DÂN CHỦ THỤT LÙI

Voice Of America [VOA]
Nền dân chủ ở Việt Nam chấp nhận những bước thụt lùi
Democracy in Vietnam Takes Step Back
By Matt Steinglass
Hanoi
17 November 2008
http://www.voanews.com/english/2008-11-17-voa21.cfm

Việt Nam đã theo dõi cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ ngày 4 tháng Mười một với cảm giác bị quyến rũ và thái độ nhiệt tình. Thế nhưng những quan điểm của họ hướng tới việc khai tâm cho một nền dân chủ tốt đẹp hơn cho Việt Nam thì lại là thứ bị pha trộn. Vào tháng trước, chính phủ đã đề xuất một chương trình thí điểm cho phép bầu trực tiếp một số vị trí lãnh đạo địa phương. Song hôm thứ Bảy, Quốc hội đã phủ quyết kế hoạch này. Matt Steinglass trình bày thêm chi tiết từ Hà Nội.

Một bữa tiệc được Tòa đại sứ Hoa Kỳ tại Hà Nội tổ chức để theo dõi kết quả cuộc bầu cử tổng thống Mỹ đã thu hút nhiều người Việt Nam hiếu kỳ.
Đỗ Hoàng Anh, người đang làm việc cho một dự án được tài trợ bằng quỹ của Mỹ, đã nói rằng đây là lần đầu tiên cô được chứng kiến cách thức vận hành của các cuộc bầu cử ở Hoa Kỳ.
"Đối với những người ngoài cuộc, thực ra không phải chỉ là những người không có kiến thức về lĩnh vực này mà cả những người ngoại quốc như tôi, thật là hấp dẫn khi theo dõi cách thức hoạt động của hệ thống chính trị ở Hoa Kỳ để có được ứng cử viên xứng đáng nhất cho nó," cô nhận xét.

Việt Nam có những cuộc bầu cử của riêng mình năm năm một lần, song Đảng Cộng sản là đảng phái chính trị duy nhất được pháp luật cho phép tham gia.
Các cử tri bầu lên một Quốc hội và các Hội đồng Nhân dân địa phương từ một danh sách các ứng viên được đảng-phê-chuẩn.
Thế nhưng các Hội đồng Nhân dân đều yếu kém và hoạt động không có hiệu quả. Quyền lực thực sự nằm trong cơ quan được gọi là Uỷ ban Nhân dân.

Vào tháng này, lần đầu tiên, chính phủ đã đệ trình thử nghiệm một kế hoạch mới để thực hiện tại nhiều quận huyện.
Đề xuất này bắt đầu giải tán các Hội đồng Nhân dân và tổ chức các cuộc bầu cử trực tiếp cho cán bộ có quyền hành nhất trong từng quận huyện, chức chủ tịch Uỷ ban Nhân dân [ *].

Tim McGrath là một chuyên gia về quản trị nhà nước đang tham gia Chương trình Phát triển của Liên hiệp quốc [UNDP] tại Hà Nội. Ông cho biết các chi tiết của kế hoạch này là không rõ ràng.
"Lúc này, Ủy ban Nhân dân được chuẩn thuận bởi Hội đồng Nhân dân," ông nói. "Và anh giải tán các Hội đồng Nhân dân ở cấp quận huyện và như vậy là không rõ điều gì sẽ xảy ra tiếp theo."
Đề xuất của chính phủ không định rõ ai sẽ được phép ứmg cử vào vai trò chủ tịch Uỷ ban Nhân dân.

Luật sư Việt Nam Cù Huy Hà Vũ cho rằng những cải cách sẽ thất bại trừ phi chúng mở ra những cuộc bầu cử rộng rãi hơn.
Ông Vũ nói bản đề xuất này là một động thái mạnh mẽ hướng tới nền dân chủ, song bất cứ ai muốn thực hiện cũng phải được phép.

Chuyên gia về Đông nam Á Carl Thayer, thuộc Học viện Quốc phòng Úc, đánh giá những cải cách này là bộ phận của những gì mà chính phủ gọi là những giải pháp "dân chủ từ cơ sở". Những giải pháp này đã bắt đầu từ hơn một thập kỷ trước, sau khi có một làn sóng các cuộc biểu tình tại tỉnh Thái Bình.
"Đảng cầm quyền và hệ thống cai trị nghĩ rằng việc hành xử của các quan chức địa phương, nơi thực hiện tái phân phối các quỹ phát triển, đã tăng thêm tất cả các loại thuế một cách bất hợp pháp nhằm kiếm lợi cho bản thân mình, nên đã gây ra những nỗi bất bình trong dân chúng," theo ông Thayer. "Anh sẽ phải làm thế nào để tránh được những điểm nóng như vậy khỏi tái diễn và tạo nên tình trạnh bất ổn?"
Câu trả lời là cho phép việc đưa người vào trong chính quyền phải hợp lòng dân hơn.

