Vũ
khí ProtonVPN dành cho các chế độ độc tài Trung Quốc, Việt Nam, Nga…
Mỹ Anh -
Saigon Nhỏ
14 tháng 5, 2022
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/05/GettyImages-1351254645.jpg
Andy Yen trong một hội thảo tại Web Summit 2021, Lisbon, Bồ
Đào Nha (ảnh: Horacio Villalobos#Corbis/Getty Images)
Một trong những hướng dẫn thường xuyên của Saigon Nhỏ đối với độc giả
Việt Nam bị chặn tường lửa là tải ứng dụng ProtonVPN để có thể truy cập saigonnhonews.com.
Proton hiện là một trong những ứng dụng phổ biến nhất với độ tin cậy cao nhất…
Đứng sau thành công của Proton là một thanh niên châu Á chỉ mới hơn 30 tuổi…
Proton đang trở thành một trong những công ty
công nghệ quan trọng nhất cho những người cần truy cập internet tại những nước
độc tài giám sát chặt chẽ không gian mạng như Việt Nam, Trung Quốc, Nga… Những
dịch vụ nổi tiếng nhất của Proton là ProtonMail, dịch vụ email được mã hóa; và
ProtonVPN – công cụ giúp vượt tường lửa. Được thành lập với mục đích làm xói
mòn sức mạnh của các chế độ độc tài áp bức, Proton hiện được sử dụng rộng rãi
khắp thế giới.
Các sản phẩm của Proton được mã hóa đầu cuối
(end-to-end), có nghĩa khi chuyển tiếp và lưu trữ trên máy chủ của Proton, dữ
liệu người dùng được xáo trộn sao cho chúng chỉ có thể được giải mã và đọc được
bởi người nhận. Nhóm nghiên cứu Proton thậm chí không thể đọc được ngay cả khi
họ muốn. Dĩ nhiên các cơ quan quản lý nhà nước hắc ám cũng vậy. Đó là công nghệ
tương tự mà các ngân hàng sử dụng để bảo đảm những chi tiết liên quan thẻ tín dụng
của bạn không thể bị đánh cắp khi bạn mua sắm trực tuyến; và cũng là cách mà
các ứng dụng mạng xã hội được mã hóa như Signal và WhatsApp giúp đảm bảo nội
dung tin nhắn của người sử dụng vẫn ở chế độ riêng tư.
Một trong những nơi đang tải ứng dụng Proton
nhiều nhất là Nga. Kể từ khi Nga xâm lược Ukraine vào cuối Tháng Hai, ProtonVPN
đã trở thành một trong những công cụ phổ biến để người dùng internet truy cập
các trang web tin tức độc lập và các nền tảng truyền thông xã hội bị chặn,
trong đó có Twitter, Facebook và Instagram. ProtonVPN hiện là VPN iOS phổ biến
thứ ba ở Nga, theo dữ liệu được chia sẻ với TIME bởi công ty phân tích data.ai.
Trong Tháng Ba 2022, ProtonVPN được tải xuống 1.1 triệu lần tại Nga…
Proton cung cấp miễn phí cho tất cả ứng dụng của
họ nhưng nếu người sử dụng cần các tính năng bổ sung thì phải trả phí từ vài đến
vài chục đôla mỗi tháng. Vào thời điểm bắt đầu đại dịch COVID-19, Proton có khoảng
100 nhân viên trên khắp thế giới; hiện tại, họ có hơn 400, và dự kiến tăng gấp
đôi trong hai năm tới. Năm 2021, Proton tung ra hai sản phẩm mới nhằm cạnh
tranh với Big Tech: Proton Drive và Proton Calendar, hai ứng dụng được mã hóa
end-to-end, không giống các công cụ tương đương được cung cấp bởi Apple và
Google (Apple và Google cho biết họ mã hóa dữ liệu thư của người dùng khi chuyển
tiếp; và mã hóa dữ liệu lịch và dữ liệu lưu trữ khi truyền và lưu trữ; tuy
nhiên họ vẫn giữ khả năng tự giải mã và xử lý dữ liệu, nghĩa là dữ liệu không
được mã hóa “end-to-end”; hay nói cách khác, Google và Apple nếu muốn vẫn có thể
đọc được tất tần tật những gì người dùng lưu trữ và trao đổi qua mạng).
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/05/Screenshot-2022-05-14-173441.jpg
ProtonMail
được xem là một
trong những công cụ bảo mật an toàn nhất thế giới hiện nay (dịch vụ về nguyên tắc
là miễn phí nhưng có tính phí nếu người sử dụng muốn dùng hết tất cả chức năng
bảo mật)
Ứng dụng lịch
và ổ lưu trữ bảo mật đầu cuối của Proton là một phần của nỗ lực phối hợp nhằm
xây dựng một “hệ sinh thái” tập trung vào quyền riêng tư để cạnh tranh với các
dịch vụ ít riêng tư hơn từ các công ty Big Tech, vốn thu lợi nhuận rất nhiều từ
việc khai thác dữ liệu cá nhân của người dùng để bán quảng cáo. Người sáng lập
kiêm tổng giám đốc điều hành Proton – Andy Yen – nói rằng, một trong những lý
do khiến quyền riêng tư không thực sự tồn tại trực tuyến ngày nay là vì không
có sự cạnh tranh. Tất cả đều nằm trong tầm kiểm soát của những đại gia như
Google, Facebook… Đám “đầu nậu” thông tin này lại độc quyền trong việc kiểm
soát quyền riêng tư để họ có thể bán nhằm thu vào hàng tỉ tỉ đôla. Andy Yen muốn
thay đổi điều đó.
