Nguyễn
Xuân Nghĩa
Thứ Hai, ngày 16 tháng 2 năm 2015
Tôi
không còn nhớ năm 2008 bước sang 2009 cái Tết cổ truyền đến vào ngày nào của
Dương lịch, nhưng không khí tết thì nhớ rất rõ, bởi đó là cái tết đầu tiên tôi
"hưởng" ở trong tù.
Trại
tạm giam B 14 bộ công an nằm trong địa phận xã Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, Tp
Hà Nội. Nói là xã, huyện nhưng vùng này đang đô thị hóa rất nhanh và đã trở
thành một quận sau khi Hà Nội được mở rộng. Trại tạm giam bé nhỏ, khuôn viên lại
chật nên không khí sôi động của những ngày giáp Tết ngoài xã hội lọt vào các xà
lim qua âm thanh từ tiếng còi xe, tiếng người nói ngoài con đường chạy qua nhà tù
và thậm chí qua các khuôn mặt và cử chỉ của những viên cai tù mà tôi tiếp xúc.
Tôi
nhớ từ ngày 22 Âm lịch các vụ án đã được tạm ngừng điều tra xét hỏi nên không
còn tiếng cánh cửa sắt rít lên một cách thoảng thốt, đe dọa khi mở cho nghi can
đi “làm việc” (lấy cung), và đóng đánh “sầm” khi nghi can trở về. Không còn lo
lắng, thấp thỏm, suy đoán và suy nghĩ để tìm ra câu hỏi của lũ công an điều tra
và câu trả lời của mình nên tất cả tâm trạng của tù nhân đều hướng về gia đình
và cái Tết. Trại tạm giam chỉ có một dãy nhà 3 tầng, mỗi tầng có 30 xà lim,
chia làm hai dãy lẻ và chẵn. Bên dưới, nối vào đầu hồi phải là dãy buồng giam một
tầng, giam những tù nhân đã thành án, cải tạo tốt sắp được tự do. Họ làm công
việc phục vụ cho tù chưa có án (chúng tôi) như nấu cơm, đun nước, quét dọn,
phát quà gia đình gửi đến và giúp cán bộ khám buồng tìm vật cấm. Nhà báo, nhà
thơ Nguyễn Việt Chiến, của tờ Thanh niên, cây bút hăng hái nhất trong làng báo
viết về vụ PMU 18, sau khi thành án đã chuyển xuống khu xà lim này trong 6
tháng, trước khi được tự do. Tôi vẫn còn nhớ câu anh chào biệt tôi từ buồng
giam 13, trước khi chuyển xuống làm tù có án: “Anh Nghĩa ơi! Cố lên nhé!”
Lúc
bấy giờ tôi đang bị giam ở xà lim số 17, trên tầng 2 cùng một người đàn ông bằng
tuổi, chủ một công ty TNHH “gia đình”; một loại công ty tư nhân những năm đầu
chính quyền cộng sản cho mở cửa nền kinh tế. Công ty “gia đình” nghĩa là cái
công ty có chồng làm giám đốc, vợ làm phó giám đốc kiêm thủ quỹ, kế toán; con
làm nhân viên kiêm bảo vệ hay một chức danh gì đó đại loại. Ông này đang bị điều
tra tội đưa người trốn đi nước ngoài và luôn kêu với tôi rằng bị lừa, bị sập bẫy...
Chuyện là ông được mách có một thứ rượu vang bên Úc, một thương lái đã nhập về
Sài Gòn phục vụ cho tết, đang bán rất chạy, rất có lãi. Tin lời, ông ta vội ký
hợp đồng tuyển dụng với người môi giới, bỏ tiền làm hộ chiếu, xin viza nhập cảnh
cho người đó với tư cách là đại diện công ty tư nhân có quan hệ thương mại quốc
tế sau cái WTO. Sang đến nơi người đó trốn luôn. Khi bị cảnh sát Úc bắt được,
trục xuất trở lại Việt Nam, bị cảnh sát Việt nam kết tội trốn ra nước ngoài
trái phép, người đó khai ra “đường dây đưa người trốn ra nước ngoài” mà ông là
“giám đốc”.
Câu
chuyện về vụ án của ông liên quan đến chuyến nhập rượu tết từ Úc vào ngày giáp
tết nên không gian trong xà lim phảng phất mùi rượu vang. Bắt đầu từ ngày 20,
21 gì đó, câu chuyện về phi vụ nhập rượu vang của ông kết thúc, hai gã tù già
chúng tôi trở lại tâm trạng sầu não như ngày mới vào tù.
Để
giải khuây, những ngày cận kề cái tết đầu tiên buồn thảm ấy, tôi thường đọc thơ
của Huy Cận, Nguyễn Bính, rồi tôi chế biến bài “Xuân tha hương” của Nguyễn Bính
cho hợp với tâm trạng của tôi
Tết
này chắc chắn không về được.
Anh
gửi về em một tấm lòng
Ơi
vợ một chồng, chồng một vợ
Đảng
làm xa cách mấy con song.
Tôi
đọc oang oang những câu đầu, đến câu “đảng làm xa cách mấy con song” phải đọc
nhỏ lại. Buồng liền kề giam hai phụ nữ. Họ lấy tay gõ vào vách, yêu cầu:
-
Đọc lại câu cuối chú Nghĩa ơi
-
Ai làm xa cách mấy con song hả chú Nghĩa?
