Đinh Minh Đạo
08/06/2010 7:00 sáng
http://www.talawas.org/?p=21190
Vụ tai nạn máy bay chở Tổng thống Lech Kaczyński và nhiều quan chức khác của Ba Lan xảy ra tại Smolensk (Nga) đã hơn một tháng, nhưng người Ba Lan vẫn chưa hết bàng hoàng. Sau tai nạn, tất cả các công việc như nhận dạng nạn nhân, tổ chức quốc tang, giúp đỡ các gia đình nạn nhân, phối hợp với chính phủ Nga tổ chức ủy ban điều tra nguyên nhân tai nạn v.v… đã và đang được chính phủ Ba Lan tiến hành nhanh chóng và chu đáo.
Giờ đây, nhìn lại những gì đã xảy ra trong hơn một tháng qua, nhiều nhà chính trị Ba Lan cho rằng đất nước đã vượt qua một thử thách nghiêm trọng, giữ vững sự ổn định kinh tế, chính trị và xã hội.
Chiếc Tu-154 rơi chỉ cách Katyn, nơi đã phát hiện ra nấm mồ tập thể đầu tiên của 22 ngàn sĩ quan quân đội Ba Lan bị Stalin ra lệnh thủ tiêu cách đây 70 năm chưa đầy 20 km, nhắc nhở về một trong những quá khứ đau thương nhất của dân tộc Ba Lan.
.
Katyn – Vết thương sau 70 năm vẫn nhức nhối
Ngày 23-08-1939 Liên Xô và Đức Quốc xã ký Hiệp định Ribbentrop – Molotov, trong đó điều khoản phân chia lãnh thổ Ba Lan giữa Liên Xô và Đức được giữ bí mật tuyệt đối.
Ngày 01-09-1939 Đức tấn công Ba Lan từ phía Tây, hai tuần sau Liên Xô tấn công Ba Lan từ phía Đông. Hồng quân Liên Xô và quân đội Đức Quốc xã gặp nhau và dừng lại ở ranh giới như đã được thỏa thuận trong hiệp định.
Hồng quân Liên Xô đã bắt giữ 180.000 tù binh Ba Lan. Sau thanh lọc, họ giữ lại 25.700. Đây là những sĩ quan quân đội, công an và những viên chức làm việc ở các cấp chính quyền dân sự của Ba Lan.
Ngày 05-03-1940, Stalin ký quyết định mật thủ tiêu số tù binh nói trên. Stalin và các cộng sự thân tín như L. Beria, W. Molotov… cho rằng, đó là những “kẻ thù nguy hiểm không thể tha thứ của Liên bang Xô-viết”. Các tù binh này được chuyển về khu rừng Katyn cách thành phố Smolensk chưa đầy 20km và 5 địa điểm khác thuộc Nga, Ukraina và Belarusia. Đêm đêm, họ bị đưa lên xe tải chở vào rừng để hành quyết bằng súng bắn vào sau gáy, rồi quẳng xuống các hố chôn tập thể.
Ngày 22-06-1941 Đức tấn công và tiến sâu vào lãnh thổ Liên Xô. Ngày 13-04-1943 Đức thông báo đã tìm thấy mồ chôn tập thể của các sĩ quan quân đội Ba Lan trong khu rừng Katyn. Liên Xô ra tuyên bố bác bỏ và cho đó là sự vu cáo của Đức, đồng thời cáo buộc Đức là thủ phạm của những mồ chôn tập thể đó.
Từ ngày 29-04 đến 07-05-1943 Uỷ ban Lương y Thế giới cùng với các chuyên gia giám định pháp y đã khai quật 4.243 thi hài và nhận dạng được 2.800 người. Các chuyên gia pháp y khẳng định, những nạn nhân này bị giết trước năm 1941, đó là thời gian quân Đức chưa hiện diện trên lãnh thổ Liên Xô.
Trước chứng cớ rõ ràng, Liên Xô vẫn một mực chối cãi và đổ vấy cho Đức.
Điều đáng kinh ngạc là chính quyền cộng sản Ba Lan, suốt trong 45 năm cầm quyền, cũng không bao giờ nhắc đến tội ác man rợ của Stalin trong sự kiện Katyn, không bao giờ nhắc đến số phận 22.000 công dân ưu tú của Ba Lan bị thủ tiêu một cách dã man. Đi xa hơn nữa, họ còn đàn áp, bỏ tù những người dám công khai phát biểu, lên án Liên Xô là thủ phạm của vụ thảm sát Katyn.
