Nhà
triết học Yuval Harari nói về Israel 05/04/2024
Người phỏng vấn: Nicola
Abé, Tháng 3/2024
Người dịch: Nguyễn Hàn Giang
Posted on 05/04/2024 by Boxit VN
https://boxitvn.online/?p=88198
“Như thể mọi người đang thu gom những gói hàng chứa đựng sự tức
giận của họ và gửi chúng đến Trung Đông”.
Có thể cứu vãn thế giới được không? Tại đây, nhà sử học Israel
Yuval Noah Harari nói về cuộc chiến ở quê ông, ảnh hưởng của Trung Quốc
và Nga, và khuyên châu Âu những gì.
Yuval Noah Harari
Cuộc gặp với Yuval Noah Harari diễn ra tại một căn hộ ở
London, địa chỉ ở Golden Square ở Soho. Chúng tôi phải gọi điện cho người trợ
lý ngay trước thời gian đã thỏa thuận. Ông ấy dẫn chúng tôi vào nhà, đi ngang
qua một người gác cửa thân thiện, tươi cười. Thang máy dẫn thẳng vào khu bếp ăn
sang trọng.
Harari chào đón chúng tôi trong chiếc áo len và quần jean, vẫn
cách nói nhẹ nhàng thường ngày, chỉ có điều ông ấy trông gầy hơn bình thường một
chút. Ông ấy đã rời Israel rồi à? Harari phản ứng hơi thất vọng. Không, không
phải trong thời điểm này, ông ấy không bao giờ có thể bỏ xứ ra đi trong cơn khủng
hoảng nghiêm trọng này. Chỉ cần còn chút hy vọng nào, ông vẫn sẽ ở lại và cố gắng
ngăn chặn thảm họa.
London chỉ là một chuyến đi quảng bá cho cuốn tiểu thuyết đồ
họa mới Sapiens của ông. TRÒ CHƠI CỦA NHỮNG THẾ GIỚI. Căn hộ
sang trọng chỉ là một nhà thuê Airbnb. Người cộng sự, với chồng là Itzik Yahav,
háo hức mang theo các loại hạt và nước: Cà phê? Trà? Harari để khách chọn chỗ
ngồi. Khách nên cảm thấy thoải mái trong môi trường của ông.
SPIEGEL: Ông Harari, chúng ta đã chuyện trò ở
Tel Aviv cách đây 5 năm. Hồi ấy, ông rất lạc quan. Ngày 7 tháng 10 có ý nghĩa
gì đối với đất nước của ông và đối với Trung Đông?
Harari: Cả người Israel và người Palestine đều
phải sống lại những cơn ác mộng tồi tệ nhất, những nỗi sợ hãi nguyên thủy của họ.
Kết quả: mọi niềm tin từ một bên đối với phía bên kia bị phá hủy hoàn toàn. Cả
hai bên bây giờ đều đầy thù hận và sợ hãi. Và họ có lý do chính đáng. Đây là một
vấn đề tâm lý. Nỗi đau bây giờ lớn đến nỗi con người không còn có thể cảm nhận
được một chút đồng cảm nào đối với phía bên kia nữa. Chỉ cần thử nói điều gì đó
về nỗi đau khổ của đối phương, bạn sẽ được coi là một người phản bội không thể
được dung thứ.
SPIEGEL: Đó là một tình huống hoàn toàn bi thảm.
Harari: Trong hoàn cảnh này không thể nào phát
triển được một tầm nhìn hòa giải hay một tương lai tốt đẹp hơn. Và đó là lý do
tại sao chúng ta cần thế giới. Để tạo dựng hòa bình, cần có sự tin tưởng. Điều
này bây giờ phải được truyền vào chúng tôi từ bên ngoài. Nhưng thay vào đó
chúng ta lại nhận được sự hỗn loạn, ngờ vực và thù ghét.
SPIEGEL: Ý ông là các tác nhân bên ngoài đang
thúc đẩy xung đột?
