Vài
thế kỷ một lần: Những kẻ xâm lược từ dưới lòng đất đang đến trong ‘tai hoạ ve sầu’
02/04/2024
https://www.voatiengviet.com/a/vai-the-ky-mot-lan-nhung-ke-xam-luocc-tu-duoi-long-dat-dang-den-trong-tai-hoa-ve-sau/7552389.html
Hàng
nghìn tỷ kỳ quan kỳ lạ của quá trình tiến hóa, những con ve sầu định kỳ mắt đỏ
có vòi trên đầu và cơ bắp giống như máy bay phản lực ở phía sau, sắp xuất hiện
với số lượng chưa từng thấy trong nhiều thập niên và có thể là nhiều thế kỷ.
https://gdb.voanews.com/deb664ef-36bb-4cc2-b534-9ff811695ed2_w1023_r1_s.jpg
Ve
sầu đang ra khỏi vỏ (ảnh chụp ngày 21/5/2021, tại Lutherville-Timonium,
Maryland).
Bò
ra khỏi lòng đất cứ sau 13 hoặc 17 năm, với một bài hát tập thể ồn ào như động
cơ phản lực, ve sầu định kỳ là vua của lịch tự nhiên.
Những
con côn trùng đen có đôi mắt lồi này khác với những người anh em họ có màu xanh
lục xuất hiện hàng năm. Chúng bị chôn vùi từ năm này qua năm khác cho đến khi
trồi lên và chiếm lấy cảnh quan, bao phủ những ngôi nhà bằng những vỏ ngoài và
khiến mặt đất trở nên giòn.
Mùa Xuân
này, hai loài ve sầu bất thường sắp xâm chiếm một số vùng của Hoa Kỳ, trong một
hiện tượng mà chuyên gia ve sầu John Cooley của Đại học Connecticut gọi là “tai
hoạ ve sầu”. Lần cuối cùng hai loại này xuất hiện cùng nhau vào năm 1803, Tổng
thống Thomas Jefferson, người đã viết về ve sầu trong cuốn Sách làm Vườn
(Garden Book) của mình nhưng lại gọi nhầm là châu chấu.
Ông
Cooley nói: “Những con ve sầu định kỳ đặc biệt khó giải thích.”
Nhà
lý sinh học Saad Bhamla của Georgia Tech cho biết, nếu bạn bị mê hoặc bởi nhật
thực sắp tới, thì những con ve sầu còn kỳ lạ hơn và to hơn.
Ông
Bhamla nói: “Chúng ta có hàng nghìn tỷ sinh vật sống tuyệt vời này đến từ Trái
đất, trèo lên cây và đó thực sự là một trải nghiệm độc đáo, một cảnh tượng đáng
chiêm ngưỡng”. “Nó giống như toàn bộ loài ngoài trái đất sống dưới chân chúng
ta và sau đó vài năm chúng xuất hiện để chào hỏi.”
Đôi
khi bị nhầm lẫn với loài châu chấu háu ăn và không liên quan, ve sầu định kỳ
gây khó chịu hơn là gây thiệt hại kinh tế. Chúng có thể làm tổn thương cây non
và một số cây ăn quả, nhưng tình trạng này không phổ biến và có thể phòng ngừa
được.
Lứa
địa lý lớn nhất trong cả nước - được gọi là Brood XIX và xuất hiện sau mỗi 13
năm - sắp tiến qua vùng Đông Nam, sau khi đã tạo ra vô số lỗ trên đất sét đỏ
Georgia. Đó là một dấu hiệu chắc chắn về sự chiếm đóng của ve sầu sắp tới. Các
nhà côn trùng học cho biết, chúng xuất hiện khi mặt đất ấm lên tới 64 độ F
(17,8 độ C), điều này xảy ra sớm hơn trước đây do biến đổi khí hậu. Lúc đầu ve
có màu nâu nhưng sẫm dần khi trưởng thành.
Ngay
sau khi côn trùng xuất hiện với số lượng lớn ở Georgia và phần còn lại của vùng
Đông Nam, họ hàng ve sầu xuất hiện cứ sau 17 năm sẽ tràn ngập Illinois. Chúng
là Brood XIII.
Nhà
côn trùng học Mike Raupp của Đại học Maryland nói: “Chúng ta có một lứa phân bố
rất rộng rãi tại Brood XIX, nhưng chúng ta cũng có một đàn rất dày đặc về mặt lịch
sử ở Trung Tây, đàn Brood XIII”.
“Và
khi kết hợp cả hai thứ đó lại với nhau… chúng ta sẽ có nhiều hơn bất cứ nơi nào
khác vào bất kỳ lúc nào,” nhà côn trùng học Paula Shrewsbury của Đại học
Maryland cho biết.
Những
con ve sầu ẩn náu này chỉ được tìm thấy ở miền đông Hoa Kỳ và một vài nơi nhỏ
bé khác. Có 15 lứa khác nhau xuất hiện vài năm một lần, theo chu kỳ 17 và 13
năm. Các nhà côn trùng học cho biết hai đàn này thực sự có thể trùng lặp -
nhưng có lẽ không giao phối với nhau - ở một khu vực nhỏ gần trung tâm
Illinois.
Những con
số sẽ được đưa ra trong năm nay - trung bình khoảng 1 triệu con trên mỗi mẫu
Anh, trên hàng trăm triệu mẫu Anh ở 16 tiểu bang - thật đáng kinh ngạc. Ông
Cooley nói: Dễ dàng là hàng trăm nghìn tỷ, có thể là hàng triệu tỉ.
