến thuật kích hoạt từ xa bằng trí thông minh nhân tạo (AI), vũ khí robot mà Israel đã dùng để trừ khử nhà khoa học nguyên tử Iran, Mohsen Fakhrizadeh năm 2020. Các gián điệp Mossad sau khi chắc rằng Ismaïl Haniyeh đang ở trong phòng mới ra tay, như vậy việc ám sát đã được chuẩn bị nhiều tháng trước và theo dõi chặt chẽ. Vụ này chắc chắn gây hoang mang cho Vệ binh Cách mạng vốn sử dụng khu nhà cho các cuộc họp bí mật và làm nơi lưu trú cho các khách mời quan trọng.

 

 

Hezbollah thận trọng sau cái chết của thủ lãnh quân sự

Israel chỉ nhận trách nhiệm vụ tấn công vào Beyrouth, nhằm trả đũa việc Hezbollah bắn rốc-kết vào Majdal Shams ở cao nguyên Golan trước đó ba ngày, sát hại 12 trẻ em. Cả Israel lẫn Hezbollah đều không muốn chiến tranh lan rộng, nhưng lo chuẩn bị. Hezbollah đã bố trí các hỏa tiễn tầm xa trên giàn phóng, còn Israel cho biết sẵn sàng cho một chiến dịch quy mô. Phía Hezbollah phải mất một ngày mới loan báo cái chết của thủ lãnh quân sự Fouad Chokr, có thể đây là dấu hiệu thận trọng của phe này vì sợ Mỹ can thiệp.

 

Sự trả đũa của Hezbollah cũng tùy thuộc vào Iran, nhà tài trợ chính. Cho đến nay, Teheran không muốn lực lượng tay sai của mình lao vào một cuộc chiến lớn, làm lãng phí số đầu tư từ nhiều thập niên vào Hezbollah. Tuy nhiên việc Israel ám sát Haniyeh ngay trên lãnh thổ Iran có thể làm thay đổi. Xưa nay Iran chỉ trực tiếp tấn công Israel có một lần với trên 300 hỏa tiễn và drone hồi tháng Tư, nhưng lần này có thể mạnh mẽ hơn. Haniyeh bị tiêu diệt chỉ vài giờ sau khi dự lễ nhậm chức của tân tổng thống Masoud Pezeshkian – đây hẳn là điều ông ta không hề muốn thấy trong ngày làm việc đầu tiên.

 

Iran thấy rằng chiến lược bao vây Nhà nước Do Thái bằng các lực lượng ủy nhiệm đã thành công, nhưng đồng thời cũng thấy là Israel đánh vào những điểm dễ tổn thương nhất của mình, từ Teheran tới Beyrouth, Yemen. Iran nhận ra một liên minh thực tế đang nổi lên với nhóm tàu sân bay Mỹ tại vịnh Pecxich, một lực lượng can thiệp quốc tế ở Hồng Hải, ngay cả các chế độ Ả Rập cũng bắn chặn những hỏa tiễn của Iran hướng về Israel. Thế nên nước Cộng hòa Hồi giáo hãy còn do dự.

 

 

Hamas sẽ chuyển sang đấu tranh chính trị ?

The Economist đặt câu hỏi « Sau cái chết của Ismail Haniyeh, phải chăng Hamas sẽ chuyển từ đấu tranh vũ trang sang chính trị ? ». Sự kiện thủ lãnh chính trị bị ám sát đặt tổ chức này vào thế lưỡng nan. Trên lý thuyết thì Haniyeh là lãnh tụ tối cao, nhưng trên thực tế quyền lãnh đạo là ở Gaza, trong tay nhánh quân sự Brigades al-Qassam của Yahya Sinwar. Quyết định theo đuổi cuộc chiến hay tìm kiếm ngưng bắn thuộc về Sinwar.

 

Trước mắt, vụ ám sát làm tăng thêm quyền lực cho Sinwar. Nhưng những người thực dụng trong Hamas cho rằng quyết định tấn công Israel ngày 07/10 của ông ta đã phá hoại hai thập niên xây dựng một nhà nước. Các nhân vật này muốn tái tạo lại Hamas như một phong trào chính trị và nhánh vũ trang của Huynh đệ Hồi giáo, thay vì giữ vai trò một nhóm du kích thánh chiến.

 

Dù sao đi nữa, cái chết của Haniyeh có thể gây ra đấu đá trong nội bộ Hamas, có thể định hình tương lai của phe này và của Palestine. Tất cả tùy thuộc vào cách thức mà Hamas tiến hành chiến tranh ở Gaza. Theo ước tính của Israel, lực lượng Hamas còn trên 10.000 người.

