Posted on 02/05/2018
Kể
từ năm 2020, cuộc chơi trên Biển Đông có thể sẽ rất khác, với việc Trung Quốc
đưa vào vận hành các nhà máy điện hạt nhân di động đầu tiên của họ. Chương
trình này được cho là sẽ đóng vai trò to lớn trong kế hoạch bành trướng của nước
này trên Biển Đông.
Vào
tháng 4/2016, tờ Hoàn cầu Thời báo của Trung Quốc đã đưa tin là Trung Quốc sẽ
xây dựng đến 20 nhà máy điện hạt nhân di động (Floating Nuclear
Power Plant – FNPP) để phục vụ nhu cầu năng lượng trong nước lẫn các đảo.
Báo
này cũng dẫn lời của một chuyên gia hải quân Trung Quốc rằng các nhà máy này có
khả năng cung cấp một nguồn điện ổn định cho các hải đăng, hoạt động khử muối
nước biển, công tác cứu hộ, vũ khí phòng vệ, sân bay và hải cảng trên các đảo của
Trung Quốc nằm trong khu vực biển Hoa Nam (South China Sea – tức Biển Đông).
“Bình
thường chúng ta phải đốt dầu hay than để lấy điện. Bởi vì có khoảng cách xa giữa
quần đảo Nam Sa và đất liền Trung Quốc cùng với việc thời tiết và điều kiện biển
thay đổi, nên việc vận chuyển nhiên liệu là một vấn đề. Đó là lý do tại sao nhà
máy điện hạt nhân trên biển là rất quan trọng”, vị chuyên gia cho biết.
Quần
đảo Nam Sa (Nansha Islands) là cách Trung Quốc gọi quần đảo Trường Sa. Hiện khu
vực quần đảo này đang có đến sáu nước cùng tranh chấp chủ
quyền là Việt Nam, Trung Quốc, Đài Loan, Malaysia, Philippines, và
Brunei.
Trung
Quốc bắt đầu xây đảo nhân tạo trên các khu vực vốn là bãi đá ngầm
trong khu vực quần đảo Trường Sa từ năm 2014. Việc xây đảo nhân tạo này đã bị
Tòa Trọng tài Thường trực Quốc tế tại La Haye (Hà Lan) tuyên phán quyết là “gây ra thiệt hại không thể bù đắp
cho môi trường biển và vi phạm các quy định của UNCLOS về chống ô nhiễm môi trường
biển”.
Theo
trang tin Power Technology, vào tháng 10/2017, các kỹ sư Trung Quốc
đã công bố là nước này sẽ đưa vào hoạt động các nhà máy điện hạt nhân di động đầu
tiên trên Biển Đông vào năm 2020.
Để
hiểu rõ hơn về loại nhà máy điện hạt nhân di động này, hãy cùng sang Nga.
Nhà máy điện hạt nhân
di động Akademik Lomonosov trên đường ra khơi – Ảnh: AP Photo/Dmitri Lovetsky
Nhà máy
điện hạt nhân di động Akademik Lomonosov
Tin
về nhà máy điện hạt nhân di động đầu tiên trong lịch sử của Nga, Akademik
Lomonosov, được hạ thủy tại cảng St. Petersburg đã bắt đầu được báo chí Việt
Nam đề cập trong vài ngày qua.
Akademik
Lomonosov là một thuyền lớn dài 144,4m với lượng giãn nước 21.500 tấn. Thuyền
này mang hai lò phản ứng hạt nhân dạng KLT-40S có công suất sản xuất điện tối
đa 70 Megawatt. Công suất này được cho là sẽ cung cấp đủ nhu cầu điện cho khoảng
200.000 người, tức là tương đương với dân số thành phố Bắc Giang.
Akademik
Lomonosov cũng có khả năng khử muối nước biển để tạo nước ngọt cho các nhu cầu
của con người. Công suất khử muối của thuyền này vào khoảng 240.000 mét khối nước
một ngày, ngang bằng với tổng công suất của bốn nhà máy nước cấp nước cho toàn
thành phố Đà Nẵng.
Dạng
thuyền Akademik Lomonosov không thể tự di chuyển mà phải được kéo bằng các thuyền
khác.
Akademik
Lomonosov là nhà máy điện hạt nhân di động đầu tiên được Nga thiết kế, xây dựng,
và đưa vào hoạt động. Công trình này được khởi công từ năm 2007 và hoàn thành
năm 2010 với tổng chi phí xây dựng và lắp đặt vào khoảng 480 triệu đô-la Mỹ.
Những
người ủng hộ FNPP cho rằng dạng nhà máy điện hạt nhân này vừa có chi phí xây dựng
và lắp đặt rẻ hơn các nhà máy điện hạt nhân trên bờ, lại vừa an toàn hơn.