Harari: Vâng, Nga hoặc Iran chẳng hạn. Nhưng
chúng tôi hiện cũng đang phải đối mặt với sự căm ghét từ mọi người từ khắp nơi
trên thế giới. Bạn có thể thấy điều này trên mạng xã hội và trong các cuộc
tranh luận công khai ở Mỹ, Anh và Đức. Những người không phải là người Israel
hay người Palestine, không có gia đình trong khu vực và chưa bao giờ sống ở đó,
tỏ ra phẫn nộ và thù ghét, những cảm xúc mạnh mẽ đến mức gần như không thể hiểu
nổi. Gần như thể họ đang dồn cơn giận dữ của mình lại và gửi nó đến Trung Đông.
SPIEGEL: Khi nói đến việc chỉ trích Israel, thì
người Palestine, người dân ở miền Nam bán cầu và những người cánh tả đang hình
thành một liên minh bất ngờ. Ông có lời giải thích nào không?
Harari: Đây là di sản của chủ nghĩa Marx, vốn
đã tạo ra một cái nhìn rất đơn giản về chính trị và lịch sử. Theo đó, toàn bộ lịch
sử nhân loại chỉ là cuộc đấu tranh giữa những kẻ áp bức và những người bị áp bức.
Thế giới được chia thành hai loại: những kẻ áp bức là 100% xấu xa, những người
bị áp bức là 100% tốt. Mọi người lấy mẫu đơn giản này và áp dụng nó vào một
tình huống hết sức phức tạp như Israel và Palestine.
SPIEGEL: Và liệu lối suy nghĩ này có tương
thích với cả các nguyên thủ quốc gia ở miền Nam bán cầu và các học giả trẻ
phương Tây không?
Harari: Chúng tôi hiện đang nghe rất nhiều từ
cánh tả tiến bộ ở phương Tây về chủ đề chủ nghĩa thực dân, điều này tất nhiên
cũng là mối quan tâm lớn của các nước Nam bán cầu. Israel được coi là
một cường quốc thực dân châu Âu. Người ta hoàn toàn bỏ qua việc một tỷ lệ lớn
người Israel đến từ Trung Đông và phải chạy trốn khỏi các nước khác trong khu vực
như Iraq, Ai Cập hay Yemen sau năm 1948.
SPIEGEL: Sự phát triển này có làm thay đổi quan
điểm của ông về các phong trào tiến bộ?
Harari (cười ngượng ngùng): Tôi thực sự
thất vọng. Bản thân tôi rất chỉ trích chính phủ Israel. Tôi hiểu rằng mọi người
đang phản đối chiến tranh ở Gaza. Nhưng tôi không hiểu cách suy nghĩ cực kỳ đơn
giản này, đặc biệt là từ những người là nghệ sĩ hoặc học giả. Làm sao người ta
có thể đơn giản phủ nhận sự tàn bạo của ngày 7 tháng 10 chỉ vì chúng không phù
hợp với bối cảnh chung? Hay bạn nghĩ họ hoàn toàn có lý vì Israel cuối cùng mới
là kẻ áp bức? Vậy khi đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân và áp bức, bạn muốn
làm gì thì làm? Đây là sự phản bội lại ý tưởng cơ bản về nhân quyền phổ quát mà
những người này được cho là đang đấu tranh để bảo vệ.
SPIEGEL: Israel đã tiến hành chiến tranh ở Gaza
được 5 tháng. Hàng chục ngàn người đã thiệt mạng. Tình hình nhân đạo thật thảm
khốc. Miền Bắc toàn cầu phần lớn ủng hộ Israel; nhiều quốc gia ở Nam bán cầu
lên án chiến tranh và thấy uy tín đạo đức của phương Tây bị suy giảm.
