Lê Phan
September 16, 2017
Câu chuyện của người
Rohingya thực ra không phải là chuyện mới, nó phát xuất từ nhiều trăm năm nay
khi một đoàn người đến vùng đất lạ, nhưng nó trở thành một tấm thảm kịch chỉ vì
bản tính kỳ thị của con người.
Lịch sử của vùng đất
nay được gọi là Miến Điện hay Myanmar bắt đầu từ khoảng thế kỷ thứ 1 Trước Công
Nguyên cho đến thế kỷ thứ 9 Sau Công Nguyên, nơi ở phía Bắc có một quốc gia của
một dân tộc nói một thứ tiếng Miến Tạng được gọi là Pyu và ở phía Nam là một quốc
gia của người Mon, thuộc họ Mon-Khmer.
Thủ đô của người
Pyu nằm ở phía cực Bắc của vùng châu thổ sông Irrawaddy trong khi vương quốc của
người Mon tập trung ở phía Nam với kinh đô nằm gần Rangoon ngày nay. Cả hai
vương quốc này đều theo Phật Giáo. Đến khoảng thế kỷ thứ 8 Sau Công Nguyên thì
một nhóm người nói một thứ tiếng Miến Tạng mới, người Burman, tìm xuống và
thành lập một vương quốc mới ở Pagan trên sông Irrawaddy.
Lịch sử ghi nhận là
vào khoảng thế kỷ thứ 8 và thứ 9 Sau Công Nguyên, vương quốc Nam Chiếu trở
thành chế ngự vùng Tây Nam Trung Hoa. Họ là một vương quốc cũng của một sắc người
nói một thứ tiếng Miến Tạng khác. Nam Chiếu nhiều lần đột nhập các thành phố lớn
ở vùng Đông Nam Á lục địa, kể cả tấn công vào Việt Nam. Vương quốc Mon-Khmer giữ
vững được nhưng vương quốc Pyu bị thất thủ. Người Burman chiếm khoảng trống
chính trị đó thành lập vương quốc Pagan. Vương quốc Pagan trở thành vương quốc
mạnh nhất, thống nhất Miến Điện và thành lập một quốc gia trong đó người Burma
chế ngự kéo dài cho đến ngày nay.
Pagan trở thành
vương quốc tồn tại lâu nhất, bành trướng lãnh thổ trong khi liên minh với người
Shan, một vương quốc của người Thái, và phân chia lục địa Đông Nam Á với vương
quốc Mon-Khmer. Vương quốc này tồn tại cho đến khi bị Mông Cổ xâm lăng.
Khi cực thịnh,
Pagan lừng danh thời thế kỷ 13 đến 14, đến nỗi nhà thám hiểm Marco Polo cũng đã
được nghe kể lại một thủ đô của nhiều ngàn ngôi chùa, vàng son tráng lệ. Sau
Pagan, Miến Điện chia thành nhiều mảnh và nhiều vương triều lên nắm quyền.
Trong khi đó, một phần người Shan đi theo sông Chao Phraya thành lập vương quốc
Thái đầu tiên ở Đông Nam Á ở Ayutthaya. Đây cũng là giai đoạn vùng Arakan mà
nay gọi là Rakhine cũng có một vương quốc nổi lên, có lúc là đồng minh với người
Miến.
Nằm dọc theo vịnh
Bengal, vùng này được rặng Arakan tách rời ra khỏi miền Trung Miến Điện. Dân tộc
cư ngụ ở đây đến từ vùng Nam Ấn thuộc sắc tộc Ấn-Aryan. Họ có một giai đoạn độc
lập dài từ năm 327 Sau Công Nguyên đến năm 1784 khi vương quốc Rakhine cuối
cùng, Mrauk U, bị Miến Điện chinh phục. Sự chinh phục vùng này đưa vương quốc
Miến trực tiếp sát biên giới với Đế Quốc Anh ở Ấn Độ. Năm 1826, cuộc chiến
Anh-Miến đầu tiên xảy ra, Miến Điện thua, phải nhượng bang Rakhine cho Anh.
Rakhine từ đó trở thành một phần của tỉnh Miến Điện thuộc Ấn Độ của Đế Quốc
Anh. Năm 1948, khi Anh trả độc lập cho Miến Điện thì Rakhine trở thành một phần
của nước cộng hòa liên bang mới.
Trong giai đoạn độc
lập kéo dài từ thế kỷ thứ 4 các vương quốc Arakan được cả các vị vua theo Hồi
Giáo lẫn Phật Giáo cai trị. Pho tượng khổng lồ Muhamuni nay đặt ở Mandalay được
người Arakan theo Phật Giáo nói là của họ, bị mất vào tay người Miến khi vương
quốc của họ bị xâm lăng. Trong số người Arakan, những người theo Hồi Giáo được
gọi là Rohingya, dựa trên cái tên lịch sử của vùng đất họ ở là vùng Rohang.