Bởi
vì các nhà máy này có thể được di chuyển, đặt xa các khu dân cư trong đất liền,
và nằm sẵn ngoài biển nơi luôn có nước lạnh để bơm vào làm nguội các lò hạt
nhân. Việc mất chất làm nguội dẫn đến nóng chảy lò hạt nhân được xem là nguyên
nhân sự cố nhà máy điện hạt nhân Fukushima tại Nhật năm
2011. Việc nổi trên mặt biển ngoài khơi cũng giảm nguy cơ bị sóng thần tấn công
gây thiệt hại.
Theo
tạp chí The Economist, hai lò phản ứng hạt nhân KLT-40S của
Akademik Lomonosov được thiết kế dựa trên một mẫu lò phản ứng hạt nhân từng được
dùng trên các tàu phá băng hạng Taymyr (chiều dài 152m, lượng giãn nước 21000 tấn).
Các
tàu phá băng Taymyr thường phải hứng chịu điều kiện thời tiết bão táp trong các
miền băng giá, nên thiết kế lò phản ứng hạt nhân này được xem là giúp cho các
lò của Akademik Lomonosov có khả năng chống chịu điều kiện thời tiết xấu ở Bắc
Băng Dương.
Mặt
khác, để an toàn hơn, The Economist cho biết rằng đơn vị quản lý của Nga sẽ cho
buộc neo nhằm cố định nhà máy nổi này cách bờ biển 200m, phía sau một đê chắn
sóng có khả năng chặn bão và sóng thần.
Họa hình tàu Akademik
Lomonosov khi neo đậu – Ảnh: bellona.org
Thảm hoạ
môi trường tiềm tàng
Mặc
cho các thông tin trên, các dự án xây dựng FNPP của Nga trong nhiều năm qua đã
hứng chịu nhiều chỉ trích từ các tổ chức bảo vệ môi trường về các rủi ro của
các dự án này.
Trong
một báo cáo khá chi tiết năm 2004, phân hiệu Nga của tổ chức
vận động bảo vệ môi trường quốc tế Green Cross cáo
buộc các nhà máy điện hạt nhân di động của Nga là một hiểm họa môi trường và an
ninh hạt nhân.
Theo
Green Cross, các FNPP luôn có rủi ro bị khủng bố quốc tế tấn công (để cướp nguồn
nguyên liệu uranium làm vũ khí) và rủi ro trục trặc kỹ thuật gây ra thảm họa hạt
nhân làm hại người dân và hủy hoại môi trường (như đã từng xảy ra tại Nga
trong thảm họa Chernobyl).
Green
Cross cho rằng vấn đề cốt lõi nằm ở “văn hóa an toàn hạt nhân thấp” (low safety
culture) của nhà nước Nga và ngành công nghiệp hạt nhân nước này. Các dự án xây
dựng hạt nhân do quân đội Nga phụ trách tương tự như các dự án FNPP thường
không được công khai giải trình, không được thanh tra độc lập, và không có được
sự giám sát chặt chẽ từ các cơ quan dân sự.
Cụ
thể, các báo cáo viên của Green Cross cho rằng, bất kể các quy định pháp lý và
hiệp ước quốc tế, “văn hóa an toàn hạt nhân” trong các cơ quan nhà nước Nga
trên thực tế được xây dựng dựa trên nguyên tắc bất thành văn: “nếu không mang lại
hậu quả cá nhân nào cho các sếp, thì không có vấn đề gì.”
Trong
một nghiên cứu chuyên sâu khác trên tạp chí Luật và Chính
Sách Khu Vực Thái Bình Dương, luật sư Douglas Steding phân tích rằng chính các
cơ chế luật quốc tế về hạt nhân cũng không cung cấp được các hình thức kiểm
soát hiệu quả rủi ro môi trường và rủi ro an toàn hạt nhân trong trường hợp các
dự án FNPP.
Theo
ông Steding, cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) chỉ có thể đưa ra các
tiêu chuẩn và nguyên tắc chung cho các nước thành viên, nhưng không có công cụ
chế tài cần thiết.
Công
ước Viên về bồi thường thiệt hại hạt nhân không có khả năng ép Nga chi
trả bồi thường trong trường hợp một FNPP gặp sự cố. Các quy định về chống ô nhiễm
môi trường biển trong Công ước Liên hiệp quốc về Luật Biển(UNCLOS) cũng không kèm
theo các chế tài xử lý vi phạm hiệu quả.
