Trung Quốc muốn bán
tàu ngầm cho Thái Lan, Indonesia; còn Việt Nam?
RFA
2024.08.14
Mạng
báo South China Morning Post (SCMP) hôm 9 tháng 8 có bài viết nêu rằng
Trung Quốc đang nỗ lực chào bán tàu ngầm do nước nước này sản xuất cho
Indonesia. Động thái này của Trung Quốc thu hút sự chú ý của giới quan sát vì
trước đây Trung Quốc đã chào bán tàu ngầm cho Thái Lan nhưng dự án này thất bại
với lý do được cho là vì vấn đề công nghệ động cơ.
Chiến
hạm của Hạm đội Đông Hải, Trung Quốc, thăm Việt Nam hồi năm 2017 (ảnh minh họa) - Chính
phủ Việt Nam
Theo
các nhà quan sát, động thái của Trung Quốc có thể ẩn giấu nhiều vấn đề về địa
chính trị và quân sự trong khu vực Đông Nam Á nói chung và Vịnh Thái Lan, Biển
Đông nói riêng chứ không đơn giản chỉ là một thương vụ thông thường.
Liệu
Việt Nam muốn mua tàu ngầm Trung Quốc?
Có
nhiều câu hỏi giới quan sát đặt ra đối với động thái của Trung Quốc. Tại sao chỉ
có thông tin Trung Quốc chào bán tàu ngầm cho Thái Lan, Indonesia nhưng chưa có
thông tin nước này chào bán cho Việt Nam? Việt Nam cũng là một quốc gia ở Đông
Nam Á như Indonesia và Thái Lan, lại có mối quan hệ gần gũi về mặt ý thức hệ với
Trung Quốc. Ngoài ra, những năm gần đây, Trung Quốc đã chào bán thành công cho
Việt Nam nhiều dự án có giá trị kinh tế lớn, như tàu điện ngầm nội đô ở Hà Nội,
nhiều nhà máy điện than, tương lai có thể là đường sắt cao tốc. Liệu Trung Quốc
có chào bán tàu ngầm cho Việt Nam như đã chào bán các mặt hàng dân dụng
khác?
Trao
đổi với RFA, nhà nghiên cứu Hoàng Việt ở thành phố Hồ Chí Minh (TP HCM) cho rằng
quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Trung Quốc rất mạnh nhưng quan hệ quốc phòng lại
không giống như vậy. Ông nói:
“Quan
hệ thương mại thì Việt Nam đã tham gia với Trung Quốc nhiều. Như các nhà máy điện
than thì hầu hết các nhà nghiên cứu ở Việt Nam cho rằng Trung Quốc loại bỏ các
công nghệ lạc hậu sang Việt Nam để thay đổi công nghệ ở đất nước họ.
Thế
nhưng ở trong lĩnh vực quốc phòng thì hoàn toàn khác. Có lẽ là với thái độ thận
trọng của Việt Nam từ trước đến nay, khi mà Việt Nam và Trung Quốc có nhiều
xung đột về lãnh thổ. Đặc biệt trong lịch sử hàng ngàn năm thì Việt Nam luôn nằm
trong âm mưu xâm lược và cai trị Việt Nam của Trung Quốc.
Trong
cái tâm lý đó thì Việt Nam không có ý định mua vũ khí Trung Quốc. Vì nếu mua vũ
khí Trung Quốc thì khi xảy ra xung đột với Trung Quốc thì Việt Nam bị thất thủ
một cách chắc chắn. Chính vì thế mà Việt Nam đã tránh không mua vũ khí Trung Quốc.
Trong
lịch sử chỉ có trong kháng chiến chống Pháp và sau đó là chiến tranh Việt Nam
thì Việt Nam có sử dụng vũ khí Trung Quốc chứ còn sau khi hai bên có chiến
tranh năm 1979 đến nay thì chưa bao giờ có thông tin nào về việc Việt Nam muốn
mua vũ khí Trung Quốc. Đó cũng là điều dễ hiểu.”