Theo Encyclopaedia
Britanica, vào cuối thế kỷ thứ 20, dân số Arakan lên đến khoảng hai triệu người,
khoảng 90% sống ở Miến Điện, phần còn lại sống ở Bangladesh và Ấn Độ. Đa số người
Arakan hay Rakhine theo Phật Giáo, nhưng khoảng 15% theo Hồi Giáo và được gọi
là Rohingya. Khi Miến Điện độc lập, người Rohingya được công nhận và một số được
bầu vào quốc hội và chính phủ đầu tiên của Miến Điện.
Đụng độ đầu tiên giữa
người Rakhine theo Phật Giáo và người Rohingyas là vào năm 1942, giữa một đạo
quân Rohingyas ủng hộ quân đội Anh và người Rakhine ủng hộ quân đội Nhật. Nhưng
sau độc lập, tình hình lắng dịu với một trong hai nữ dân biểu đầu tiên của quốc
hội năm 1951 là người Rohingya.
Kể từ cuộc đảo
chánh của quân đội năm 1962, kỳ thị đối với các sắc tộc thiểu số gia tăng. Năm
1982, Tướng Ne Win cho ra Luật Dân Tộc trong đó người Rohingya không được công
nhận là một trong tám dân tộc và 135 sắc tộc dựng lên Liên bang Myanmar. Nói
cách khác khoảng hơn một triệu người Rohingya đã bị tước quốc tịch, trở thành một
dân tộc vô tổ quốc.
Theo sau cuộc nổi dậy
năm 1988, khi nhà cầm quyền quân phiệt từ chối công nhận kết quả cuộc bầu cử,
thiết quân luật được áp dụng trên toàn quốc. Trong các cuộc đàn áp, các ông tướng
cũng đàn áp người Rohingyas hồi năm 1991-1992. Lần đó, đã có 250,000 người bỏ
chạy sang Bangladesh khiến hai quốc gia láng giềng suýt lâm chiến.
Người Rohingya bảo
là họ là cư dân lâu đời của vùng miền Tây Miến Điện, và cộng đồng của họ bao gồm
một sự pha trộn người đã ở vùng đất này từ thời tiền Đế Quốc Anh cộng với những
người sang trong giai đoạn Đế Quốc Anh cai trị cả Miến Điện lẫn Ấn Độ.
Lập trường chính thức
của chính phủ Miến Điện thì bảo họ là di dân bất hợp pháp từ Bangladesh. Chính
quyền Miến không công nhận cả cái tên Rohingya, nói đến cộng đồng của họ là người
Bengal. Những nhóm tranh đấu Rohingya như Tổ Chức Arakan Rohingya National
Organization, đòi quyền “tự trị bên trong liên bang Myanmar.”
Tình trạng pháp lý
của người Rohingya đã được so sánh với tình trạng người da đen ở Nam Phi trong
giai đoạn Apartheid. Trước cuộc khủng hoảng Rohingya năm 2015 và các cuộc đàn
áp của quân đội năm 2016 và năm nay, dân số của họ ở Miến Điện khoảng từ 1 đến
1.3 triệu người. Không ai có con số chính xác vì kiểm kê dân số của Miến Điện
không thèm đếm họ. Họ ở chính là miền Bắc Rakhine, nơi họ chiếm đến từ 80% đến
98% dân số. Sau các vụ bạo động, nhiều người Rohingya đã bỏ trốn ra khỏi Miến
Điện với khoảng 900,000 người tị nạn ở Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia, Indonesia,
Saudi Arabia và Pakistan. Hơn 100,000 người Rohingya ở ngay Miến Điện sống cực
khổ trong những trại di tản nội địa nơi nhà chức trách không cho rời khỏi những
khu này.
Các cuộc điều tra của
Liên Hiệp Quốc cho thấy bằng cớ ngày càng có những gia tăng xách động hận thù
và thiếu bao dung tôn giáo từ những người được gọi là “Phật Giáo quốc gia quá
khích” chống lại người Rohingyas trong khi quân đội và công an Miến Điện đã có
những “vụ xử tử không xét xử, thủ tiêu, bắt bớ không có giấy tờ, giam giữ, tra
tấn, hành hạ và cưỡng bách lao động.”
Sự việc chính quyền
Miến Điện không công nhận người Rohingya biến họ thành khối người vô tổ quốc lớn
nhất thế giới. Đạo luật công dân năm 1982 của chính quyền quân phiệt đã bỏ
không cho họ vào trong số 135 nhóm sắc tộc thiểu số được nhà cầm quyền công nhận.
