Wednesday, 08 April 2015 10:49
Tháng trước, nhà độc tài của thành phố một triệu dân
Đà Nẵng qua đời. Tháng này, đến lượt nhà độc tài của thành phố năm triệu dân
Singapore. Cả hai để lại nhiều thương tiếc. Độc tài, nhưng mà tốt. Độc tài ngoại
lệ. Thương hiệu "độc tài sáng suốt" ngày càng có giá. Không chỉ ở các
nước Đông Á. Ở châu Âu tự do, nhu cầu thanh lý nền dân chủ loạn chức năng để
mua gấp một nhà độc tài hiệu quả cũng đang nhen nhóm.
Họ được gọi là những nhà độc tài anh minh, dám nghĩ
dám làm, giàu năng lực, đầy viễn kiến. Thậm chí là những nhà độc tài vì dân. Đã
thế họ còn là những cá nhân hấp dẫn. Sức mê hoặc của ông Lý Quang Diệu hạ gục
không chỉ người Singapore, mà cả giới tinh hoa kinh tế, chính trị và truyền
thông toàn thế giới. Lãnh tụ các nước cũng độc tài tự hào được gọi ông là thầy
đã đành, song lãnh tụ các nước dân chủ cũng hãnh diện được gọi ông là bạn, người
nào có chút băn khoăn cho lập trường dân chủ thiếu vững vàng của mình thì gọi
ông là một nhà "độc tài khai sáng". Thế là tất cả đều ổn. Tất cả đều
mê man trong cái charisma vô đối của ông, "người khổng lồ
của lịch sử", "thiên tài chính trị", "nhà chiến lược kiệt
xuất", vừa là "chúa tể các giá trị châu Á" vừa là "đại diện
đặc sắc nhất của Anh quốc ở phương Đông"...
Ông Nguyễn Bá Thanh không được chơi ở cúp ngoại hạng
quốc tế đó, kiểu tóc vuốt từ mai trái qua mai phải rồi lại dồn tất cả ra sau
gáy của ông đã nói rõ. Ngay ở trong nước, ông cũng không có cơ hội được thăng
làm vĩ nhân. Trong thế giới cộng sản, "vĩ nhân" là danh hiệu chỉ cấp
một lần, cho một nhân vật nhất định, và ở Việt Nam đó là Hồ Chủ tịch, không có
cạnh tranh. Ông Thanh là một sự pha trộn lạ lùng của gian hùng và bộc trực, của
một tay lâm biền hảo hớn và một chính ủy. Nghe ông diễn thuyết ta có thể cười
ngất vì kiến thức của một chủ nhiệm hợp tác xã xốc vác được một ông vua tỉnh lẻ
phát ngôn mạnh bạo. Nhưng dù không có hào quang của những Cha già dân tộc như
Lý Quang Diệu và Hồ Chí Minh, thỉnh thoảng lại có vẻ một Bố già kiểu Tony
Soprano, nhưng so với các gương mặt còn lại ở cùng đẳng cấp, ông vẫn là một
nhân vật gây cảm xúc. Thật khó cho những người ghét và chống độc tài, trong đó
có tôi, khi cái Ác chẳng những làm được khá nhiều việc tốt mà trông lại ấn tượng,
còn cái Thiện phần lớn có vẻ vô vị. Đã từ lâu chúng ta đối diện với hiện tượng The
Banality of Good.
Nhiều điều ông Lý chủ trương cho Singapore, nhìn bề
ngoài không khác mấy thực tiễn chính trị ở Việt Nam, dù ông là một người chống
cộng không khoan nhượng. Trong cuộc trả lời phỏng
vấn nổi tiếng với Fareed Zakaria cho tạp chí Foreign Affairs năm
1994 ông cho biết, phần lớn các giá trị của nền dân chủ Mỹ hiện nay thì ông
không thích thú lắm, nhưng ông luôn ngưỡng mộ nước Mỹ ở tinh thần quyết liệt chống
hệ thống cộng sản; những trò gắn liền với các chính quyền cộng sản như khủng bố
và giấu diếm trong bóng tối thì ông không bao giờ sờ vào. Song những người bất
đồng chính kiến và đặc biệt các phần tử bị coi là cộng sản hoặc lãnh tụ công
đoàn ở Singapore những thập niên trước cũng tàn đời trong ngục hàng chục năm trời
không có án, như Chia Thye Poh: 23 năm, Lim Hock Siew: 19 năm 6 tháng, Said
Zahari: 17 năm trong nhà tù Chương Nghi. Còn ngày nay, đối lập chính trị ở
Singapore không bị cảnh sát xách nhiễu vô lối, không bị côn đồ hành hung giấu
tay, không bị mật vụ trâng tráo theo dõi, chỉ bị đẩy vào chân tường của sạt
nghiệp qua những vụ kiện dân sự hoàn toàn danh chính ngôn thuận mà ông Lý và Đảng
Nhân dân Hành động (PAP) của ông trăm vụ trăm thắng. PAP không đơn thuần là một
tổ chức chính trị của một bộ phận dân chúng, mà là một thiết chế quốc gia, đại
diện cho dân tộc. Phê phán PAP đồng nghĩa với phê phán Singapore và chống chế độ,
không khác gì cái đại tự sự của Đảng Cộng sản Việt Nam. Singapore cũng nằm gọn
trong tay một gia đình, một tập đoàn, không khác cha truyền con nối ở Bắc Triều
Tiên, anh truyền em nối ở Cuba và những vương triều quý tộc đỏ ở Trung Quốc và
Việt Nam.