Ông
Rashid Alimov, từng phụ trách các dự án năng lượng của tổ chức Hòa Bình Xanh (Greenpeace)
chi nhánh ở Nga cũng bình
luận với tờ The Economist rằng vị trí ngoài khơi của các FNPP khiến việc
thanh kiểm tra nhằm đảm bảo các quy định an toàn trở nên khó khăn hơn.
Bên
cạnh đó, theo ông Julius Trajano – một chuyên gia về năng lượng hạt nhân của
trường Đại học Kỹ thuật Nanyang (Singapore), các lợi thế an toàn của FNPP cũng
chỉ ở mức tương đối: khi xảy ra sự cố, nguồn nước làm nguội thì
có nhưng nhà máy vẫn sẽ gặp vấn đề vì không có sẵn các nguồn điện dự phòng như
các nhà máy điện hạt nhân trong đất liền. Việc xử lý sự cố cũng sẽ gặp trở ngại
vì vị trí xa xôi của các “nhà máy nổi”.
Đồng
thời, các chất thải phóng xạ từ sự cố hoàn toàn có thể trôi theo dòng nước biển
vào bờ làm hại các khu dân cư. Như vậy, FNPP có thể làm giảm rủi ro ô nhiễm đất
liền nhưng làm tăng rủi ro ô nhiễm môi trường biển, và vẫn có rủi ro đe dọa con
người.
Các nhà hoạt động của
Greenpeace biểu tình chống FNPP ở Nga – Ảnh: greenpeace.org
Rủi ro
từ các nhà máy hạt nhân di động của Trung Quốc
Hoàn
cầu Thời báo cho biết Trung Quốc đang phát triển hai mẫu thiết kế
nhà máy điện hạt nhân di động trên biển: một dạng nổi và một dạng chìm.
Mỗi
nhà máy được cho là sẽ tốn tầm hơn 470 triệu đô-la Mỹ để chế tạo và sẽ có thời
gian hoạt động tối đa là 40 năm.
Theo phân tích năm ngoái của tờ The Economist, các nhà thiết
kế FNPP Trung Quốc muốn đặt các nhà máy này trên các vùng biển đủ sâu để tránh
được rủi ro sóng thần. Tuy nhiên điều này có nghĩa là các nhà máy này sẽ đối mặt
các trận bão mạnh ngoài khơi xa Biển Đông (vốn có thể tạo ra các cơn sóng cao
hơn 20m).
Các
lò phản ứng hạt nhân Trung Quốc sẽ sử dụng không phải là các lò kiểu “phá băng”
KLT-40 được cho là lỳ lợm của Nga, mà là các lò ACPR100 do Trung Quốc bí mật tự phát triển, dựa trên thiết
kế công nghệ hạt nhân AP1000 của Westinghouse
Electric Company – một công ty điện hạt nhân Mỹ.
Việc
thiết kế các FNPP cũng do Trung Quốc hợp tác tiến hành cùng một công ty Anh quốc
là Lloyd’s Registers.
Tờ The Economist ghi nhận các chuyên gia của công ty này đã đưa ra được
một số giải pháp cho các nhà máy nổi của Trung Quốc chống chọi bão táp trên Biển
Đông, cũng như giải quyết các rủi ro va chạm tàu thuyền khác.
Một
chuyên gia của Lloyd’s Registers cho biết rằng các tư vấn thiết kế của họ sẽ
giúp các FNPP Trung Quốc chống chọi được “bão táp trong 10.000 năm”.
Đảo nhân tạo của Trung
Quốc trên Đá Gạc Ma (Johnson South Reef), nơi 64 chiến sỹ quân đội nhân dân Việt
Nam hy sinh trong trận Hải chiến Trường Sa 1988 – Ảnh: Asia Maritime
Transparency Initiative and Digital Globe.
Như
vậy, có ít nhất hai hàm ý quan trọng cho Việt Nam từ các diễn biến phát triển
công nghệ điện hạt nhân di động nêu trên của Trung Quốc:
Thứ
nhất,
Trung Quốc vẫn đang thúc đẩy việc bành trướng trên Biển Đông một cách bài bản với
mục tiêu lâu dài, có dựa trên ứng dụng công nghệ cao.
Các
nhà máy điện hạt nhân di động FNPP từ năm 2020 trở đi có khả năng cao sẽ trở
thành một trong những lá bài chiến lược của Trung Quốc, giúp nước này duy trì một
nguồn cung cấp năng lượng ổn định cho các hoạt động xây đắp và bảo vệ các đảo
nhân tạo trên khu vực quần đảo Trường Sa.
Như
tạp chí Popular Science nhận xét, các FNPP sẽ cần các đoàn thủy thủ đông đảo và cần
các lực lượng vũ trang bảo vệ an ninh nghiêm ngặt. Đây có thể trở thành một cái
cớ cho Trung Quốc nâng cao mức độ hiện diện của các lực lượng vũ trang trên biển
của họ trong các vùng tranh chấp.