Sau khi Liên Xô tan rã, chính quyền dân chủ của Ba Lan đã nhiều lần đòi hỏi chính quyền Nga phải thừa nhận Katyn là tội ác chiến tranh của Liên Xô và cung cấp toàn bộ các tài liệu mật liên quan đến sự kiện Katyn.
Katyn trở thành nỗi đau khôn nguôi của dân tộc Ba Lan.
Katyn trở thành trở ngại khó vượt qua để hòa giải trong quan hệ giữa Ba Lan và Nga.
Katyn trở thành cơ hội cho những nhà chính trị cứng rắn, đề cao chủ nghĩa dân tộc trong cuộc cạnh tranh ảnh hưởng giữa các đảng phái chính trị, trong một xã hội Ba Lan tự do, dân chủ.
.
Chuyến bay định mệnh
Năm nay, lần đầu tiên chính phủ Nga chủ động đứng ra tổ chức lễ kỷ niệm 70 năm ngày sự kiện Katyn. Thủ tướng Nga Putin đã gửi giấy mời Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk đến dự lễ tổ chức vào ngày 07-04-2010 tại Katyn. Sau đó, Phủ Tổng thống Ba Lan đã gửi công hàm cho chính phủ Nga yêu cầu để Tổng thống Ba Lan Lech Kaczyński được mời tham dự lễ.
Sự việc này đã đưa Nga đến một tình thế khó xử. Phía Nga tổ chức ở cấp thủ tướng, Tổng thống Dmitry Medvedev sẽ không tham dự buổi lễ. Vậy ai sẽ đón tiếp Tổng thống Ba Lan?
Sau sự dàn xếp giữa hai Bộ Ngoại giao của hai nước, Tổng thống Lech Kaczyński đồng ý sẽ không tham dự lễ do chính phủ Nga tổ chức. Phủ Tổng thống Ba Lan sẽ đứng ra tổ chức buổi lễ riêng của Ba Lan cũng tại Katyn vào ngày 10-04-2010, tức là sau khi Nga tổ chức lễ 3 ngày, ở gần bức tường tưởng niệm trước nghĩa trang, trên đó khắc tên những nạn nhân bị hành quyết cách đây 70 năm trong khu rừng Katyn. Danh sách các đại biểu được mời tham dự, nội dung chương trình… hoàn toàn do Phủ Tổng thống quyết định và chuẩn bị.
Ngày 07-04 đoàn đại biểu Ba Lan do Thủ tướng Donald Tusk dẫn đầu đến Katyn dự lễ. Hai bài diễn văn do hai Thủ tướng Nga và Ba Lan đọc tại buổi lễ được giới báo chí đánh giá là đã đi đúng hướng trên bước đường tiến tới hòa giải giữa hai dân tộc Nga và Ba Lan.
7 giờ 27 ngày 10-04-2010, chiếc chuyên cơ Tu-154 của chính phủ Ba Lan rời đường băng sân bay Fryderyk Chopin của Warszawa. Trên máy bay, ngoài Tổng thống Kaczyński và phu nhân còn 94 người nữa. Đó là những quan chức cao cấp của nhà nước, đại diện các gia đình nạn nhân Katyn và đội bay.
Máy bay nhằm hướng
8 giờ 23, máy bay đã vào vùng quét sóng của đài chỉ huy sân bay
8 giờ 30, đội bay của chiếc chuyên cơ Jak-40 chở các nhà báo Ba Lan đến Katyn dự lễ, hạ cánh một giờ trước đó, cũng thông báo cho đội bay Tu-154 về tình hình thời tiết xấu và trường hợp chiếc máy bay quân sự của Nga IL-76 cách đây mấy chục phút đã phải quay trở về Moskva vì thời tiết xấu không hạ cánh xuống sân bay Smolensk được.
Đội bay Tu-154 trả lời đài chỉ huy là sẽ thử hạ cánh, nếu không được sẽ bay đến hạ cánh tại một trong những sân bay dự phòng.