Do
đó, theo nhà nghiên cứu Hoàng Việt, về mặt mua bán hàng hóa dân dụng thì Việt
Nam có thể duy trì các quan hệ thương mại để giữ quan hệ tốt đẹp và đối ngoại
và kinh tế với Trung Quốc. Nhưng về mặt quốc phòng, quân sự thì Việt Nam -
Trung Quốc đã có nhiều xung đột trên bộ và trên biển. Ông chỉ ra là hiện nay
thì trên bộ Việt Nam và Trung Quốc đã cắm mốc biên giới xong, nhưng trên biển
thì xung đột chưa chấm dứt được do hai còn tranh chấp rất nhiều. Cho nên đó có
thể là lý do Việt Nam không tin tưởng để mua vũ khí Trung Quốc.
Tham
vọng tăng ảnh hưởng ở Đông Nam Á của Trung Quốc
Theo
nhà nghiên cứu Hoàng Việt, việc Trung Quốc chào bán tàu ngầm cho Thái Lan, Indonesia
cũng tương tự như chào bán các mặt hàng khác. Bởi lẽ rõ ràng là mỗi quốc gia
khi sản xuất được một mặt hàng thì đều muốn bán. Sản xuất để dùng và sản xuất để
bán. Trung Quốc không chỉ muốn bán tàu ngầm cho Thái Lan và Indonesia mà còn muốn
bán cho nhiều nước khác.
Tuy
nhiên, vũ khí chiến lược như tàu ngầm khác với các mặt hàng dân dụng, do đó, việc
chào bán tàu ngầm quân sự cho Thái Lan, Indonesia phản ánh mong muốn tăng cường
ảnh hưởng của Trung Quốc ở Đông Nam Á. Ông Hoàng Việt giải thích:
“Trong
lĩnh vực vũ khí, quốc phòng, việc bán vũ khí không chỉ đơn thuần là việc bán
hàng. Việc mua bán vũ khí kèm theo rất nhiều vấn đề: ngoại giao, chính trị, ảnh
hưởng quan hệ quốc tế.
Ví
dụ, khi Mỹ bán vũ khí thì cũng phải dựa trên quan hệ ngoại giao. Quan hệ ngoại
giao ở mức độ nào thì Mỹ bán cấp độ vũ khí nào, chứ không phải cứ nói bán là
bán. Trung Quốc cũng tương tự như vậy.
Vì
sao Trung Quốc muốn bán vũ khí cho Indonesia và Thái Lan? Cả hai đều có vai trò
quan trọng ở Đông Nam Á. Đặc biệt, Indonesia đóng vai trò như là anh cả của khối
ASEAN vì là quốc gia đông dân nhất, rộng nhất, là đầu tầu ở khu vực Đông Nam
Á.”
Theo các
nhà phân tích được
SCMP trích dẫn, Trung Quốc thúc đẩy quan hệ quốc phòng chặt chẽ hơn với
Indonesia có thể mang lại cơ hội để gây ảnh hưởng ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái
Bình Dương. Điều này sẽ gây áp lực lên các nhà hoạch định chính sách của
Indonesia và họ không muốn điều đó.
Nhà
nghiên cứu Indonesia Anastasia Febiola, điều phối viên nghiên cứu và quản lý của
công ty tư vấn Semar Sentinel Indonesia, được SCMP dẫn rằng mặc dù Trung Quốc
là đối tác kinh tế lớn, Indonesia vẫn coi quan hệ quốc phòng với phương Tây là
quan trọng. Jakarta có thể chấp nhận các đề nghị mua thiết bị quân sự của Trung
Quốc để xoa dịu Bắc Kinh nhưng nước này sẽ tiếp tục ưu tiên hợp tác an ninh với
phương Tây.
Cùng
một góc nhìn trên, nhà nghiên cứu Hoàng Việt nói với RFA:
“Trung
Quốc từ xưa đến nay vẫn luôn muốn đóng vai trò chi phối. Trong chính sách ngoại
giao láng giềng của Trung Quốc thì Đông Nam Á là khu vực họ cần tạo ảnh hưởng.
Nếu họ có thể bán được tàu ngầm thì họ có thể tạo ảnh hưởng vô vùng lớn chứ vấn
đề không đơn giản vì người mua lệ thuộc vào Trung Quốc. Chính vì vậy khi thất bại
thương vụ ở Thái Lan thì họ chào bán cho Indoenesia.”
Đông
Nam Á đối với Trung Quốc: giữ quan hệ kinh tế, tránh thắt chặt quan hệ quân sự
Dường
như ở thời điểm hiện tại, Trung Quốc chưa đủ sức thuyết phục Đông Nam Á, đặc biệt
là Thái Lan, Indonesia và cả Việt Nam, tăng cường thắt chặt quan hệ quân sự.
