David
Hutt - Asia Times
Bùi Như Mai dịch
22/05/2020
Khi
Mỹ tìm cách tách rời khỏi Trung Quốc, cũng dễ để hiểu rằng Việt Nam sẽ dễ dàng
trở thành nơi tập trung các xí nghiệp sản xuất của thế giới.
Hiện Việt Nam có vẻ như
đã chiến thắng trong cuộc chiến chống Covid-19 sau khi ghi nhận số tử vong là 0
và được quốc tế ca ngợi về cách đối phó với khủng hoảng, sự suy đoán đang gia
tăng rằng đất nước này cũng có thể là nước chiến thắng về kinh tế trong đại dịch.
Theo các nguồn tin của Việt
Nam, có dự đoán cho rằng nước này sẽ được hưởng lợi từ chuyện Hoa kỳ tách rời
kinh tế khỏi Trung Quốc bằng cách chuyển các nhà máy sản xuất và phân phối hàng
hoá ra khỏi Trung Quốc, sang các nước trong khu vực, trong đó có Việt Nam.
Đầu tháng 5, truyền thông
khu vực đưa tin, công ty hàng đầu của Hoa kỳ là Apple đã bắt đầu sản xuất 3-4
triệu chiếc tai nghe AirPod tại Việt Nam trong tháng 4 – tương đương 30% trong
quý – đây là một dấu hiệu cho thấy, Apple đang chuyển một số khâu sản xuất ra
khỏi Trung Quốc.
Bản tin cũng lưu ý, nhiều
công ty cung cấp cho Apple, gồm Foxconn và Pegatron, và công ty sản xuất iPad
là Compal Electronics, cũng đang mở rộng hoạt động tại Việt Nam. Inventec, là
côngty lắp ráp AirPods, đang xây dựng một nhà máy ở Việt Nam.
Cuộc khủng hoảng virus
corona đã làm gia tăng căng thẳng giữa các siêu cường, trong đó Tổng thống Mỹ
Donald Trump đã khơi dậy tâm lý chống Trung Quốc hơn mức bình thường, bao gồm
các giả thuyết như virus này bắt nguồn từ một phòng thí nghiệm sinh học ở Vũ
Hán, chứ không phải tại các chợ [bán động vật hoang dã].
Đầu tháng này, Trump đã
nói với Fox News rằng, “chúng ta có thể cắt đứt toàn bộ mối quan hệ”, sự
đe dọa này đã trở nên mạnh hơn trong tuần này với việc Thượng viện Hoa Kỳ nhất
trí phê chuẩn một đạo luật và nếu được thông qua, sẽ buộc các công ty Trung Quốc
không được trao đổi trên sàn chứng khoán của Mỹ nữa.
Ngày 18 tháng 5, đã có
báo cáo rằng, các quan chức Hoa Kỳ đang lên kế hoạch cho một nỗ lực lớn để bù đắp
cho các doanh nghiệp Hoa Kỳ nào đưa các khâu sản xuất từ nước ngoài về lại Mỹ,
bao gồm một “quỹ đem công việc trở về nước”, trị giá 25 tỷ đô la Mỹ. Chính phủ
Nhật Bản cũng có kế hoạch trả tiền cho các doanh nghiệp để đưa các công ty ra
khỏi Trung Quốc.
Hơn nữa, gần đây Trump
cũng đe dọa sẽ đưa ra mức thuế mậu dịch mới trên mức thuế hiện tại 25% đối với
một số hàng hóa của Trung Quốc trị giá 370 tỷ USD xuất cảng sang Mỹ, biện pháp
này cũng để dằn mặt các công ty Mỹ vẫn để các khâu sản xuất ở lại Trung Quốc.
Các báo cáo cho thấy,
chính quyền Trump đang ra sức để tạo ra một liên minh mới với “các thành viên
đáng tin cậy”, với tên gọi “Mạng lưới kinh tế thịnh vượng” (Economic Prosperity
Network ) để hiện thực hóa việc tách rời khỏi Trung Quốc.
Phát biểu hồi cuối tháng
4, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nhấn mạnh rằng, Việt Nam sẽ là một phần của liên
minh này khi ông nói rằng ông đang đàm phán với Hà Nội, cũng như Úc, Ấn Độ, Nhật
Bản, New Zealand và Hàn Quốc về “cách tái cấu trúc … dây chuyền sản xuất để
ngăn chặn điều này xảy ra một lần nữa”.