Ông Thayer cho là Việt Nam có lẽ cũng đang bắt chước theo những cải cách của Trung Quốc.
"Trung Quốc đi trước Việt Nam trong việc bầu cử trực tiếp các cấp chính quyền ở địa phương, và Việt Nam, mặc dù sẽ luôn tuyên bố rằng họ không lệ thuộc và sẽ đi theo hướng đi riêng của mình, song lại học theo rất tỉ mỉ những chính sách của các nước láng giềng, trong đó có Trung Quốc," ông nhận xét.

Nhưng phó giám đốc Học viện Ngoại giao của Việt Nam, ông Ngô Quý Ngọ, nói rằng những kinh nghiệm của các quốc gia khác dạy cho người Việt Nam là phải thực hiện việc dân chủ hóa từ từ.
"Đầu tư nước ngoài [đang] vào Việt Nam rất nhiều. Vì sao vậy? Bởi vì xã hội rất ổn định. Đó là lý do vì sao chúng tôi để ý tới bên ngoài, chúng tôi để ý tới các khu vực khác. Và chúng tôi thấy rằng khi mà xã hội không được ổn định, thì không ai muốn tới làm ăn cả," ông Ngọ đánh giá. "Ví dụ như ở châu Phi, và một số quốc gia Trung Đông, thậm chí tại một vài nước Đông nam Á."
Ông Ngọ nói là Việt Nam đang đi từng bước mở đầu dân chủ. Đối với người Việt Nam, các cải cách sẽ không tiến xa bao nhiêu.

Viện trưởng Viện Khoa học Xã hội Việt Nam, Trịnh Duy Lâm, nói rằng cần có sự thay đổi cơ bản hơn.
Ông Luân cho là việc chuyển hướng từ một nền dân chủ đại diện tới một nền dân chủ trực tiếp đòi hỏi một sự thay đổi căn bản trong các nguyên tắc, và ông không nhận thấy có nguyên tắc nào đằng sau cải cách được đề nghị này.
Được Đảng Cộng sản chấp thuận và do Bộ Nội vụ đầy quyền lực đề xuất, song bản kế hoạch cải cách đã bị Quốc hội phủ quyết vào hôm thứ Bảy.

Đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc đánh giá việc phủ quyết này là hầu như chưa từng thấy.
Ông Quốc nói là các đại biểu quốc hội đã bỏ phiếu để hướng tới loại bỏ các Hội đồng Nhân dân được bầu tại các quận huyện thí điểm. Thế nhưng bản đề xuất bầu cử chức chủ tịch Ủy ban Nhân dân đã bị đình hoãn. Ông cho biết tiếp là một số đại biểu đã tỏ ý lo ngại rằng nếu như chức chủ tịch được bầu trực tiếp, thì có thể sẽ không có cách nào để đảm bảo sự kiểm soát của Đảng Cộng sản.

Tất nhiên, đó là vấn đề cần bàn về cách cai trị dân chủ: để tăng cường việc tham gia vào chính quyền của người dân, những kẻ cai trị phải từ bỏ một số quyền kiểm soát. Và điều đó sẽ xuất hiện một tưởng tượng bất an cho nhiều người trong Đảng Cộng sản Việt Nam.

Hiệu đính: Blogger Trần Hoàng
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2008
Tuesday November 18, 2008 - 07:19am (ICT)
http://blog.360.yahoo.com/blog-C6To.awlc6eMWmDUvAozkYGe?p=2526

[* ] Đúng hơn là mới chỉ bầu chức danh chủ tịch xã


Chưa thể có “Dân Chủ Cơ Sở”
Thiện Giao, phóng viên RFA
2008-11-18
http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/Vietnam-halts-free-election-project-TGiao-11182008113113.html
Quốc Hội Việt Nam vừa bỏ phiếu hoãn thực hiện thí điểm để dân tự đi bầu chủ tịch xã. Một số ý kiến cho rằng, vấn đề kỹ thuật còn khó khăn.
Nhiều ý kiến khác thì nói, một khi cơ chế độc đảng còn tồn tại, thì dân chủ và sự phân quyền sẽ không thể phát triển.