Harari: Những gì đang xảy ra ở Gaza là một thảm
kịch khủng khiếp và chúng ta phải tìm cách chấm dứt nó. Miền Bắc toàn cầu và miền
Nam toàn cầu nên hợp tác cùng nhau để tìm ra giải pháp hòa bình lâu dài.
SPIEGEL: Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da
Silva và các nguyên thủ quốc gia khác từ lâu đã kêu gọi một trật tự thế giới đa
cực và các liên minh mới, bao gồm cả với Putin và Iran. Họ có thể thấy mình thậm
chí còn được xác nhận nhiều hơn bởi các tiêu chuẩn kép hiện được cho là đã được
thiết lập ở phương Tây. Ông không sợ những tác động địa chính trị của sự chia rẽ
này sao?
Harari: Tình hình rất nguy hiểm. Sẽ là một sai
lầm lớn nếu các quốc gia như Nam Phi hay Brazil nghi ngờ trật tự thế giới tự
do. Chúng tôi cần sự hỗ trợ của họ để giữ vững trật tự hiện hữu. Và tôi chỉ có
thể khuyên Tổng thống Brazil đừng mạo hiểm – không phải để giúp ích cho chúng
tôi – mà là vì người Brazil! Trật tự thế giới tự do không hoàn hảo, còn có những
bất công. Nhưng nếu nó sụp đổ, Nam bán cầu sẽ còn phải hứng chịu sự hỗn loạn
nhiều hơn cả Châu Âu hay Hoa Kỳ.
SPIEGEL: Ông mô tả đầu thế kỷ 21 như một thời kỳ
hòa bình hoàng kim đã qua. Có phải chúng ta đã tham gia Thế chiến thứ ba rồi
không?
Harari: Tôi không biết. Trên thực tế, chúng ta
có thể đang ở giữa một cuộc chiến tranh thế giới mới. Chúng ta đang chứng kiến ngày càng nhiều xung đột và chúng có liên quan với nhau. Tầm quan trọng
của các sự kiện lịch sử thường chỉ trở nên rõ ràng khi nhìn lại quá khứ. Lúc đầu,
đối với người dân ở New York, Stalingrad hay Hiroshima, Thế chiến thứ hai trông
giống như một cuộc xung đột khu vực ở Đông Âu. Ngày nay mọi người đều biết điều
gì bắt đầu từ cuộc tấn công của Đức vào Ba Lan vào ngày 1 tháng 9 năm 1939. Nếu
nhân loại sống sót, rất có thể trong 50 năm nữa, trường học sẽ hỏi: Thế chiến
thứ ba bắt đầu khi nào? Và tất cả trẻ em đều biết chính xác: Đó là ngày 24
tháng 2 năm 2022, ngày Nga xâm chiếm Ukraine.
SPIEGEL: Điều kết nối các cuộc xung đột toàn cầu
là các lực lượng chống phương Tây đang thúc đẩy chúng. Ông đã đề cập đến Nga và
Iran. Ông có nghĩ rằng sự leo thang là không thể tránh khỏi?
Harari: Chỉ cần tranh chấp ở Biển Đông không
bùng lên thì tôi còn hy vọng. Nếu xảy ra một cuộc đối đầu toàn diện giữa phương
Tây và Trung Quốc, nó sẽ thay đổi hoàn toàn cuộc chơi. Ngoài những hậu quả thảm
khốc trước mắt, nhân loại khi đó sẽ không còn cơ hội làm chủ những thách thức cấp
bách trong tương lai. Tuy nhiên, cho đến nay, Trung Quốc đã hành xử có trách
nhiệm hơn nhiều so với Nga trên bình diện quốc tế. Vì vậy tôi tin rằng chúng ta
vẫn có thể ngăn chặn được chiến tranh thế giới thứ ba. Nhưng không thể có nhiều
điều sai sót nữa.
SPIEGEL: Làm sao chúng ta lại rơi vào tình huống
này?