Đồng thời, Việt Nam hiện
đang ra sức tìm kiếm các nguồn kinh tế tăng trưởng mới, đặc biệt là khi đầu tư
nước ngoài giảm 15% trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 4 so với cùng
thời kỳ năm ngoái.
Đầu tháng 5, Thủ tướng
Nguyễn Xuân Phúc đã kêu gọi các tổ hợp kinh doanh tư nhân và các công ty quốc
doanh hãy “tập trung sáng kiến để cùng nhau khởi động lại nền kinh tế của Việt
Nam”.
“Nền kinh tế của Việt
Nam giống như bị co cụm lại vào mùa xuân, đang chờ đợi được kéo dãn ra”, Thủ
tướng Nguyễn Xuân Phúc nói với đại diện các doanh nghiệp trong và ngoài nước
trong một hội nghị được coi là lớn nhất từ trước đến nay của Việt Nam.
Trong những năm gần đây,
nhiều công ty đa quốc gia đã chuyển ít nhất một số khâu sản xuất của họ ra khỏi
Trung Quốc, đến những nơi như Việt Nam, có lao động rẻ hơn và cơ sở hạ tầng
tương đối đầy đủ.
Năm ngoái, Hàn Quốc là
nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam, cung cấp gần 1/5 trong tổng số 38 tỷ USD, gồm
các đầu tư mới, trực tiếp từ nước ngoài vào Việt Nam. Theo sau là Hồng Kông, Nhật
Bản và Trung Quốc.
Nền kinh tế toàn cầu đã
phải chịu đựng thời kỳ tiền đại dịch, là cuộc chiến mậu dịch kéo dài giữa Hoa Kỳ
và Trung Quốc và một số người đã hy vọng nó được kết thúc vào cuối tháng Giêng,
thông qua thỏa hiệp được gọi là “giai đoạn 1”.
Tuy nhiên, Việt Nam là một
trong số ít các nền kinh tế châu Á thật sự hưởng lợi từ cuộc chiến mậu dịch, vì
Hoa Kỳ đánh thuế mậu dịch cao đối với hàng xuất khẩu từ Trung Quốc, buộc các
nhà sản xuất phải chuyển các hoạt động ra khỏi Trung Quốc.
Vì những lý do tương tự,
Việt Nam có thể có lợi từ việc các công ty, do ảnh hưởng bởi virus corona, phải
chuyển các khâu sản xuất ra khỏi Trung Quốc.
Mức lương tối thiểu ở Việt
Nam thấp hơn cả ở những nước láng giềng nghèo như Cambodia, hiện nay là khoảng
từ 132 đến 190 đô la mỗi tháng, tùy từng vùng.
Việt Nam là thành viên của
hơn một chục hiệp định thương mại tự do, bao gồm Hiệp định Đối tác Toàn diện và
Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (TPP) gồm có 11 thành viên và một hiệp định mới
được ký kết với Liên minh châu Âu hồi năm ngoái.
Một số nhà phân tích coi
đây là sự mở rộng của chiến lược “Trung Quốc cộng 1” hoặc “Trung Quốc cộng 2”,
có nghĩa là các công ty nước ngoài vẫn giữ một số khâu sản xuất ở Trung Quốc,
nhưng đưa các hoạt động khác sang các nước khác, đặc biệt là các nước gần Trung
Quốc, như Việt Nam.
Trong khi có sự gia tăng
đầu tư mới từ các công ty rời Trung Quốc sang Việt Nam, có thể làm giảm bớt sự
suy thoái kinh tế do virus corona gây ra mà mọi quốc gia hiện nay phải đối đầu,
thì “Made in Vietnam”, sẽ không thay thế “Made Made in China” trong thời gian gần
– hoặc không thể thể thay thế hoàn toàn.
Ông David Dodwell, giám đốc
điều hành của Nhóm nghiên cứu chính sách thương mại Hồng Kông-APEC, một nhóm
chuyên gia về chính sách thương mại, cho biết, có một số khác biệt lớn giữa Việt
Nam và Trung Quốc trong một bài báo gần đây trên báo South China Morning Post.
Kích cỡ đất nước là một vấn
đề. Các nhà phân tích cho biết, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Việt Nam năm
2018 ít hơn 55 lần so với Trung Quốc, trong khi 15 tỉnh của Trung Quốc có GDP lớn
hơn toàn bộ nước Việt Nam.