Bao giờ Việt Nam mới thật sự có dân chủ, khi các Đại biểu Quốc Hội vẫn còn tiếp tục bỏ piều theo lệnh Đảng? AFP PHOTO
http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/Vietnam-halts-free-election-project-TGiao-11182008113113.html/HopQuocHoi-305.jpg

Phát huy dân chủ?
Một nhà báo Việt Nam nói với chúng tôi, rằng “hy vọng dân chủ nhỏ nhoi đầu tiên cho Việt Nam đã chết vào phút chót.”

Quốc Hội Việt Nam, vào phút cuối của phiên họp sáng thứ Bảy, ngày 15 tháng 11, năm 2008, đã quyết định hoãn thí điểm chương trình để người dân bầu trực tiếp chủ tịch xã.
Những lý do được đưa ra, theo lời ông Phó Chủ Tịch Quốc Hội, Uông Chu Lưu, tổng kết ý kiến đại biểu, là, việc “phát huy dân chủ trực tiếp dưới cơ sở nên cẩn trọng, có bước đi phù hợp…” Cũng theo lời ông, “…trong cùng một lúc, tồn tại nhiều mô hình khác nhau sẽ không thuận cho chỉ đạo, điều hành.”

Trong khi đó, sử gia, đại biểu Quốc Hội, Dương Trung Quốc, một mặt nhận định: “Thảo luận của các đại biểu cho thấy khả năng tổ chức, thực hiện vẫn còn nhiều vấn đề chưa đầy đủ, nên tạm gác nội dung ấy lại,” mặt khác nói rằng, nhiều đại biểu quan tâm đến “nguyên tắc tối cao là sự lãnh đạo của Đảng.”
“Qua phát biểu của nhiều đại biểu, tôi thấy chủ yếu có câu hỏi, nếu bầu như thế, thì sự lãnh đạo của Đảng được thể hiện như thế nào? Được bảo đảm như thế nào? Và tôi cho đây là nguyên nhân chính mà các nhà soạn thảo còn băn khoăn.”

Thí điểm chương trình bầu trực tiếp chủ tịch xã được giới thiệu cùng lúc với thí điểm bãi bỏ cơ chế Hội Đồng Nhân Dân quận, huyện, phường.

Với cơ chế lãnh đạo hiện nay tại Việt Nam, mọi quyền hành đều nằm trong tay các đảng viên CS. Hình từ trái sang: Các ông Nguyễn Phú Trọng chủ tịch quốc hội, Nguyễn Minh Triết chủ tịch nước, Nguyễn Tấn Dũng thủ tướng chính phủ, Nông Đức Mạnh tổng bí thư.
http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/Vietnam-halts-free-election-project-TGiao-11182008113113.html/CSVN-leaders-305.jpg

Và trong khi một số tỉnh cùng thành phố trực thuộc trung ương, trong tương lai, sẽ được chọn thử nghiệm bãi bỏ cơ chế Hội Đồng Nhân Dân cấp quận, huyện và phường, thì hy vọng của gần 400 xã được lần đầu tiên nhìn thấy những ông, bà chủ tịch do dân trực tiếp bỏ phiếu bầu, xem chừng vẫn còn xa vời.

Chết vào phút chót

Khái niệm tổng quát liên quan đến đề án thí điểm, có lẽ, tập trung vào một ý nghĩa duy nhất: dân chủ tập trung. Bỏ Hội Đồng Nhân Dân Quận Huyện, bầu trực tiếp Chủ Tịch Xã là duy trì “mối quan hệ trực tiếp với từng nhóm cử tri,” theo nhận định mà giáo sư Phạm Duy Nghĩa đã từng đưa ra:
“Bỏ Hội Đồng Nhân Dân Quận Huyện là để có dân chủ trực tiếp. Hội Đồng Nhân Dân nào tồn tại là khi họ có quan hệ trực tiếp với từng nhóm cử tri, ví dụ Hội Đồng Nhân Dân cấp Xã, Phường. Còn Quận Huyện thì không gắn trực tiếp với người dân.”