8 giờ 38, chiếc Tu-154 lượn 3 vòng quanh sân bay, rồi hạ độ cao chạm vào một ngọn cây cao 15 m, tiếp sau cánh trái cưa đứt ngang thân cây bạch dương có đường kính 30-40cm ở độ cao 5 m. Máy bay bị gẫy một phần cánh trái, lật ngược rơi xuống đất cách đầu đường băng khoảng 400 m và nổ tung. Tổng thống, phu nhân cùng 94 hành khách tử nạn, không một ai trong chuyến bay sống sót.
Tai nạn thảm khốc đã làm cho nhân dân Ba Lan bàng hoàng, thương tiếc các nạn nhân. Những câu chuyện xung quanh chuyến bay được kể trên báo chí làm nhiều người tin vào số mệnh. Bà Zofia Kruszyńska-Gust, một nhà hoạt động của Công đoàn Đoàn kết, từng là thư ký của cựu Tổng thống Ba Lan Lech Walesa, hiện làm việc ở văn phòng Phủ Tổng thống, có trong danh sách những đại biểu đi dự lễ trong chuyến bay Tu-154. Đêm trước khi bay, giữa đêm bà thức dậy, sáng ra bà bỏ chuyến bay mà không nói rõ lý do, và bà đã được sống cuộc sống thứ hai.
Một số người cho rằng, Katyn là vùng đất dữ đối với người Ba Lan, tấn bi kịch lại xảy ra một lần nữa tại đây sau 70 năm.
Hiện nay ủy ban điều tra nguyên nhân tai nạn đang đẩy nhanh tốc độ làm việc. Hộp đen đã được tìm thấy, những ghi nhận của hộp đen đã giải thích được nhiều thắc mắc, nhưng câu hỏi quan trọng được đặt ra: Tại sao trong khi thời tiết xấu như vậy, đội bay biết rõ không đủ điều kiện để hạ cánh, nhưng vẫn tiến hành hạ cánh. Liệu có áp lực nào từ những nhân vật VIP trên máy bay mà họ đã hạ cánh? Vẫn chưa có câu trả lời.
.
Nền dân chủ đã qua thử thách
Tai nạn máy bay tại
Dưới đây là thống kê tóm tắt về các nạn nhân:
- Tổng thống Lech Kaczyński và phu nhân. Tổng thống là người có quyền lực cao nhất của quốc gia, do cử tri toàn quốc bầu trực tiếp.
- Tổng thống Cộng hòa Ba Lan của chính phủ lưu vong trong Thế chiến II Ryszard Kaczorowski, người đã trao ấn kiếm Tổng thống cho Lech Walesa khi ông tuyên thệ nhậm chức Tổng thống năm 1990.
- 9 quan chức chủ chốt của Phủ Tổng thống: Chánh văn phòng, các bộ trưởng, thứ trưởng của Phủ Tổng thống.
- 2 phó chủ tịch quốc hội, 1 phó chủ tịch thượng viên, 9 dân biểu quốc hội và 2 thượng nghị sĩ.
- 14 đại diện các cơ quan chính phủ và nhà nước: cố vấn an ninh của Tổng thống, tổng giám đốc ngân hàng nhà nước, các thứ trưởng ngoại giao, quốc phòng, văn hóa v.v…
- 8 tướng lĩnh hàng đầu của quân đội: tướng tổng tham mưu trưởng, các tướng tư lệnh các binh chủng không quân, hải quân, bộ binh, lực lượng đặc biệt… của quân đội Ba Lan.
- Đại diện hội các gia đình nạn nhân Katyn, hội cựu chiến binh cùng một số đại biểu khác.
- 9 nhân viên của đội bảo vệ Tổng thống và các quan chức chính phủ.
- 7 nhân viên của phi hành đoàn.
Thống kê trên đây cho thấy sự mất mát của nhà nước Ba Lan thật to lớn. Sự ra đi của nhiều tài năng chính trị, quân sự khó thay thế đã để lại khoảng trống về nhân sự và quyền lực trong bộ máy nhà nước.
Để hiểu thêm các hệ lụy có thể xảy ra do hậu quả của tai nạn máy bay, chúng ta hãy nhìn qua sân khấu chính trị của Ba Lan trước khi xảy ra vụ tai nạn máy bay.
