Angela
Merkel, 16 năm đối đầu với bao khủng hoảng
Minh
Anh - RFI
Đăng ngày: 24/09/2021 - 10:13
Chủ Nhật, ngày 26/09/2021, nước Đức tổ chức tổng
tuyển cử. Đó cũng là ngày thủ tướng Angela Merkel, một trong số những phụ nữ
quyền lực nhất thế giới, chính thức rời chính trường sau 16 cầm quyền. Đây cũng
là dịp để chúng ta điểm lại những thời khắc chính trị mang tính quyết định, ghi
đậm dấu ấn bốn nhiệm kỳ của bà.
Thủ tướng Angela
Merkel, sau 16 năm cầm quyền, chính thức rời chính trường Đức ngày
26/09/2021. Gal ROMA AFP
Mười sáu năm cầm quyền, bốn nhiệm kỳ, chưa có
một lãnh đạo Đức nào như bà bắt tay với nhiều đời tổng thống Pháp, gặp nhiều
lãnh đạo cường quốc thế giới như chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, tổng thống
Nga Vladimir Putin hay nhiều đời tổng thống Mỹ từ Georges W. Bush, Barack
Obama, cho đến Donald Trump và giờ là Joe Biden.
Đâu là bí quyết của sự trường tồn quyền lực đó,
tại một quốc gia tự do dân chủ ? Hầu hết giới chuyên gia tại
Pháp đều có chung một nhận xét : Angela Merkel là một chiến lược gia,
một nhà chính trị thực dụng, nhưng đôi khi cũng rất « tình người ».
2005 : Merkel
– Làn gió mới cho chính trường Đức
Ngày 30/11/2005 là một bước ngoặt lớn
trong lịch sử nước Đức. Angela Merkel là phụ nữ đầu tiên và cũng là
chính khách đầu tiên xuất thân từ Đông Đức cũ nắm giữ vị trí lãnh đạo cao
nhất tại Đức, sau hai lần là bộ trưởng trong những năm 1990. Trước Quốc Hội Đức,
Bundestag ở Berlin, bà tuyên bố : « Chúng ta sẽ tạo ra những điều
kiện sao cho nước Đức trong vòng 10 năm lọt vào nhóm 3 nước hàng đầu ở Châu Âu ».
Một cuộc cá cược ít nhiều đã thành công, dù phải mất đến 16 năm để thực hiện.
Nhà nghiên cứu về nước Đức, Anne Salles, giảng
viên trường đại học Sorbonne, trên đài RFI, lưu ý thành quả này có được
chưa hẳn là kết quả từ các chính sách kinh tế - xã hội của bà Merkel :
« Năm 2005, nước Đức trong tình trạng báo động đỏ. Đất nước trong tình
trạng thảm hại, hơn 5 triệu người thất nghiệp, một con số cực kỳ cao. Khi bà
Merkel lên cầm quyền, người làm công ăn lương đã chấp nhận những cải cách quan
trọng, chẳng hạn như từ bỏ các khoản tiền thưởng, tăng giờ làm việc mà không
tăng lương… Tất cả những điều đó đã giúp tăng năng suất lao động tại Đức, cho
phép giảm mức thất nghiệp và đương nhiên, bà Angela Merkel đã biết tận dụng được
tình thế này ! »
2011 : Thảm họa
Fukushima và một cái nhìn thực dụng
Tai nạn hạt nhân Fukushima ở Nhật Bản, xảy ra
vào tháng 3/2011, buộc Angela Merkel có một thái độ quay ngoắc 180° ngoạn mục.
Ba ngày sau trận sóng thần tàn phá nhà máy hạt nhân Fukushima Daiichi Nhật
Bản, bà thông báo cho ngưng hoạt động tất cả các nhà máy hạt nhân « già
cỗi » ở Đức.
Đến cuối tháng Sáu cùng năm, thủ tướng Đức tuyên
bố đưa đất nước hoàn toàn ra khỏi năng lượng hạt nhân năm 2022. Nhưng chín
tháng trước đó, chính bà Merkel đã cho hủy lịch trình ra khỏi hạt nhân của
chính phủ tiền nhiệm Gerhard Schroder, thuộc đảng Xã hội – Dân chủ, dự trù kết
thúc vào năm 2030.
Quyết định này cho thấy rõ khả năng thích ứng
của Angela Merkel khi bà cảm thấy mình không đồng điệu với công luận, vốn
dĩ chống đối nguyên tử từ những năm 1970. Tuy nhiên, theo giải thích của bà
Agathe Bernier-Monod, chuyên gia về nước Đức đương đại, trường đại học Havre,
trong quyết định này, « còn có một phần tính toán chính trị. Angela
Merkel muốn "hất cẳng" phe Sinh Thái, lúc ấy đang tăng điểm trong các
cuộc thăm dò ».