Hơn nữa, Trung Quốc có
khoảng 800 triệu công nhân sản xuất, trong khi Việt Nam chỉ có 55 triệu. Năm
2017, ông Dodwell cho biết, sản lượng sản xuất toàn cầu của Trung Quốc là hơn
28% trong khi Việt Nam chỉ có 0.27%.
Về các khía cạnh chuyên
môn thì các cảng của Thượng Hải là một trong số những hải cảng bận rộn nhất thế
giới, có thể xử lý 40 triệu thùng hàng (container) mỗi năm, trong khi cảng lớn
nhất Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh, chỉ có thể xử lý 6.15 triệu thùng.
Ngay cả hiện tại, Việt
Nam đang phải cố gắng để đối phó với nhu cầu xài điện đang gia tăng. Tháng này,
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu các gia đình và doanh nghiệp cắt giảm việc
sử dụng điện, như phải tắt đèn quảng cáo vào ban đêm.
Thực tế là Trung Quốc có
một thị trường tiêu dùng nội địa đang phát triển nhanh, có nghĩa là các nhà đầu
tư nước ngoài có triển vọng thu lợi nhuận lớn mà không phải xuất khẩu các sản
phẩm mà họ sản xuất tại Trung Quốc.
Một người đàn ông
đeo khẩu trang đi ngang qua một cửa hàng lưu niệm ở Hà Nội vào ngày 26/2/2020
trong bối cảnh lo ngại về sự bùng phát của Covid-19. Ảnh: AFP / Nhac Nguyen
Điều đó không đúng lắm
cho Việt Nam, vì GDP trung bình trên đầu người của Việt Nam vẫn thấp hơn các nước
nghèo như Libya, Guatemala và Belize.
Nhiều tiền hơn cũng mang
lại nhiều vấn đề hơn cho Hà Nội. Kể từ khi ông Trump vào tòa Bạch Ốc hồi tháng
1/2017, ông đã có mối quan hệ lúc lên lúc xuống với Việt Nam. Thủ tướng Phúc là
nhà lãnh đạo Đông Nam Á đầu tiên mà Trump nói chuyện và mời đến tòa Bạch Ốc.
Tổng thống Trump cầm
cờ Việt Nam khi Thủ tướng Phúc (trái) vẫy cờ Mỹ, khi họ tới dự một cuộc họp tại
Văn phòng Chính phủ ở Hà Nội ngày 27/2/2019. Nguồn: Saul Loeb/AFP
Trump bị ám ảnh với việc
cắt giảm thâm thủng mậu dịch của Hoa kỳ, được dùng để thử thách mối quan hệ với
Hà Nội. Thật vậy, Trump đã đả kích Việt Nam trong thời kỳ đỉnh cao của cuộc chiến
mậu dịch Mỹ-Trung hồi năm ngoái, nói rằng Việt Nam kẻ lạm dụng tồi tệ nhất, vì
sự thặng dư mậu dịch đáng kể với Mỹ.
Ông Phúc đã cố gắng đưa vấn
đề này trở về đúng chỗ, để giảm thặng dư mậu dịch ông đã ký một số thỏa thuận
nhập cảng lớn trị giá hàng tỷ đô la Mỹ, gồm mua các máy bay Boeing. Nhưng những
nỗ lực đó vẫn không thể ngăn chận thặng dư mậu dịch gia tăng.
Năm 2019, thặng dư mậu dịch
của Việt Nam với Mỹ đã tăng lên 47 tỷ USD, từ 34.9 tỷ USD năm 2018, theo số liệu
của Tổng cục Thống kê Việt Nam.
Tuy nhiên, nếu Washington
thật sự muốn tách các nhà máy sản xuất ra khỏi Trung Quốc và chuyển một số lượng
đáng kể sang Việt Nam, cách đó sẽ làm gia tăng lượng hàng xuất khẩu của Việt
Nam sang Mỹ, và thặng dư mậu dịch giữa Việt Nam với Mỹ chắc chắn sẽ tiếp tục
tăng.
Nếu Trump thắng nhiệm kỳ
thứ hai trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11 và nếu ông vẫn bị nỗi ám ảnh
rằng [Việt Nam phải] giảm thâm thủng mậu dịch với Hoa kỳ, cùng lúc chuyển các
khâu sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam, thì Hà Nội sẽ phải cân bằng một cách
khéo léo vị trí của mình để thay thế Trung Quốc trong thời hậu Covid-19.