 

 

Tương lai mờ mịt của phong trào

Hiện nay hầu hết người dân Gaza đang căm ghét Hamas. Họ trở thành vô gia cư, đói khổ, trong khi trước đây Israel để cho hàng ngàn người Palestine vào làm việc. Đã có 40.000 người thiệt mạng – một tình trạng tệ hại nhất từ trước đến nay, và các công trình, di sản của Palestine đã trở thành gạch vụn. Chưa kể người dân Dải Gaza còn phải chịu đựng nạn cướp bóc từ những kẻ vũ trang thuộc Hamas.

 

Về ngoại giao, phe này không đạt được thành quả nào. Nhiều chính phủ Ả Rập và phương Tây cấm đoán họ, Iran và những phe tay sai không thành công trong việc bảo đảm an ninh cho các lãnh đạo Hamas. Nếu bị trục xuất khỏi Qatar, họ khó tìm được nơi trú ẩn mới. Chính quyền Irak dù thân cận với Iran đã nói không. Yemen đang hỗn loạn có thể cho ở nhờ một thời gian. Một khi chiến tranh kết thúc, Hamas và cư dân có thể muốn có những lãnh đạo kiểu khác.

 

Trong số những người cho là có thể thay thế Haniyeh, Khalil al-Haya là người thân cận nhất của Sinwar thậm chí còn đề nghị Hamas có thể giải giáp. Ứng cử viên nhiều hy vọng nhất là Khaled Meshaal từng lãnh đạo phe này từ 2017, có thể muốn đặt Hamas dưới quyền của Phong trào Giải phóng Palestine (PLO). Chưa chắc Brigades al-Qassam chấp nhận điều này. Nhà báo Palestine Muhammad Daraghmeh nhận xét, các lãnh đạo Hamas coi vụ 07/10 là một tính toán sai lầm. Liệu những người sắp lên thay có cùng ý kiến hay không ?

 

 

Hà Nội và tiếng loa phường

Liên quan đến Việt Nam, trong bài cuối cùng của loạt du ký bốn kỳ, nhà văn Mỹ Douglas Kennedy cho biết cảm nghĩ về Hà Nội, chặng cuối của chuyến đi.Ấn tượng nhất đối với nhà văn tại Hà Nội là tiếng loa phường, một giọng nói oai vệ hàng ngày đánh thức mọi người vào lúc sáng sớm. Tưởng rằng đó là tiếng rao hàng như ở miền Nam, nhưng hóa ra là những chỉ thị của Đảng, những khuyến cáo để trở thành công dân tốt. « Đó là Hà Nội ! » - người dịch giùm những chỉ đạo từ loa phóng thanh bối rối tránh tia nhìn của người khách Mỹ.

 

Ngụ tại khu phố cổ, Douglas Kennedy đến Hàng Giấy, nghĩ là sẽ tìm được những vật phẩm thủ công kiểu origami, nhưng ông chỉ thấy những món hàng rẻ tiền bán cho du khách ; tương tự với những con phố khác. Ông rất ngạc nhiên khi thấy Văn Miếu chỉ vinh danh những sĩ phu thời xưa, mà không có nhà văn đương đại nào. Nhà văn cũng đến thăm những di tích như Phủ Chủ tịch, Hỏa Lò…nhưng có cảm giác đất nước này ngày càng trở nên tư bản.

 

 

Sống khỏe mạnh đến 100 tuổi

Trên lãnh vực y tế, « bách niên giai lão » sắp tới không còn là giấc mơ viển vông. Le Point cho biết các nhà khoa học bắt đầu đột phá vào các bí mật của quá trình lão hóa, và hứa hẹn con người có thể sống thọ trăm tuổi với sức khỏe tốt.Ở tuổi 94, Clint Eastwood vừa đạo diễn bộ phim thứ 40, và theo tin đồn đãi thì có lẽ đây là bộ phim cuối cùng của ông. Nhưng theo giáo sư Bruno Vellas, chuyên gia lão khoa, thì con người sau 60 tuổi còn có thể sống thêm 30 % phần đời nữa.

 

Viện nghiên cứu HealthAge của ông ở Toulouse vừa thành lập cách đây một năm, tập hợp khoảng 100 nhà nghiên cứu với ngân sách 40 triệu euro, tấn công vào cơ chế lão hóa để đẩy lùi và xử lý tốt hơn những chứng bệnh liên quan đến tuổi già. Giáo sư Éric Verdin cho rằng phân nửa số trẻ em sinh ra hôm nay có thể sống đến trăm tuổi. Các nhà khoa học tìm cách giải quyết những chứng như thiểu năng tim, đột quỵ, ung thư, Alzheimer, Parkinson, tiểu đường type 2…để con người có thể sống thọ nhưng khỏe khoắn.