Theo bài
viết của TIME (ngày 12-5-2022), Andy Yen chưa bao giờ nghĩ rằng mình sẽ
điều hành một công ty công nghệ. Trưởng thành ở Đài Loan, lấy bằng tiến sĩ vật
lý phân tử (particle physics) tại Harvard, sau đó đến Thụy Sĩ để làm việc tại
CERN – trung tâm nghiên cứu hạt nhân lừng danh, nơi nhà khoa học máy tính Tim
Berners-Lee lần đầu tiên phác thảo World Wide Web năm 1989.
Những tưởng
đi theo con đường vật lý học suốt đời, nhưng cuối cùng Andy Yen chuyển sang
internet, nhấn mạnh đến khái niệm tự do thông tin. Việc chứng kiến Bắc
Kinh siết chặt và khống chế tự do thông tin không chỉ ở Hoa lục mà còn ở Hong
Kong khiến Andy Yen quyết định dồn vào nghiên cứu kỹ thuật phá tường lửa. “Lý
do mà tôi tạo ra Proton và lý do tôi cam kết sâu sắc với sứ mệnh của mình là bởi
vì có mối liên hệ trực tiếp giữa những gì chúng tôi làm và những gì tôi thấy
trong việc bảo đảm rằng dân chủ và tự do có thể tồn tại trong thế kỷ 21”
– Andy Yen nói.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/05/Screenshot-2022-05-14-180349-1024x533.jpg
Với
những người sống ở các quốc gia độc tài luôn kiểm soát mạng, ProtonVPN là công
cụ không thể thiếu để giúp vượt tường lửa (ảnh chụp màn hình là ứng dụng
ProtonVPN trên desktop)
Năm 2013,
Yen bỏ học vật lý phân tử. Mùa Hè năm đó xảy ra sự kiện Edward Snowden tố giác
Cơ quan An ninh Quốc gia Hoa Kỳ (NSA) thường xuyên theo dõi hoạt động internet
của hàng triệu người trên khắp thế giới, với sự hỗ trợ của các công ty công nghệ.
Với Yen, rõ ràng “internet đã đi theo một hướng rất khác so với những nguyên tắc
sáng lập khi nó được tạo ra tại CERN”. “Ngày nay, những gì chúng ta nghĩ đến
cái gọi là internet mở và miễn phí trong thực tế lại được kiểm soát bởi một số
chính phủ và một số ít hơn những gã khổng lồ công nghệ thực sự thống trị và kiểm
soát mọi khía cạnh của cuộc sống. Động lực để tạo ra Proton là phải có một cách
khác để công nghệ và internet phát triển (không theo hướng như vậy)”.
Yen lấy một
khái niệm từ vật lý phân tử – lý thuyết nhiễu loạn – để giải thích quỹ đạo sự
nghiệp của mình. Đó là một phương pháp được sử dụng để tìm lời giải gần đúng
cho một bài toán lớn và phức tạp hơn, bằng cách trước tiên tìm ra câu trả lời
chính xác cho một bài toán liên quan – nhưng đơn giản hơn.
Trong vòng
vài ngày kể từ khi ra mắt năm 2014, máy chủ của ProtonMail đã gặp sự cố do nhu
cầu của người dùng vượt quá mức mong đợi. Hóa ra có rất nhiều người muốn thoát
khỏi sự khống chế kiềm kẹp trên thế giới mạng. Proton bắt đầu huy động vốn cộng
đồng, yêu cầu người dùng quyên góp $100,000 để trang trải chi phí cho cơ sở hạ
tầng mới. Năm ngày sau, số tiền quyên góp được nhiều gấp đôi con số trên và cuối
cùng Proton nhận được khoảng $550,000 từ hơn 10,000 người ủng hộ. Khoản tài trợ
ban đầu đã giúp Proton tránh trao quyền kiểm soát công ty cho các nhà đầu tư
bên ngoài. Thay vào đó, cổ phần trong công ty được phân phối gần như toàn bộ
cho các nhân viên.
Tuy nhiên,
không phải lúc nào Proton cũng thuận buồm xuôi gió. Năm ngoái, ProtonMail bị chỉ
trích dữ dội sau khi họ giao dữ liệu một người dùng cho cảnh sát Pháp theo yêu
cầu pháp lý. Lúc đó cảnh sát Pháp điều tra một nhóm hoạt động môi trường ở
Paris và muốn tìm kiếm danh tính của một người dùng ProtonMail liên quan đến việc
chiếm giữ bất hợp pháp một tài sản. Do trụ sở Proton đặt ở Thụy Sĩ nên giới chức
trách Thụy Sĩ chấp thuận yêu cầu từ Pháp, có nghĩa là Proton buộc phải giao địa
chỉ IP người dùng để cảnh sát Pháp có đủ bằng chứng để bắt kẻ phạm pháp.
Tuy nhiên,
nhìn chung, Proton đang tạo ra một sự thay đổi lớn và ngày càng rõ rệt trên thế
giới mạng. Chẳng phải tự nhiên Proton ngày càng được ủng hộ ở Washington DC,
nơi nhiều nhà lập pháp Hoa Kỳ đang muốn kiềm chế Big Tech. Đầu Tháng Năm 2022,
Proton đã công khai ủng hộ hai dự thảo luật chống độc quyền tại Quốc hội Hoa Kỳ.
Dự luật nếu được thông qua sẽ ngăn chặn Apple và Google quyền ưu tiên các dịch
vụ của riêng họ (chẳng hạn Google Drive hoặc iCloud) trên hệ điều hành điện thoại
mà họ sở hữu (cụ thể, Android với Google và iOS với Apple). Ở một góc độ nào
đó, có thể nói Andy Yen không chỉ tuyên chiến với các nhà nước độc tài mà còn
đang gây hấn công khai với các đại công ty độc quyền vốn hành xử ngày càng chẳng
khác gì bọn độc tài.
No comments:
Post a Comment