-----------------------------
XEM THÊM
Thứ Tư, 05/20/2020 -
19:56 — canhco
Trong lúc cả bộ máy chính
trị Việt Nam bận rộn đề cao lãnh tụ Hồ Chí Minh qua việc khánh thành công trình
“ghi lòng tạc dạ” gia đình nội ngoại ông Hồ cùng lúc với việc bận rộn tổ chức đại
hội Đảng nhằm chia ghế trong những vị trí “đắc địa” thì nguồn tin 27 công ty, tập đoàn của Mỹ sẽ ra khỏi
Trung Quốc về “định cư” tại Indonesia khiến dân chúng Việt Nam một lần nữa
ngỡ ngàng, ngỡ ngàng vì thấy rõ sự đần độn của bộ máy nay đã đến lúc cần tháo
ra và…vứt bỏ.
Tin tức từ PolicyTimes
cho biết Indonesia đã giành chiến thắng khi nhận được sự gợi ý của Tổng thống Mỹ
cho phép 27 công ty của Mỹ vào nước này sau khi rút khỏi Trung Quốc vì Bắc Kinh
đã lợi dụng chuỗi cung ứng toàn cầu để tạo sức ép với Mỹ và các quốc gia EU
trong đợt dịch Covid-19 vừa qua.
Tuy tờ báo cho biết tên của
27 công ty này chưa được tiết lộ nhưng người ta hiểu rằng đó là những công ty lớn,
có ảnh hưởng tới nền kinh tế toàn cầu và chính quyền của Tổng thống Trump đã
quyết tâm kéo chúng ra khỏi quỹ đạo của Trung Quốc. Trong vài tuần vừa qua thế
giới chứng kiến sự giận dữ của Hoa Kỳ trước trò làm ăn tráo trở của Trung Quốc
cũng như Bắc Kinh đã thừa dịp dịch họa của thế giới đề ung dung làm những việc
mà bất cứ chính thể nào có lương tri đều phải tránh xa ngoại trừ cộng sản. Mỹ
đã sẵn sàng đối đầu với Trung Quốc kể cả bằng vũ lực và việc cùng lúc 27 công
ty rút ra khỏi Trung Quốc chỉ là bước dạo đầu của một loạt biện pháp ngăn chận
cơn tham vọng làm chủ trái đất của Bắc Kinh.
Nhưng tại sao Tổng thống Trump lại chọn Indonesia chứ không phải là Việt
Nam khi Hà Nội có mặt những công ty khác đang hoạt động tại đây? Câu hỏi này thật ra không khó nếu tìm hiểu
sâu hơn.
Điều dễ hiểu đầu tiên bởi
Việt Nam đang là tay chân thân cận với Bắc Kinh và Mỹ hiểu rất rõ về vai trò của
Hà Nội đã và đang đóng thế vai cho Bác Kinh trong những lúc được yêu cầu. Bắc
Kinh nói không ở đâu thì Hà Nội cũng nói không ở đó. Bắc Kinh chống Mỹ một thì
Hà Nội cũng chống Mỹ có khi còn hơn, mặc dù chỉ trên những tờ báo Đảng. Bắc
Kinh không chấp nhận nước nào thì Hà Nội có mặt đưa tay ủng hộ, Bắc Kinh truy bắt
người Duy Ngô Nhĩ thì Hà Nội lập tức trao trả những người này khi họ nhập cảnh
trái phép vào Việt Nam. Bắc Kinh không chấp nhận Đài Loan thì Hà Nội giơ tay biều
quyết….
Thứ đến Mỹ cũng hiểu rõ
Việt Nam không còn nguyên vẹn chủ quyền khi Trung Quốc đã khống chế mọi thứ từ
tài chánh tới đất đai, biển cả và nhất là vị trí lãnh đạo trong guồng máy công
quyền. Việt Nam nợ Trung Quốc từ những vụ vay mượn ngân hàng trong các dự án
cho tới các món nợ chính trị xa xưa từ hồi còn chiến tranh với Mỹ. Chính những
món nợ này khiến doanh nghiệp Trung Quốc xem Việt Nam là đất nhà của của họ vì
vậy mọi vấn đề liên quan tới kinh doanh không cần phải lo ngại luật pháp Việt
Nam. Hà Nội bắt buộc phải nương tay đối với doanh nghiệp Trung Quốc. Chính điều
này làm cho Mỹ đặt dấu hỏi liệu sau này doanh nghiệp Mỹ có được đối xử công bằng
với doanh nghiệp Trung Quốc khi có tranh chấp xảy ra hay không? Và đất nhà
Trung Quốc ngay tại Việt Nam có giúp cho Bắc Kinh có thêm cơ hội để trành những
đòn phép thuế quan của Mỹ?