Việc này giới hạn khả năng người Rohingya được đi học, chữa bệnh cũng như đi lại
trong và ra ngoại quốc. Có những giai đoạn nhà cầm quyền ở Rakhine áp đặt một
chính sách chỉ cho họ có được hai con và giới hạn hôn nhân đa tôn.
Căng thẳng trong
vùng Rakhine thường bùng lên thành bạo động khiến nhiều trăm người bỏ trốn sang
Bangladesh và Pakistan xin tị nạn qua nhiều đợt trong nhiều thập niên nay.
Trong những năm gần đây, tin đồn về vụ hiếp dâm và sát nhân một người Phật Giáo
dẫn đến một loạt những cuộc tấn công vào các ngôi làng Rohingya. Bạo động gia
tăng là cái cớ để quân đội can thiệp và đàn áp.
Tháng Mười, 2013,
nhiều ngàn người đàn ông Phật Giáo tổ chức tấn công phối hợp vào các ngôi làng
Hồi Giáo trên toàn tỉnh Rakhine. Các tổ chức nhân quyền nói bạo động bùng lên
năm 2012 và tiếp tục vào năm 2013 là những hình thức thanh lọc sắc tộc và tội đối
với nhân loại. Một bản phúc trình năm 2013 của Human Rights Watch nói bạo động ở
Rakhine là “một chiến dịch phối hợp để cưỡng bách di chuyển hoặc đuổi người Hồi
Giáo ra khỏi bang.”
Tháng Mười năm
ngoái, một cuộc nổi dậy vũ trang của người Rohingya lộ diện khi các tay quá
khích của đạo quân Arakan Rohingya Salvation Army, lúc đó còn có tên là Harakah
al-Yaqin, tấn công ba đồn biên giới. Trong bốn tháng sau đó, quân đội Miến, được
gọi là Tatmadaw và cảnh sát giết nhiều trăm người, hiếp dâm tập thể phụ nữ và
đuổi đến 90,000 người Rohingya ra khỏi làng của mình.
Đến hôm 25 Tháng
Tám vừa qua, đạo quân này tấn công lần nữa, vào 30 đồn cảnh sát và một căn cứ bộ
binh. Phản ứng của Tatmadaw lần này còn kinh khủng hơn. Các nhóm nhân quyền nói
họ đã giết hại, thiêu hủy làng mạc, dùng trực thăng bắn thường dân. Cuộc chạy
trốn sang Bangladesh lại bắt đầu, cho đến nay lên đến 400,000 người. Human
Rights Watch bảo khoảng 12,000 người hầu hết dân Rakhine theo Phật Giáo và những
người Rohingya theo Ấn Giáo cũng bị vạ lây. Nhà cầm quyền đã cấm cứu trợ nhân đạo
đến bang Rakhine, khiến những ai còn lại thiếu thức ăn và nước uống.
Chính phủ của các
quốc gia đa số là Hồi Giáo, kể cả Indonesia, Malaysia, Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ
đã bày tỏ quan ngại và phản đối. Hai khôi nguyên Nobel Hòa Bình, cựu Tổng Giám
Mục Desmond Tutu và cô Malala Yousafzai đã kêu gọi bà Aung San Suu Kyi, lãnh tụ
trên thực tế của Miến Điện, phải có hành động.
Bà Suu Kyi, tuy cầm
đầu chính phủ dân sự, không kiểm soát quân đội, cho đến nay tránh không lên tiếng.
Các nhà phân tích nói là bà đang ở trong một vị thế khó xử để lên án sự đàn áp,
phần thì quyền hành chính trị lớn của quân đội, vốn có quyền hiến định giải tán
chính phủ của bà và quốc hội, trong khi đại đa số dân chúng theo Phật Giáo
không thích người Rohingya.
Bà Suu Kyi, nay là
một chính trị gia, có thể cảm thấy là số phận của một thiểu số cần được hy sinh
để bảo vệ cho sự hình thành của chế độ dân chủ mà bà mong muốn đem lại cho nhân
dân Miến Điện. Nhưng một chế độ dân chủ cũng cần một căn bản đạo đức và số phận
của người Rohingya đã tước đi mất của nền dân chủ Miến cái căn bản đạo đức mà
không có nó nền dân chủ dễ trở thành độc tài của đa số.
Ấy là chưa kể Miến
Điện tự hào là một quốc gia Phật Giáo, nhưng hành động của người Phật Giáo Miến
Điện đối với những người thiểu số thuộc một tôn giáo khác đã phản bội lại tinh
thần bao dung của Phật Giáo.
No comments:
Post a Comment