Harari: Đã có một trật tự quốc tế đang vận
hành. Nó đã bị tấn công và làm suy yếu, một mặt là bởi Nga, quốc gia chưa bao
giờ thực sự chấp nhận nó. Nhưng cũng từ bên trong, chẳng hạn như thông qua cuộc
bầu cử của Trump hay quyết định Brexit. Các quốc gia từng là kiến trúc sư của trật tự đó cũng quay lưng lại với nó. Nếu bạn phá hủy một
trật tự mà không có sự thay thế thì tình trạng mất trật tự và hỗn loạn sẽ nảy
sinh. Tất nhiên, đầu thế kỷ 21 không phải là thời điểm lý tưởng, có rất nhiều vấn
đề. Nhưng đó là thời kỳ hòa bình và thịnh vượng nhất từ trước đến nay. Một dấu hiệu cho thấy điều
này: lần đầu tiên, các chính phủ trên thế giới chi nhiều hơn cho hệ thống y tế
của họ hơn là cho quân đội.
SPIEGEL: Chiến thắng của Putin ở Ukraine sẽ có
ý nghĩa gì đối với trật tự thế giới tự do?
Harari: Đó sẽ là kết thúc của trật tự ấy. Giống
như ở trường học: Có một quy định rằng kẻ bắt nạt không được phép đánh trẻ nhỏ
hơn. Và rồi kẻ bắt nạt lớn nhất bước vào sân trường và bắt đầu đánh đập một đứa
trẻ. Và tất cả trẻ em đứng thành vòng tròn xung quanh nó và xem điều gì sẽ xảy
ra bây giờ, liệu thủ phạm bạo lực có bị ngăn chặn và trừng phạt hay không. Khi
điều này xảy ra, hệ thống định mức của trường đã được củng cố. Nhưng nếu anh ta
vượt qua được thì chúng ta sẽ thấy ngày càng có nhiều trận đánh nhau trong
tương lai. Hiện tại, chúng ta có thể thấy ở Nam Mỹ Tổng thống Venezuela Nicolás
Maduro đang đe dọa xâm lược và chinh phục nước láng giềng Guyana cùng với trữ
lượng dầu mỏ của nước này như thế nào. Điều này là không thể tưởng tượng được
chỉ một vài năm trước đây. Nếu chúng ta để Putin thoát tội thì chúng ta sẽ ngày
càng có nhiều Putin hơn.
SPIEGEL: Làm thế nào có thể ngăn chặn được nó?
Harari: Putin sẽ tiếp tục tiến hành chiến
tranh chừng nào ông ấy tin rằng mình có thể thắng về mặt quân sự. Nếu ông ấy
nghĩ mình chỉ phải cầm cự một, hai hoặc năm năm cho đến khi người châu Âu hoặc
người Mỹ mệt mỏi vì chiến tranh và cắt giảm viện trợ cho Ukraine, thì ông ấy sẽ
tiếp tục. Cần có một tín hiệu mạnh mẽ từ Mỹ và châu Âu để ngăn chặn ông ta và
khuyến khích các cuộc đàm phán nghiêm túc. Một khả năng là chuyển 300 tỷ tài sản
của Nga ở châu Âu, Nhật Bản và Mỹ sang Ukraine. Sau đó, họ sẽ có những gì họ cần
để chống lại sự xâm lược của Nga – bất kể điều gì xảy ra trong cuộc bầu cử Hoa
Kỳ vào tháng 11. Tất nhiên là có những rào cản pháp lý. Nhưng đây không phải là
câu hỏi liệu bạn có nên tự mình gửi lực lượng vũ trang đến Ukraine hay không –
xét cho cùng thì vấn đề chỉ là vài cú click chuột trên máy tính. Đó là điều có
thể.
SPIEGEL: Vậy ông không nghĩ nhiều đến trung lập
của Đức và sự do dự của nước này khi nói đến việc cung cấp vũ khí?
Harari: Luôn luôn giống nhau: Trước cuộc xâm
lược, người Ukraine đã yêu cầu các cường quốc phương Tây gửi thêm vũ khí. Họ
bác bỏ điều này vì không muốn khiêu khích Putin. Vì vậy, đất nước này có tương
đối ít vũ khí – và dù sao thì Putin cũng đã xâm chiếm. Người Ukraine đã chiến đấu
thành công một cách đáng ngạc nhiên và lại yêu cầu cung cấp vũ khí. Và sau đó bạn
cũng nghe thấy lập luận tương tự: Nếu chúng ta gửi quá nhiều, chúng ta sẽ khiêu
khích Putin. Vì vậy mọi thứ tiến triển chậm chạp, đặc biệt là khi nói đến vũ
khí hạng nặng. Nếu mọi chuyện khác đi thì chiến tranh có lẽ đã kết thúc rồi. Và
bây giờ chúng ta lại nghe thấy câu chuyện tương tự: Chúng ta không thể gửi quá
nhiều vũ khí để không khiêu khích Putin. Không hoạt động như vậy. Người Nga
không chờ đợi để bị khiêu khích. Bất cứ ai tin vào điều đó đều đã rơi vào sự
tuyên truyền của họ.
SPIEGEL: Ở Mỹ, Donald Trump có thể tái đắc cử tổng
thống vào tháng 11. Ông đã nhiều lần đe dọa rời NATO. Gần đây ông thậm chí còn
khuyến khích Nga chinh phục nhiều vùng lãnh thổ hơn.
Harari: Người châu Âu cuối cùng phải giành được
độc lập. Ngay cả khi Trump thua, đây sẽ là hồi chuông cảnh tỉnh cuối cùng. Châu
Âu không thể đợi bốn năm một lần để xem ai là tổng thống Mỹ tiếp theo. EU và nếu
tính thêm các nước khác như Anh, vẫn là một khối kinh tế ngang hàng với Mỹ. Họ
có thể tự vệ mà không cần những thứ này nếu họ muốn. Họ cũng có thể giúp
Ukraine. Nhưng họ phải thay đổi hoàn toàn về mặt chính trị và quân sự.
SPIEGEL: Ông có cáo buộc châu Âu mộng du và ủng
hộ việc tái vũ trang quân sự triệt để không?
Harari: Chính xác. Câu châm ngôn cũ lại được
áp dụng: Muốn hòa bình thì phải chuẩn bị cho chiến tranh.
SPIEGEL: Chủ nghĩa hòa bình, chính sách giải trừ
vũ khí và xích lại gần nhau – tất cả có phải là ngây thơ không?
Harari: Nó đã thành công – đến một mức độ nhất
định. Khi bạn đang đối phó với một mối đe dọa nghiêm trọng, bạn phải hành động
khác đi. Người châu Âu đã thử các chiến lược khác nhau với Putin trong 20 năm.
Đến một lúc nào đó bạn phải thừa nhận sự thất bại của họ. Sau năm 2014, họ đã
nhiều lần cố gắng kiềm chế sự xâm lược của Nga bằng cách tính đến lợi ích của
Nga. Chiến lược này đã thất bại. Nhưng người châu Âu có đủ nguồn lực để làm điều
đó theo cách khác. Và tất nhiên tôi không tranh luận về việc tấn công Nga. Tôi
không biết ai làm điều đó. Đây là ảo tưởng của Putin và nỗ lực của ông nhằm biện
minh cho cuộc chiến ở Ukraine. Ông ta tấn công phủ đầu để ngăn chặn cuộc tấn
công của NATO.
SPIEGEL: Bản thân Putin có tin điều đó không?
Harari: Lợi ích quốc gia thường không được
hình thành bởi lý trí khách quan mà nảy sinh từ những câu chuyện thần thoại đã
ăn sâu vào tâm trí con người. Putin đã viết những bài tiểu luận có ý nghĩa
trong nhiều năm; gần đây ông đã trả lời phỏng vấn Tucker Carlson kéo dài vài giờ…
SPIEGEL: …người dẫn chương trình bảo thủ người
Mỹ và người ủng hộ Trump…
Harari: Đó là một bài học lịch sử mà hầu hết
các nhà sử học gọi là chuyện tưởng tượng. Nhưng tôi nghĩ ông ấy tin điều này:
đây là một cuộc xung đột không thể tránh khỏi giữa thiện và ác, rằng các thế lực
tà ác muốn tiêu diệt nước Nga và ông ấy phải bảo vệ nó. Sứ mệnh lịch sử của
Putin không kết thúc bằng việc chinh phục Ukraine. Nếu bạn coi trọng những gì
ông ấy nói thì sự sụp đổ của Liên Xô là thảm họa lớn nhất trong lịch sử loài
người. Ông ấy muốn quay ngược đồng hồ về trước năm 1989.
SPIEGEL: Trong các cuốn sách và bài phát biểu của
mình, ông luôn bảo vệ nền dân chủ tự do, một hình thức chính phủ mà ông cho là
đặc biệt mạnh mẽ vì khả năng thích ứng của nó. Ngày nay nó phải chịu áp lực rất
lớn từ cả bên trong lẫn bên ngoài.
Harari: Cuộc bầu cử tiếp theo ở Hoa
Kỳ thực sự có thể là cuộc bầu cử dân chủ cuối cùng trong lịch sử Hoa Kỳ. Nếu
Trump thắng và thực hiện được những gì đã hứa, rất có thể trong 4 năm tới ông sẽ
bãi bỏ cơ chế kiểm tra và cân bằng và cuộc bầu cử năm 2028 sẽ bị gian lận theo
nhiều cách khác nhau.
SPIEGEL: Điều này có liên quan nhiều đến con
người Trump?
Harari: Sức mạnh cơ bản mà chúng ta thấy ở nhiều
nền dân chủ trên thế giới là chủ nghĩa dân túy. Trong một nền dân chủ, quyền lực
đến từ nhân dân, tất cả chúng ta đều công nhận điều đó. Những người theo chủ
nghĩa dân túy cho rằng chỉ có họ đại diện cho người dân. Ai không ủng hộ thì
không thuộc về họ, dù chiếm đa số. Đó là những người ưu tú, những người nước
ngoài, những kẻ phản bội. Không phải là một phần của người dân. Khi những người
theo chủ nghĩa dân túy thất bại trong cuộc bầu cử, họ cho rằng đối phương đã
gian lận; Nếu thắng, họ sẽ bãi bỏ cơ chế quản lý dân chủ, vì họ là nhân dân và
quyền lực của nhân dân không nên bị giới hạn. Chúng ta thấy căn bệnh này ở các
nền dân chủ trên toàn thế giới.
SPIEGEL: Một nền dân chủ tự do dựa trên những
điều kiện mà nó không thể tự bảo đảm, cái gọi là tình thế tiến thoái lưỡng
nan Böckenförde (*). Một trong những điều mà ông luôn nhấn mạnh,
đó là tầm nhìn tích cực về tương lai, niềm tin vào tự do và tiến bộ. Làm sao hy
vọng có thể thành công trong hoàn cảnh thế giới này?
Harari: Bằng cách nhận ra rằng chúng ta có đủ
nguồn lực để giải quyết những thách thức cấp bách nhất. Chúng ta có thể giảm
thiểu biến đổi khí hậu, đó không phải là trận Armageddon (**)
do Chúa tạo ra. Trí tuệ nhân tạo vẫn là sự sáng tạo của chúng ta. Điều tương tự
cũng xảy ra với sự hỗn loạn đang đe dọa thế giới: các nền dân chủ tự do vẫn là
khối hùng mạnh nhất trên thế giới. Mối đe dọa cuối cùng không đến từ các chế độ
chuyên quyền như Nga hay Iran, mà đến từ sự chia rẽ nội bộ của chúng ta. Tin tốt:
Liệu hệ thống của chúng ta có tồn tại được hay không nằm trong tay chúng ta,
không phải của Putin hay Tập. Tôi nhớ những năm 1960 ở Mỹ, thời kỳ diễn ra
phong trào dân quyền và cách mạng tình dục; Đã có một cuộc chiến văn hóa gay gắt.
Chủ nghĩa cộng sản có vẻ ổn định, sự chia rẽ về ý thức hệ ở phương Tây là không
thể vượt qua, và hồi đó có nhiều bạo lực chính trị đáng kể hơn so với ngày nay.
20 năm trôi qua nhanh chóng, chính chủ nghĩa cộng sản đã sụp đổ – không phải nền
dân chủ tự do.
SPIEGEL: Các nền dân chủ có quyền sửa chữa và đổi
mới chính mình.
Harari: Nhưng tôi không nói rằng mọi chuyện sẽ
diễn ra theo cách đó. Khi hai nhóm lớn trong một quốc gia không còn coi nhau là
đối thủ chính trị mà là kẻ thù, như chúng ta thường thấy với Đảng Cộng hòa và Đảng
Dân chủ, thì nền dân chủ không thể hoạt động được nữa.
SPIEGEL: Điều này đưa chúng ta trở lại tình
hình ở Trung Đông.
Harari: Đó là lý do tại sao giải pháp hai nhà
nước vẫn là con đường khả thi duy nhất cho người Israel và người Palestine. Nhiều
người nói rằng nó đã chết nhưng không ai đề xuất một giải pháp thay thế hợp lý
hơn. Mọi người nói về giải pháp một nhà nước. Nhưng điều đó sẽ nhanh chóng trở
thành một chế độ độc tài, bởi vì nếu hai nhóm quá sợ hãi và căm ghét nhau thì nền
dân chủ sẽ không hoạt động. Trong một nền dân chủ, bạn phải có khả năng tin tưởng
rằng những người khác không muốn làm hại bạn, rằng họ luôn quan tâm đến lợi ích
tốt nhất của cộng đồng. Tất cả những nỗ lực trước đây nhằm đạt được giải pháp
hai trạng thái đều thất bại. Nhưng chúng ta phải tiếp tục chiến đấu vì nó. Và
chúng ta cần sự giúp đỡ từ bên ngoài.
SPIEGEL: Có phải ông đang nghĩ đến những bảo đảm
quốc tế, thậm chí có thể cả những can thiệp?
Harari: Vâng. Nếu chúng ta có một trật tự thế
giới ổn định thì có thể đưa một lượng niềm tin nhất định vào cuộc xung đột này.
Nhưng nếu nó sụp đổ, sẽ không còn hy vọng hòa bình giữa người Palestine và người
Israel. Nếu Putin thắng ở Ukraine, bài học cho Trung Đông là: Đừng bị hướng dẫn
bởi những vấn đề đạo đức hay nguyên tắc đạo đức, đừng thỏa hiệp và chỉ dựa vào
sức mạnh quân sự của chính mình.
SPIEGEL: Chúng tôi cảm ơn ông về cuộc trò chuyện
này.
-----------------
Nguồn: Als
würden die Menschen mit ihrer Wut schnüren und in den Nahen Osten senden. (Tuần
báo DER SPIEGEL)
------
Ghi chú của người dịch:
(*) Thế lưỡng nan Böckenförde: trích từ câu nói của
Böckenförde thế kỷ 15: “Nhà nước tự do, xây dựng trên sự tịch thu tài sản nhà
thờ, phát triển dựa trên những điều kiện mà bản thân nó không thể đảm bảo”.
(**) Trận Armageddon: là ẩn dụ để chỉ sự đấu tranh một mất một
còn với tổn hại khủng khiếp.
I.Y.N.H. – N.A.
Nguồn: Diễn đàn khai phóng
No comments:
Post a Comment