Việt Nam đã chấp nhận cho
doanh nghiệp Trung Quốc chia chát quyền xử dụng đất vốn là thứ cấm kỵ trong hiến
pháp Việt Nam khi lập ra những đặc khu kinh tế trong đó không có hình ảnh nào của
phương Tây hiện diện. Những đặc khu đó cho thấy tính chất chính trị mạo danh
kinh tế của chính phủ Việt Nam khiến dù có hào phóng cách mấy Mỹ cũng phải chùn
chân trước một đất nước không còn chủ quyền trên lĩnh vực đất đai và độc lập
trên phương diện chính trị.
Tất cả những thứ ấy Mỹ đều
thấy và bây giờ tới lượt Mỹ phản ứng có điều kiện với Việt Nam là điều dễ hiểu.
27 công ty này không phải tự ý chọn Indonesia mà do Tổng thống Mỹ chọn
lấy. Mặc dù đó chỉ là sự thỏa
thuận để được hỗ trợ của chính phủ nhưng điều này cho thấy trong những sự kiện
lớn có liên quan tới kinh tế và an ninh quốc gia Mỹ lúc nào cũng có đủ luật lệ
để ứng phó. Thoát Trung lúc này là mục tiêu lớn của Mỹ, cả hành pháp và lập
pháp, vì nước Mỹ nhận thấy sự nguy hiểm của Cộng sản đã giúp cho Trung Quốc lừng
lững đe dọa toàn thế giới. Chỉ có Cộng sản Trung Quốc với nguyên vẹn hình hài độc
tài toàn trị mới đủ sức mạnh khiến hơn 1 tỷ 400 triệu người dân Trung Quốc nằm
im dưới xích sắt của những chiến xa thời Thiên An Môn.
Vì Việt Nam là một thể chế
Cộng sản nên Mỹ không thể đưa tay cho Hà Nội trói như đã từng bị Trung Quốc
trói trước đây.
Người ta không ngạc nhiên
khi năm ngoái chính Tổng thống Donald Trump đã chỉ đích danh Việt Nam mà nói:
“Việt Nam đang lạm dụng thương mại với Mỹ còn tệ hơn Trung Quốc”. Tại sao như vậy?
Bởi Việt Nam toa rập với các công ty Trung Quốc xuất khẩu thép vào Mỹ qua con dấu
Việt Nam.
Nước Mỹ đủ bản lãnh để biết
trên sao hỏa đang xảy ra chuyện gì thì Việt Nam làm sao qua được đôi mắt cú vọ
của tình báo kinh tế Mỹ trải ra trên toàn cầu? Có lẽ Hà Nội đánh giá Mỹ là con
cọp giấy nên lờ đi hậu quả thấy trước khi tiếp tục chơi với con cọp Trung Quốc.
Nước Mỹ tự do nhưng nước
Mỹ có khuôn phép để làm cho sự tự do đó trở nên có ý nghĩa.
Bất cứ công ty nào của Mỹ
cũng có quyền vào Việt Nam nhưng cùng lúc 27 công ty vào Indonesia là một câu hỏi
lớn cho những người làm chính sách. 27 công ty là một tập thể, tập thể kinh tế ấy
có thể làm tiền đề cho hàng loạt công ty khác theo nhau vào Indo gây ra một bối
cảnh tốt đẹp cho kinh tế của nước này. Ngược lại, vì mất lòng tin của nước Mỹ
nên Việt Nam đang tự bỏ phiếu đẩy mình ra khỏi quỹ đạo dân giàu nước mạnh.
Rồi đây sau khi cuộc bỏ
phiếu trong căn phòng tổ chức Đại hội Đảng thành công tốt đẹp có lẽ Đảng Cộng sản
Việt Nam sẽ sang trang: Cùng chia sẻ với Trung Quốc sự run sợ đối với con cọp
giấy Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment