Nga
hy vọng “thoát” đô la Mỹ với ứng dụng BRICS Pay
Thu Hằng - RFI
Đăng
ngày: 23/10/2024 - 11:49 - Sửa đổi ngày: 23/10/2024 - 14:01
Tổng thống Nga Vladimir Putin tự tin không bị
cô lập khi đón hơn 20 nguyên thủ quốc gia đến dự thượng đỉnh BRICS ở Kazan, bên
bờ sông Volga từ ngày 22-24/10/2024. BRICS ngày càng hấp dẫn các nước phương
Nam trong bối cảnh Matxcơva tìm thêm đối tác mới để làm đối trọng với phương
Tây và vô hiệu hóa các biện pháp trừng phạt vì gây chiến ở Ukraina, trong đó có
ứng dụng thanh toán BRICS Pay và dự án đồng tiền chung duy nhất của nhóm 9 nước
giúp tránh sử dụng đô la Mỹ.
HÌNH :
Ảnh minh họa : Mặt tiền một cửa hàng đổi tiền
tại Central, khu thương mại ở Hồng Kông, Trung Quốc, ngày 06/08/2019. AP - Kin
Cheung
Theo trang Global Times của Trung Quốc ngày
17/10, “các nước thành viên BRICS đang thử nghiệm một hệ thống thanh
toán mới để tăng cường hợp tác”. BRICS Pay là hệ thống nhắn tin thanh toán
độc lập, phi tập trung được các quốc gia thành viên BRICS phát triển từ nhiều
năm nay, theo trang web của BRICS Pay và có thể so sánh với hệ thống SWIFT của
châu Âu. Ý tưởng được hình thành từ năm 2019 và đạt được nhiều tiến bộ theo ghi
nhận trong Tuyên bố Thượng đỉnh lần thứ 12 của BRICS ở Matxcơva, công bố ngày
17/11/2020.
BRICS Pay cạnh tranh với SWIFT ?
Đối với giáo sư Song Wei, Trường Quan hệ Quốc
tế và Ngoại giao tại Đại học Ngoại ngữ Bắc Kinh, “việc triển khai một hệ
thống thanh toán như vậy cho BRICS là việc hiển nhiên” giúp “bảo
vệ chủ quyền kinh tế cho các nước đang phát triển và mở rộng hợp tác kinh tế và
thương mại”. Vương Bằng (Wang Peng), cộng tác viên nghiên cứu tại Viện Khoa
học Xã hội Bắc Kinh được Global Times trích dẫn ngày 17/10, cho rằng hệ thống
BRICS Pay sẽ thách thức sự thống trị của đô la Mỹ trong suốt thời gian dài
: “Hệ thống thanh toán BRICS sẽ giúp giảm sự phụ thuộc vào đô la và
cung cấp cho các quốc gia thành viên những lựa chọn thanh toán thay thế, độc lập
và an toàn hơn”.
Ngoài ra, Trung Quốc cũng là nước được hưởng
lợi lớn khi triển khai BRICS Pay. Theo giáo sư Song Wei, hệ thống thanh toán mới
này không chỉ thắt chặt hợp tác kinh tế giữa các nước BRICS mà còn có thể đóng
vai trò thí điểm cho hợp tác đa phương, bao gồm cả Sáng kiến Vành
đai và Con đường
(BRI), để đáp ứng nhu cầu tạo điều kiện thuận lợi cho các quy định đầu tư liên
quan đến thương mại.
Riêng với tổng thống Putin, ứng dụng BRICS
Pay trở nên quan trọng hơn bao giờ hết kể từ khi Nga bị loại khỏi hệ thống tin
nhắn thanh toán liên ngân hàng SWIFT (Hiệp hội Viễn thông Tài chính liên ngân
hàng toàn cầu) và bị cấm giao dịch bằng đô la Mỹ, euro. Dù Nga thuyết phục được
hai đối tác chính Trung Quốc và Ấn Độ giao dịch bằng nội tệ của mỗi nước nhưng
trong quá trình giao dịch đã nảy sinh không ít khó khăn, ví dụ đối với Trung Quốc
là những quy định liên ngân hàng hoặc với Ấn Độ là quy đổi đồng rupi. Thêm vào
đó là áp lực từ Hoa Kỳ đối với các ngân hàng Trung Quốc, Ấn Độ, các vương quốc Ả
Rập vùng Vịnh, Thổ Nhĩ Kỳ càng gây thêm phức tạp cho giao dịch giữa Nga với các
nước đồng minh phương Nam.