Nguyên nhân thứ nhất là năng lực công nghệ, nguyên nhân thứ hai là xung đột lợi
ích quốc gia với tham vọng của Trung Quốc.
Trao
đổi với RFA, nhà nghiên cứu Trần Bằng, nghiên cứu sinh tiến sỹ về quân sự
và an ninh tại Đại học Paris 2 Pantheon, chỉ ra rằng Trung Quốc đã thất bại khi
bán tàu ngầm cho Thái Lan nên quay sang chào bán cho Indonesia. Theo nhà
nghiên cứu Hoàng Việt, việc Trung Quốc thất bại trong việc bán tàu ngầm cho
Thái Lan cho thấy một vấn đề rất rõ là công nghệ Trung Quốc còn chưa được tin
tưởng. Ông cho biết:
“Mặc
dù họ cố gắng học hỏi phương Tây, chắp vá, mua công nghệ, thậm chí dùng phương
pháp tình báo để đánh cắp công nghệ nhưng vẫn chưa làm chủ được một số công nghệ,
đặc biệt là công nghệ động cơ. Việc Trung Quốc bán tàu ngầm cho Thái Lan bị đổ
bể là do Trung Quốc kí hợp đồng mua động cơ tàu ngầm từ một công ty Đức nhưng
Chính phủ Đức ra lệnh cấm bán nên Trung Quốc không thể hoàn thành. Trung Quốc
muốn thay động cơ Đức bằng động cơ do mình sản xuất nhưng Thái Lan không chấp
nhận do vấn đề tính năng.”
Do
đó, mặc dù Trung Quốc có ảnh hưởng lớn về kinh tế ở Đông Nam Á, trong đó có
Indonesia, nhưng ảnh hưởng về quân sự và địa chính trị vẫn chưa như họ mong muốn.
Ông
Yokie Rahmad Isjchwansyah, nghiên cứu viên tại Trung tâm Hợp tác Ngoại giao và
Liên chính phủ tại Trường Cao học Ngoại giao Paramadina ở Jakarta, lưu
ý rằng từ
năm 2003 đến năm 2022, Indonesia chỉ tập trận với Trung Quốc bốn lần, nhưng tập
trận với Hoa Kỳ và các đối tác, đồng minh của Hoa Kỳ 110 lần. Theo ông
Yokie Rahmad Isjchwansyah, lý do là “Indonesia không tin tưởng vào chất
lượng thiết bị quốc phòng của Trung Quốc và vẫn nghi ngờ giá trị của việc tập
trận chung với Trung Quốc và cử binh lính sang học tập tại nước này.”
Nhà
nghiên cứu Hoàng Việt cũng chia sẻ cùng một góc nhìn như vậy. Ông trao đổi với
RFA:
“Cá
nhân tôi cho rằng Indonesia khó mà dám mua tàu ngầm Trung Quốc. Bản thân Indonesia
đã mấy lần dự định mua vũ khí từ Nga nhưng sau đó họ suy nghĩ lại, chuyển sang
mua vũ khí Pháp. Chưa kể tổng thống mới đắc cử của Indonesia là cựu bộ trưởng
quốc phòng, là đại diện cho tiếng nói của quân đội ở Indonesia nên ông hiểu rõ
chuyện này.”
Theo
nhà nghiên cứu Hoàng Việt, trong quan hệ thương mại thì Trung Quốc có vai trò rất
quan trọng với Việt Nam. Năm 2014, khi sự kiện giàn khoan HD-981 nổ ra thì Việt
Nam đã thảo luận rất nhiều về vấn đề làm sao để thoát Trung. Thoát Trung ở đây
bao gồm cả sự lệ thuộc vào Trung Quốc, trong đó vấn đề lệ thuộc kinh tế. Nhiều
ngành công nghiệp của Việt Nam lệ thuộc vào nguồn cung nguyên liệu và thị trường
từ Trung Quốc và bị họ chi phối. Câu chuyện này cũng dễ hiểu vì Việt Nam nằm cạnh
Trung Quốc và Trung Quốc là cường quốc mạnh ở nhiều lĩnh vực.
No comments:
Post a Comment