Một hệ quả khác của quyết định ngoạn mục này
là, 10 năm sau quyết định đơn phương của nữ thủ tướng, nước Đức lại quay về với
việc sản xuất điện năng một phần bằng than, trong khi chờ đợi có thể tạo ra những
nguồn năng lượng sạch để đáp ứng nhu cầu điện ngày một tăng.
2012 : Khủng
hoảng nợ và một Merkel « sắt đá »
Cuộc khủng hoảng nợ công tại khối đồng tiền
chung châu Âu năm 2010-2012 còn cho thấy một gương mặt khác của Angela
Merkel : Một con người sắt đá, « không khoan nhượng ».
Chính sách tiền tệ của bà Merkel có thể được gói ghém trong hai chữ « khắc
nghiệt ». Cộng hòa Ireland, Tây Ban Nha, Ý và nhất là Hy Lạp vào thời
kỳ đó gần như không còn khả năng trả nợ. Các cuộc đàm phán giữa các đối tác
châu Âu nhằm tìm cách hỗ trợ các nước thành viên đang gặp khó khăn đều vấp phải
thái độ « cố chấp » của nữ thủ tướng.
Angela Merkel kiên quyết cho rằng Liên Hiệp
Châu Âu chỉ sẽ « bơm tiền » với điều kiện chính phủ những nước
trên có một chính sách thắt lưng buộc bụng một cách cứng rắn như EU và Quỹ Tiền
Tệ Quốc Tế IMF áp đặt. Và nhất là, dưới sự thôi thúc của bộ trưởng Tài Chính
lúc bấy giờ, ông Wolfgang Schauble, Angela Merkel bác mọi đề nghị hủy nợ cho Hy
Lạp, vốn dĩ đã ở bên bờ vực thẳm[TH1] .
Người dân Đức và Hy
Lạp biểu tình bày tỏ bất mãn về cách xử lý khủng hoảng nợ trong khu vực đồng
euro năm 2012. JENS SCHLUETER AFP/File
Trên đài Franceinfo, bà Hélène Miard-Delacroix,
giáo sư lịch sử và văn minh Đức đương đại, phân tích : « Angela
Merkel là hiện thân cho một trào lưu tại Đức thời đó, cho rằng cân bằng ngân
sách và không có nợ là điều cần thiết. Người Đức thật sự có cảm giác là họ có
suy nghĩ đúng rằng những nước khác "phải làm tròn bổn phận" của
mình. »
Nhà nghiên cứu về quan hệ Pháp – Đức, Paul
Maurice, Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp (IFRI), trên đài RFI nhận định thái độ cứng
rắn đó của bà Merkel phần nào được giải thích bởi sự thiếu một tầm nhìn xa của
nữ thủ tướng mãn nhiệm :
« Trên bình diện châu Âu, bà Merkel lẽ
ra nên dự đoán trước một số cuộc khủng hoảng, để có thể dự trù trước một số cơ
chế, và đi xa hơn trong việc hội nhập Liên Hiệp Châu Âu. Thế nhưng, bà Merkel
chỉ dừng ở những biện pháp đối phó. Đương nhiên những biện pháp đó là cần thiết
và hiệu quả, nhất là trong cuộc khủng hoảng ở Hy Lạp nhằm ngăn chặn việc nước
này ra khỏi khu vực đồng euro, cho dù bà bị chỉ trích là quá cứng rắn. Nhưng họ
lại không có một chính sách cho tương lai, một tầm nhìn nào cho châu Âu, cũng
như không bắt buộc phải có một tầm nhìn kinh tế - xã hội nào ở Đức cả. »
2015 : Khủng
hoảng di dân, một Merkel « nhân văn »
Nếu như trong cuộc khủng hoảng nợ công ở khu vực
đồng euro, chính sách tiền tệ của Angela Merkel đã khiến người dân Hy Lạp nổi
giận, đôi khi ví bà như là một "tân phát xít", cuộc khủng hoảng di
dân năm 2015 lại cho thấy một Merkel rất « tình người ».
Cuộc nội chiến ở Syria đã kéo dài được hai năm
và châu Âu đang phải đối mặt với những làn sóng di dân chưa từng có. Thiếu tình
liên đới, biên giới không gian tự do lưu thông Schengen dần khép cửa. Angela
Merkel ngày 31/8/2015 đã có một quyết định táo bạo, đi ngược lại có nhiều
đồng nghiệp châu Âu, thông báo mở rộng cửa đón những người tị nạn vào Đức.
Kết quả là gần một triệu người tị nạn đã đến Đức.
Một quyết định mạo hiểm do bà có thể gặp phải phản ứng mạnh mẽ từ tầng lớp cử
tri bảo thủ ủng hộ đảng CDU và xa hơn nữa CSU xứ Bavière, rất thiên hữu. Với
ông Paul Maurice, đây là một quyết định mang đậm « tình người »,
nhưng cũng không thiếu phần thực tiễn của bà Merkel trong mỗi cuộc khủng hoảng.
« Quyết định này của bà Merkel có thể
được đánh giá là mang tính cá nhân nhiều nhất, đậm chất nhân văn, và ít có tính
toán chính trị nhất. Cũng đừng quên rằng, dân số Đức đang bị lão hóa và họ đang
rất cần một nguồn nhân công quan trọng, do vậy họ cần mở cửa cho di dân.
Dù vậy, con số này cũng cho thấy điều gì đó mang
tính nhân văn. Trước hết, đó là vì bà là con gái một mục sư, được thừa hưởng một
nền giáo dục Thiên Chúa Giáo và mang đậm tình người. Ngoài ra, bà sinh ra
và lớn lên ở Đông Đức, nên bà cũng thấu hiểu tâm trạng của những người phải từ
bỏ đất nước vì những lý do chính trị và kinh tế. »
Angela
Merkel : Một biểu tượng cho sự ổn định
Kỷ lục cầm quyền này còn là một quãng thời
gian trải dài những cuộc khủng hoảng ngoại giao. Năm 2013-2014 nổ ra vụ NSA của
Mỹ nghe lén các đồng minh và nhất là nghe lén Angela Merkel từ một căn cứ của Mỹ
ở Đức theo như tiết lộ của Edward Snowden. Rồi đến vụ Nga cho sáp nhập bán đảo
Crimée và cuộc khủng hoảng chiến sự ở Đông Ukraina năm 2014.Chưa kể căng thẳng
Đức và Mỹ vì dự án đường ống dẫn khí đốt Nord Stream II nối từ Nga đến Đức
trong suốt nhiệm kỳ Donald Trump (2016-2020), song song với khủng hoảng
Brexit từ năm 2016-2020. Hay như những cám dỗ đến từ Trung Quốc.
Giữa một bên là ý muốn can thiệp nhiều hơn
trên nhiều mặt trận và bên kia là ý tưởng biến nước Đức thành một Thụy Sĩ khác,
thịnh vượng hơn về mặt kinh tế, nhưng không can dự vào các vấn đề quốc tế, nước
Đức thời Angela Merkel cũng luôn tìm kiếm một giải pháp thứ ba, một sự thỏa hiệp,
theo như nhận định của ông Paul Maurice, chuyên gia về quan hệ Pháp – Đức.
Chỉ còn vài ngày nữa là Angela Merkel chính thức
từ giã chính trường. Một vòng chu kỳ 16 năm đã kết thúc. Quyết đoán và đáng
kính nể trước những cuộc khủng hoảng liên tiếp, nữ thủ tướng Đức đã để lại một
di sản còn nhiều tranh cãi, nhất là trong bối cảnh thế giới ngày mỗi lúc có nhiều
biến động và bất định. Đây sẽ là những thách thức lớn cho người kế nhiệm.
Dẫu sao đi nữa, giới chuyên gia tại Pháp đều
có chung một nhận định : Angela Merkel còn là hiện thân cho một ổn định
chính trị tại Đức, như phân tích của Paul Maurice trên đài RFI.
« Bởi vì 16 năm cầm quyền một
cách dân chủ với những thăng trầm trong các cuộc bầu cử thật sự là điều gây ấn
tượng. Đối với những người chỉ biết đến Merkel, nhiệm kỳ của bà còn đại diện
cho một nước Đức đã hợp nhất, đã thống nhất, không còn những vấn đề của đầu những
năm 2000 là phải nghĩ đến tương lai và phải trả giá cho một nước Đức hợp nhất. Việc
bà Merkel xuất thân từ một xã hội Đông Đức cho thấy rõ là nước Đức có thể hội
nhập tất cả mọi người. Cho dù kết quả có được vẫn còn ít ỏi, nhưng đây thật sự
là một biểu tượng cho phần hai của 30 năm thống nhất đất nước. »
***
CÁC NỘI DUNG LIÊN
QUAN
Thủ
tướng Đức Merkel công du các nước Balkan trước khi mãn nhiệm
Bầu
cử Đức : Châu Âu hồi hộp chờ người kế nhiệm Merkel
No comments:
Post a Comment