Putin muốn tạo đồng tiền chung trong nội bộ
BRICS
Chính vì vậy, ông muốn tung ứng dụng này tại
thượng đỉnh Kazan và giao dịch bằng một loại tiền chung. Đó “có thể là
một loại tiền tệ tổng hợp, không phải là tiền tệ chung thực sự mà sẽ là tiền tệ
dự trữ”, theo nhận định của Bruno Cabrillac, tổng giám đốc Quỹ nghiên cứu về
Phát triển quốc tế, khi trả lời RFI ngày 22/10. Còn theo kinh tế gia Alexandre
Kateb, BRICS có lẽ sẽ dựa vào tiền ảo : “Ví dụ, hiện nay có thể đổi rúp
lấy nhân dân tệ mà không cần thông qua đô la. Vì vậy, ý tưởng là tận dụng những
tiến bộ công nghệ sử dụng blockchain và tiền kỹ thuật số nói riêng để xây dựng
một hệ thống chặt chẽ hơn nhiều với các tổ chức, với một số tiêu chuẩn kỹ thuật
nhất định…, có thể tạo thành một giải pháp thay thế cho đô la”.
Tuy nhiên, chính tổng thống Nga cho rằng “còn
quá sớm” để thảo luận về việc thành lập đồng tiền chung duy nhất của
BRICS. Trả lời RFI ngày 21/10, cựu ngoại trưởng Mauritania, Ahmedou Ould
Abdallah, hiện là chủ tịch công ty tư vấn Centre 4S (Stratégie, Sécurité, Sahel
và Sahara), cũng cho rằng việc tạo ra một loại tiền mới cần nhiều thời gian :
“Hiện giờ, sức mạnh của đô la, đó chính là nền
kinh tế Mỹ và hầu hết các nền kinh tế lớn của thế giới, như Ả Rập Xê Út, Trung
Quốc đều có dự trữ đô la. Điều đó không có nghĩa là chúng ta không thể thay đổi
được nhưng khi nhìn vào lĩnh vực thương mại thì đô la chiếm đến 60% trao đổi và
dự trữ. Nếu thêm vào đó là các loại ngoại tệ đồng minh của Mỹ như euro, bảng
Anh và yên Nhật Bản, thì gần 80% thương mại toàn cầu được giao dịch bằng các loại
tiền tệ này. Ý tưởng tạo thêm minh bạch, tự do cho các quốc gia và tạo ra các
loại tiền tệ thay thế là chuyện có thể xảy ra, nhưng tôi nghĩ sẽ cần thời
gian”.
Giấc mơ “thoát” đô la Mỹ
Giấc mơ “thoát” đô la Mỹ của
tổng thống Nga hiện giờ lại khiến Trung Quốc được hưởng lợi nhất. Từ lâu, Bắc
Kinh muốn biến nhân dân tệ thành phương tiện giao dịch quốc tế, cạnh tranh với
đô la Mỹ. Nhật báo Pháp Le Monde ngày 21/10 trích lại phát biểu của nhà chính
trị học Nga Alexandre Morozov giảng dạy tại Đại học Charles ở Praha (CH Séc),
trên đài Radio Svoboda ngày 18/10, theo ông, “nếu vấn đề từ bỏ đô la được
nêu lên thì sẽ nhanh chóng dẫn đến việc nhân dân tệ trở thành tiền dự trữ,
nhưng việc này lại không thỏa mãn bất kỳ nước nào trong BRICS vì các nước thành
viên vẫn gắn bó với nền kinh tế thế giới và dùng đô la làm ngoại hối dự trữ
chính”.