Ông
Cooley cho biết, một sự xuất hiện chung thậm chí còn lớn hơn ở liền kề sẽ là
khi hai lứa lớn nhất, XIX và XIV, xuất hiện cùng nhau vào năm 2076, ông Cooley
nói: “Đó là ve sầu-quá bất thường (cicada-palooza).” Ông Cooley và một số nhà
côn trùng học khác cho biết nguồn gốc của một số lượng ve sầu quá mức có thể bắt
nguồn từ quá trình tiến hóa. Ông Raupp, người ăn ve sầu, cho biết những con ve
sầu định kỳ béo, chậm và ngon là bữa ăn lý tưởng cho các loài chim. (Trường của
ông đã xuất bản một cuốn sách nấu ăn về ve sầu có tên là “Cicada-Licious.”)
Nhưng có quá nhiều để chúng có thể bị ăn đến tuyệt chủng, ông nói.
“Chim
ở khắp mọi nơi sẽ ăn tiệc. Bụng của chúng sẽ no và một lần nữa ve sầu sẽ lại trỗi
dậy chiến thắng”, ông Raupp nói.
Một
cách khác mà ve sầu sử dụng các con số hoặc toán học là trong chu kỳ của chúng.
Chúng ở dưới lòng đất 13 hoặc 17 năm, đều là số nguyên tố. Những con số lớn và
lẻ đó có thể là một thủ thuật tiến hóa để ngăn những kẻ săn mồi dựa vào sự xuất
hiện có thể đoán trước được.
Ông
Shrewsbury cho biết, ve sầu có thể gây ra vấn đề cho cây non và vườn ươm khi
quá trình giao phối và làm tổ của chúng nặng nề và làm gãy cành.
Nhà
sinh vật học Gene Kritsky của Đại học Mount St. Joseph, một chuyên gia về ve sầu,
người đã viết một cuốn sách về sự xuất hiện kép năm nay, cho biết ve sầu định kỳ
tìm kiếm thảm thực vật xung quanh những cây trưởng thành, nơi chúng có thể giao
phối và đẻ trứng, sau đó chui xuống đất để ăn rễ cây. Ông nói, điều đó khiến
vùng ngoại ô nước Mỹ trở thành “thiên đường ve sầu định kỳ”.
Màng
nhĩ có thể khó chịu khi tất cả những con ve sầu tụ tập trên những tán cây đó và
bắt đầu hợp xướng. Nó giống như một quán bar dành riêng cho những con đực hát để
thu hút bạn tình, mỗi loài có tiếng kêu giao phối riêng.
Ông
Kritsky, người đã tạo ra ứng dụng Cicada Safari để theo dõi ve sầu ở đâu, nói:
“Toàn bộ cây cối đang gào thét”.
Ông
Cooley nói cần bảo vệ thính giác vì nó có thể trở nên rất căng thẳng.
“Nó
ở mức 110 decibel,” ông Cooley nói. “Nó giống như đặt đầu bạn cạnh một chiếc
máy bay phản lực. Điều đó thật đau đớn."
Cuộc
tán tỉnh là điều đáng xem, Kritsky bắt chước giọng nam hát “ffaairro (cao độ của
ông tăng lên), ffaairro.”
“Ve
cái vẫy đôi cánh của mình,” ông Kritsky tường thuật trực tiếp. “Ve đực tiến lại
gần hơn. Ve đực hát. Ve cái vỗ cánh. Khi ve đực đến thật gần không có khoảng
cách, ve đực sẽ kêu ffaairro, ffaairro, ffaairro, ffaairo.”
Sau
đó, quá trình giao phối hoàn tất, con cái đẻ trứng vào rãnh trên cành cây. Nhộng
ve sầu sẽ rơi xuống đất, sau đó đào dưới lòng đất để đến rễ cây.
Ve
sầu kỳ lạ ở chỗ chúng ăn xylem của cây, nơi vận chuyển nước và một số chất dinh
dưỡng. Áp suất bên trong xylem thấp hơn bên ngoài, nhưng một vòi trong đầu ve sầu
cho phép ve hút chất lỏng mà nếu không nó sẽ không thể thoát ra khỏi cây, Bà
Carrie Deans, nhà côn trùng học của Đại học Alabama Huntsville cho biết.
Con
ve sầu hút nhiều chất lỏng đến mức nó có rất nhiều chất thải lỏng cần loại bỏ.
Ông Bhamla của Georgia Tech cho biết, nó làm được điều đó nhờ một cơ đặc biệt tạo
ra dòng nước tiểu chảy nhanh hơn ở hầu hết các loài động vật khác.
Ở
Macon, Georgia, tuần này ông T.J. Rauls đang trồng hoa hồng và cây nhựa ruồi
thì ông tình cờ gặp một con ve sầu khi đang đào đất. Một người hàng xóm đã đăng
hình ảnh của một sinh vật mới xuất hiện sớm.
Ông
Rauls đặt tên cho con ve của mình là “Bobby” và nói rằng ông đang mong đợi nhiều
hơn nữa.
“Tôi
nghĩ đó sẽ là một điều thú vị,” ông Rauls nói. “Sẽ điên đầu với tất cả những tiếng
ồn của chúng.”
No comments:
Post a Comment