Chính phủ hiện nay là chính phủ liên minh giữa Đảng Cương lĩnh Công dân (
Tổng thống Lech Kaczyński là người của Đảng Luật pháp và Công lý (PiS). Đảng này do người anh song sinh Jarosław Kaczyński của ông làm chủ tịch. Đảng có số ghế đứng thứ hai trong quốc hội, cùng với Liên minh Dân chủ Cánh tả (đảng hậu cộng sản SLD) là hai đảng đối lập trong quốc hội.
Nếu như hai đảng PO và PiS không thượng tôn luật pháp, lợi dụng tai nạn để trục lợi cho đảng của mình như đưa người của đảng vào các vị trí bỏ trống, thay đổi tổ chức… làm nẩy sinh các mâu thuẫn, có thể dẫn đến những bất ổn về chính trị.
Về quân đội, những tướng lĩnh hàng đầu trong quân đội đã chết trong tai nạn. Nếu quân đội không tuân thủ nguyên tắc “quân đội chỉ trung thành với nhân dân và tổ quốc, không trung thành với bất cứ đảng phái chính trị nào”, thì chuyện gì sẽ xảy ra? Một cuộc binh biển hay một cuộc đảo chính?
Ngay sau khi tai nạn xảy ra, ông Bronisław Komorowski, Chủ tịch Quốc hội đã đảm nhiệm chức quyền Tổng thống nước Cộng hòa Ba Lan như hiến pháp đã quy định. Ngày bầu Tổng thống đã được ông ấn định là 20-06-2010 (theo hiến pháp, không được quá 80 ngày kể từ ngày nhậm chức quyền Tổng thống 10-04-2010).
Sau tai nạn, quốc tang tưởng niệm các nạn nhân đã được tổ chức trang nghiêm, chu đáo. Hàng triệu người đã đi viếng Tổng thống L. Kaczyński và các nạn nhân khác trong không khí trang nghiêm, trật tự. Không có bất cứ một hoạt động nào ảnh hưởng đến trật tự, an ninh và ổn định xã hội.
Trong quân đội, những tướng lĩnh ưu tú nhất đã được đề cử vào các chức vụ của các tướng lĩnh đã chết trong tai nạn. Mọi trật tự trong quân đội đươc duy trì, không có một biến động nào xảy ra.
Hiện nay có 7 ứng cử viên của các đảng phái và cá nhân ra tranh cử chức Tổng thống. Hai ứng cử viên hàng đầu là ông Bronisław Komorowski (ứng cử viên của
Theo thăm dò dư luận, ông B. Komorowski đang dẫn đầu với 48% cử tri ủng hộ, ông J. Kaczyński 33%. Hiện cuộc vận động bầu cử đang ở thời điểm sôi động nhất, các hoạt động tranh cử công khai và dân chủ. Ngày 20-06 tới đây chắc chắn sẽ được ghi thêm vào dấu mốc lịch sử vẻ vang của nền dân chủ non trẻ Ba Lan, nền dân chủ do cuộc cách mạng của Công đoàn Đoàn kết đem lại mới chỉ 20 năm trước đây.
.
Kết luận
Nền dân chủ tại Ba Lan mới được thiết lập cách đây 20 năm, sau gần nửa thế kỷ dưới chế độ độc tài toàn trị cộng sản, nhưng nó đã bắt rễ sâu rộng và vững chắc trong xã hội, trong các đảng phái, tổ chức chính trị, trong quân đội… Nhờ vậy, nó vượt qua sự cố chính trị bất ngờ xảy đến, trái với những luận điệu tuyên truyền của các chế độ “dân chủ gấp vạn lần”, rằng dân chủ dễ loạn, rằng dân chủ sẽ gây ra những bất ổn chính trị, kinh tế, rằng dân chủ chỉ áp dụng đươc cho các quốc gia phương Tây đã phát triển cao v.v…
Thiết nghĩ, thảm họa máy bay vừa quan của Ba Lan và cách ứng xử của nhà nước và xã hội là một kinh nghiệm quý báu cho các quốc gia đang trên con đường đi tới nền dân chủ đích thực.
Warszawa tháng 06-2010
.
Tài liệu tham khảo
- Nhật báo Wyborcza và Polska
- Encyklopedia. Nhà xuất bản PWN, Warszawa 2005
© 2010 Đinh Minh Đạo
© 2010 talawas
.
.
Thảm họa máy bay Ba Lan ngày 10/4/2010
.
.
.
No comments:
Post a Comment