Một lưu ý khác được giáo sư khoa học chính trị
Yamina Tadjeddine-Fourneyron, Đại học Lorraine (Pháp), nhấn mạnh là giá trị của
đồng tiền còn tùy vào niềm tin được cộng đồng trao cho. Trang Le Journal của
CNRS (Trung tâm Nghiên cứu Quốc gia Pháp) trích nhận định của giáo sư Pháp
trong bài phân tích “Một đồng tiền mới để lật đô la?” : “Trung
Quốc ngày càng cố áp đặt thanh toán bằng nhân dân tệ trong các giao dịch liên
quan. Nhưng khi Trung Quốc không liên quan đến một giao dịch nào đó, thì đô la
Mỹ và euro vẫn được ưu tiên. Có thể thấy sự phản kháng trong việc chấp nhận
nhân dân tệ, điều này có thể lý giải bằng lý do kinh tế nhưng chủ yếu là vì lý
do chính trị. Vì thế ở Việt Nam, nơi luôn dè chừng với nước láng giềng lớn
phương bắc, thì tiền ảo bitcoin hiện được nhân nhượng hơn là nhân dân tệ”.
Thêm vào đó, vì không bị ràng buộc bởi các thỏa
thuận, thậm chí là không có bất kỳ hiệp định tự do thương mại nào, các nước
thành viên BRICS không có trách nhiệm với nhau. Đúng là ngày càng có nhiều nước
đề nghị gia nhập Ngân hàng Phát triển mới (NDB), được BRICS thành lập năm 2014
có trụ sở ở Thượng Hải (do cựu tổng thống Brazil Dilma Rousseff điều hành từ
năm 2023) nhưng NDB chỉ có khả năng cho vay 4 tỉ đô la mỗi năm, chỉ “như
muối bỏ bể”, theo nhận định của nhật báo Pháp Le Monde, so với 100 tỉ đô la
được Ngân hàng Thế giới giải ngân hàng năm.
Ngoài ra, NDB cũng phải đối phó với nạn tham
nhũng cố hữu ở nhiều nước phương Nam, theo nhận định với RFI của cựu ngoại trưởng
Mauritania, Ahmedou Ould Abdallah : “Việc có ngân hàng BRICS là một điều
tốt, nhưng luôn phải đấu tranh vì sự minh bạch và chống tham nhũng. Một trong
những vấn đề lớn ở Nam bán cầu là tình trạng tham nhũng. Tham nhũng là trở ngại
lớn nhất đối với sự phát triển của các nước đang trỗi dậy, còn nhiều hơn cả so
với những khó khăn từ các khoản vay của Ngân hàng Thế giới. Tham nhũng là trở
ngại lớn cho sự phát triển của nhiều nước châu Phi mà tôi biết, ở vùng Sahel và
Trung Phi”.
Ngoài ra, theo nhận định của phó giáo sư
Sarang Shidore, Đại học George Washington, trong nguyệt san The Nation đăng
ngày 15/10, “các nước Nam bán cầu không hẳn là một đồng minh của phương
Tây nhưng cũng không phải là đối thủ. Họ không tìm cách cản trở mà đi theo thực
tiễn đa liên kết trong một thế giới, nơi quyền bá chủ của Mỹ đang dần bị xói
mòn và tương lai của trật tự toàn cầu không chắc chắn”. Cuối cùng, Nga cũng
không hẳn được hưởng lợi từ ngân hàng NDB. Được Standard & Poor’s trao điểm
tín nhiệm tốt AA+, NDB “cũng phải đối mặt với các biện pháp trừng phạt
của phương Tây nhắm vào Matxcơva và đã phải đình chỉ nhiều dự án đầu tư vào
Nga”.
------------------------------
Các nội dung liên quan
NGA - BRICS - THƯỢNG ĐỈNH
BRICS :
Tổng thống Nga phá thế cô lập, tiếp đón hơn 20 nguyên thủ quốc gia đến dự thượng
đỉnh
Tạp chí Tiêu điểm
BRICS :
Công cụ đàm phán hay khối thống nhất chống bá quyền phương Tây ?
No comments:
Post a Comment