Không
khí tết náo nhiệt hẳn lên từ các ngày 24, 25. Ngoài hành lang rầm rập bước chân
và tiếng gọi, tiếng nói của cán bộ và tù phục vụ, mang quà tết của thân nhân tù
đến các buồng giam. Tiếng giày cồm cộp là của cán bộ, tiếng dép loẹt xoẹt là của
tù. Hai chúng tôi thay nhau đứng cạnh chiếc cửa sổ bé tí, nơi làm chỗ đút cơm
và nhận quà để dự đoán cho chính xác quà vào buồng nào? lấy thời gian đi qua và
trở lại của cán bộ và tù phát quà để biết người tù nào đó nhận nhiều quà hay
ít. Khi tiếng bước chân kia đi xa dần và không còn hy vọng nó trở lại, chúng
tôi thường nói với nhau: “ Nhất định ngày mai mình sẽ có...”
Những
ngày đó, người tù nào cũng được vui một lần. Sớm muộn cũng chỉ một lần vui,
nhưng vui sớm vẫn hơn vui muộn. Gia đình gửi quà sớm giúp người bị tù giảm bớt
được ngày chờ đợi, buồn bã và lo lắng. Vâng lo lắng!. Tại sao lại lo lắng? Tâm
trạng của người tù rất phức tạp, niềm tin của họ không vững vàng. Người tù thường
nghĩ quẩn trong đầu, nếu chưa thấy quà vợ con gửi vào khi đã cận kề ngày tết “
Vợ, con có ốm đau gì không? Vợ mình có còn nghĩ đến mình nữa không nếu án mình
dài? Những câu hỏi này thường buột ra khỏi mồm dưới dạng một câu đùa. Một câu
đùa thực sự đau xót, não nề.
Tôi
nhận quà tết của vợ cách ngày ông Táo lên trời đúng hai ngày. Cũng như những
người tù khác, khi nghe tiếng những bước chân dừng lại trước cửa xà lim, đang nằm
trên bệ xi măng, tôi đứng bật dậy. “Anh Nghĩa, có quà!”.Tiếng viên cán bộ làm
nhiệm vụ nhận và phát quà gọn lỏn. Rồi những gói kẹo bánh, mứt, trái cây, đồ
ăn, mì tôm từ bàn tay của anh tù phục vụ được ném một cách vội vàng, vô lễ lên
miếng tôn nhỏ tựa hai quyển vở học sinh, khiến gói nằm nguyên gói rơi bịch xuống
nền nhà, tôi không thể nào nhặt lại kịp.
Vui
nhiều, ức đến tận cổ cũng nhiều khi nhìn đống quà tết nằm ngổn ngang trên nền
xi măng.
Tất
cả các hộp, các bao gói đã không còn nguyên vẹn. Tất cả bị rạch nát. Những chiếc
kẹo, chiếc bánh bích-quy rơi vãi ra ngoài sàn, lẫn lộn vào nhau, không còn biết
chiếc nào xếp vào gói nào. Nhiều quả cam bị dập nát do bị nắn bóp, khám xét..
Quà càng được gửi nhiều nỗi chán chường và uất nghẹn càng lớn. Khúc giò bị cắt
hai đầu hai nhát sâu đến nửa chừng. Con gà luộc chín nhìn như một khúc thịt
tròn, không rõ đầu, rõ cánh do bị nắn bóp vật lên vật xuống tìm vật gì đó bên
trong. Hai cái bánh chưng nom tệ hại hơn cả. Cái nào cũng bị cắt đôi. Nhát cắt
do một con dao quá cùn và bẩn tạo ra những đường cắt nham nhở, lá gói bị đùn
vào tận vùng có nhân và nhân bị kéo theo rơi vãi ra ngoài sàn đất...Tôi đã nhìn
thấy những anh tù kiểm tra lục soát đồ ăn chín dùng tay trần, khi xong chùi tay
vào vạt áo, khi một lần đi cung trước đó.
Là
một nhà văn hay suy nghĩ và liên tưởng, khi viết lại những dòng chữ này, tôi ứa
nước mắt...
Tôi
nhớ lại những cái tết cùng vợ con khi còn tự do. Từ một quả cam kiếm được cho đến
một cái bánh chưng gói được... vợ tôi đều nhẹ nhàng, thận trọng đặt lên bàn thờ;
những cử chỉ văn hóa ấy biểu hiện tấm lòng thành kính đối với tổ tiên, ông
bà... Một sự cung kính đến linh thiêng và sang trọng đối với linh hồn người nhận
vô hình từ người dâng hiến hữu hình. Đầu sàn nằm của tôi sẽ là ban thờ. Đất có
Thổ Công, sông có Hà Bá... Với hai cái bánh chưng và gói mứt tôi sẽ làm như vợ
tôi ở nhà theo phong tục cổ truyền. Tôi cũng cầu mong cho tai qua nạn khỏi, vững
chí bền gan... Vậy mà những thứ chúng tôi sẽ dâng hiến đã bị làm nhàu nát, bẩn
thỉu, đã bị ma vọc.
Đêm
giao thừa, chính viên phó giám thị trại giam, người đã lệnh cho cấp dưới làm nhầu
nát, làm bẩn thỉu đồ cúng của chúng tôi đi chúc tết tù nhân và mời mỗi người một
điếu thuốc lá...
Cái
tết tù đầu tiên của tôi là như vậy!
Sau
6 tết xa chồng, Tết năm nay vợ tôi đã mua một cành đào
Được
đăng bởi Nguyễn Tường Thụy vào lúc 2/16/2015 07:03:00 CH
No comments:
Post a Comment