Thứ
hai,
Việt Nam sẽ sớm phải đối mặt với các rủi ro môi trường và rủi ro an toàn hạt
nhân đến từ các FNPP Trung Quốc ngoài khơi Biển Đông.
Không
có gì bảo đảm các nền tảng công nghệ và thiết kế Anh – Mỹ nêu trên sẽ giúp cho các
FNPP Trung Quốc hoạt động lâu dài mà không hề tạo ra bất kỳ rủi ro nào cho môi
trường môi sinh tại các vùng biển và miền duyên hải Việt Nam.
Trung
Quốc có “văn hóa an toàn hạt nhân” cao hơn Nga không? Có ít nhất một nhà khoa học
hạt nhân người Trung Quốc cho rằng không.
Nhà
khoa học He Zouxiu trả lời phỏng vấn tờ The Guardian vào năm 2015 cho biết
rằng Trung Quốc khi đó đang mở rộng phát triển các nhà máy điện hạt nhân “một
cách điên rồ”. Trung Quốc “không đầu tư đủ vào việc kiểm soát an toàn hạt
nhân”, và có nhiều rủi ro trong ngành năng lượng hạt nhân Trung Quốc, bao gồm
“tham nhũng, năng lực quản lý và ra quyết định kém”.
Các
nhà làm chính sách Việt Nam cần sớm nghiên cứu xem các cơ chế luật pháp quốc tế
hiện nay đã và đang được phát triển và cập nhật kịp thời để giải quyết các vấn
đề đã được các chuyên gia quốc tế nêu ra khi họ công kích các FNPP của Nga hay
chưa.
Tài
liệu tham khảo:
·
Russia launched a floating nuclear power plant this weekend (Megan
Geuss – Ars Technica)
·
Akademik Lomonosov Floating Nuclear Co-generation Plant (Power
Technology)
·
Atomic power stations out at sea may be better than inland ones (The
Economist)
·
Floating Nuclear Power Plants in Russia: A Threat to the
Arctic, World Oceans and Non-proliferation Treaty(Green Cross Russia)
·
Russian Floating Nuclear Reactors: Lacunae in Current
International Environmental and Maritime Law and the Need for Proactive
International Cooperation in the Development of Sustainable Energy Sources (Douglas
Steding – Pacific Rim Law & Policy Journal)
·
Floating Nuclear Power Plants: Are They Safe and Secure? (Julius
Trajano – Nanyang Technological University)
·
Vụ kiện Biển
Đông: Chính Phủ Việt Nam đã làm hết mức có thể? (Đoàn Nhã An – Luật
Khoa)
·
“Thành phố Sansha”, 4 mục tiêu và 3 giải pháp của Trung Quốc
trên Biển Đông (Hoàng Kim Phượng – Luật Khoa)
·
6 điểm cơ bản bạn
cần biết về vụ kiện Biển Đông – Kỳ 1 (Đoan Trang – Luật Khoa)
·
Sau phán quyết Biển Đông: Phép thử cho toàn thế giới? (Trâm
Huyền – Luật Khoa)
·
China
edging closer to first maritime nuclear station (Bai Tiantian – Global
Times)
·
These
are China’s plans for floating nuclear reactors (Jeffrey Lin &
P.W. Singer – Popular Science)
·
Floating nuclear power: will China pave the way? (Power
Technology)
·
Small modular
reactors (Nuclear AMRC)
·
ACPR Small Modular Reactor (SMR) (China General
Nuclear Power Corporation – CGNPC)
·
China warned over ‘insane’ plans for new nuclear power plants (Emma
Graham-Harrison – The Guardian)
------------------------------------------------
Đọc
thêm:
Liên bang Triều Tiên: Một giải pháp hòa bình thống nhất?
Thành ngữ, tục ngữ, và tư duy pháp lý
Chính sách Ánh Dương của Hàn Quốc: Khi Mặt Trời sáng rồi lại tắt
Kim Nhật Thành xây dựng chế độ chuyên chế thành công hơn Marcos như thế nào
Cấm cản tôn giáo: Đâu chính, đâu tà?
Liên bang Triều Tiên: Một giải pháp hòa bình thống nhất?
Thành ngữ, tục ngữ, và tư duy pháp lý
Chính sách Ánh Dương của Hàn Quốc: Khi Mặt Trời sáng rồi lại tắt
Kim Nhật Thành xây dựng chế độ chuyên chế thành công hơn Marcos như thế nào
Cấm cản tôn giáo: Đâu chính, đâu tà?
No comments:
Post a Comment