Quyết định của Quốc Hội, với gần 95% phiếu tán thành, có thể nói là một “hiện tượng.” Theo quán tính, Quốc Hội Việt Nam bỏ phiếu chuẩn thuận những chương trình được Đảng đề xuất.
Thí điểm bầu trực tiếp chủ tịch xã đã được Đảng Cộng Sản thông qua, và được Bộ Nội Vụ chuẩn thuận kế hoạch, nhưng cuối cùng lại được phía Quốc Hội đặt dấu chấm hết theo chiều hướng ngược lại.
Báo điện tử VietNamNet viết, rằng Bộ Trưởng Nội Vụ vào hôm 7 tháng 11 khẳng định “đã nghiên cứu kỹ, đã lấy ý kiến địa phương, nhận được sự ủng hộ,” và rằng “tiêu chuẩn về chủ tịch xã trong đề án đã được nghiên cứu từ khảo sát thực trạng cán bộ hiện nay.”

Phải là Đảng viên?

Mấy tháng qua, những thông tin về các cải cách, đặc biệt là hình thức dân chủ trực tiếp với cơ chế bầu chủ tịch xã, đã tạo nên luồng dư luận tương đối tích cực về những cải tổ có thể có, không chỉ về mặt hành chánh mà còn về mặt chính trị, của Việt Nam.
Nhưng dấu hiệu của sự khó khăn bắt đầu lộ diện hồi trung tuần tháng Chín, khi văn phòng Chính Phủ truyền đạt ý kiến của Thủ Tướng, “yêu cầu tập trung làm rõ quan điểm bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trong quy trình giới thiệu người ứng cử và phê chuẩn kết quả bầu cử.”

Sử gia Dương Trung Quốc nhận định, “không phải đảng viên thì rất khó hành xử chức trách.”
“Theo cơ chế Việt Nam hiện nay, tôi nghĩ rằng, những người không phải đảng viên thì rất khó hành xử chức trách của mình, khi bên cạnh còn có tổ chức Đảng vẫn tồn tại.”

Bây giờ, đề án này không được thông qua, hay chí ít, là tạm hoãn, thì phải chăng, tín hiệu cải cách cũng tạm hoãn lại? Một nhà báo Việt Nam đưa ra nhận định, rằng hiện tượng Quốc Hội vào phút cuối bỏ phiếu ngược là dấu hiệu đáng lưu ý trong trường hợp này.
Anh nói: “Cơ chế một Đảng không thể giải quyết được các vấn đề phân quyền. Có thể một thiểu số muốn đi tới, nhưng đa số bảo thủ không đồng ý.”

Chưa thể có

Thí điểm dân chủ trực tiếp ở cấp xã có thể là mới đối với Việt Nam, nhưng không hề xa lạ đối với quốc gia láng giềng Trung Quốc. Bản tin của hãng thông tấn AFP viết rằng, Trung Quốc đã thực hiện chính sách này từ cách đây 20 năm.
Một điều hiển nhiên, là có một mối liên hệ tỷ lệ thuận và không thể tách rời giữa ý nghĩa “dân chủ trực tiếp” và các khái niệm “xã hội dân sự” cùng “quyền dân sự.”

Gần đây, tại cuộc Hội Thảo Việt Nam tại đại học Princeton, Hoa Kỳ, ông Mark Sidel, Giáo Sư Luật Học tại đại học Iowa, nói rằng vấn đề quyền dân sự được bàn thảo rất nhiều trong chương trình nghị sự của Đảng Cộng Sản, của Chính Phủ Việt Nam, và của cả các nhà tài trợ.
Ông nói, thời điểm hiện tại, có một hiện tượng rất rõ, đó là “những nhà tài trợ đang chuẩn bị rút ra khỏi Việt Nam.” Và rằng, “ý chí của chính quyền Việt Nam trong việc đối mặt và giải quyết các vấn đề nhạy cảm về quyền dân sự, về các cải cách, vân vân… là những bước cực kỳ quan trọng bảo đảm sự thành công trong các chương trình kinh tế, xã hội.”

Vẫn theo AFP, kế hoạch thí điểm được đề xuất khoảng một thập niên sau khi Việt Nam ban hành “Pháp Lệnh về việc Thực Hiện Dân Chủ Cơ Sở.” Pháp lệnh này vạch ra đường hướng để người dân tham gia, giám sát và bảo đảm tính minh bạch của chính quyền địa phương.

Và hiển nhiên, với quyết định của Quốc Hội vào ngày 15 tháng 11 vừa qua, “dân chủ cơ sở” sẽ phải tạm hoãn, đến một thời điểm chưa thể biết trước, trong tương lai.