Ông Lý cũng không cần tham khảo ý kiến của nhân dân.
Phát ngôn của ông, "nếu được tuyệt đối toàn quyền ở Singapore mà không
phải hỏi dân chúng rằng họ có hài lòng không thì không có gì phải hoài nghi,
tôi tin chắc rằng mình sẽ điều hành hiệu quả cho chính quyền lợi của họ hơn nhiều",
đã trở thành một trong những lời bất hủ, thường xuyên được chính những người
tin hoặc tưởng mình tin vào thể chế dân chủ vừa khoái trá trích dẫn vừa lè lưỡi
lắc đầu. Nhà cầm quyền ở Việt Nam cũng tin chắc ở sự sáng suốt của mình như thế.
Cũng như Việt Nam, chính quyền Singapore phản đối mọi
sự thật khác ngoài sự thật chính thống. Năm 2006, ông Tạ Quốc Trung (Andy Xie),
trưởng khu vực châu Á của Morgan Stanley, một chuyên gia xuất sắc từng được
Bloomberg xếp vào danh sách 50 nhân vật giàu ảnh hưởng nhất trong giới tài
chính quốc tế, cảnh báo trong
một email nội bộ rằng phương Tây đã đánh giá quá cao Singapore, thực
ra thành công của nước này chủ yếu nhờ vai trò làm trung tâm rửa tiền cho các
doanh nghiệp và quan chức tham nhũng của Indonesia, các casino đang xây ở đây
cũng nhằm hút tiền bẩn từ Trung Quốc. Bức thư bị rò rỉ. Ông Tạ lập tức bị
Morgan Stanley đuổi việc, theo yêu cầu của chính quyền Singapore.
Cũng như Việt Nam, công đoàn ở Singapore nằm dưới sự
lãnh đạo của chính quyền, mà chính quyền là Đảng PAP và Đảng PAP là chính quyền
như ông Lý công khai tuyên bố ("I make no apologies that the PAP is the
government and the government is the PAP"), liên tục từ 56 năm nay, điều
quá đương nhiên, ông không thấy có gì để xin lỗi. Cuộc đình công duy nhất, rất
nhỏ, và tất nhiên bất hợp pháp, trong vòng 30 năm gần đây ở Singapore diễn ra
năm 2012. Những kẻ cầm đầu đều bị nghiêm trị.
Cũng như Việt Nam, Singapore luôn nằm ở cuối bảng xếp
hạng tự do báo chí. Trong đánh
giá mới nhất, ra ngày 12/2/2015, của tổ chức Phóng viên Không Biên giới,
Singapore đứng ở vị trí 153/180, sau cả Nga, Thổ, thua xa Miến Điện, Campuchia,
chỉ nhỉnh hơn hai nước duy nhất trong khu vực là Lào và Việt Nam, và xu hướng
là ngày càng tụt hạng. Danh sách những nhà báo và blogger bị chính quyền
Singapore gây áp lực hay truy tố, các thông tin và tác phẩm nghệ thuật bị ngăn
cấm hay kiểm duyệt cũng chỉ ngắn hơn danh sách ở Việt Nam chút ít và vừa được bổ
sung bằng Amos Yee, cậu bé 16 tuổi bị bắt và truy tố vì đoạn video 8 phút đăng
trên YouTube nhan đề "Lee
Kuan Yew is Finally Dead", cuối cùng thì Lý Quang Diệu đã chết.
Nhà nước bảo mẫu do ông Lý dựng nên thấy mình có bổn phận đánh đòn đứa con hư
này.
Tất cả những tương đồng ấy có vẻ gây cảm hứng mạnh mẽ
cho các nhà lãnh đạo Việt Nam và không riêng gì họ: một bộ phận đáng kể trong
giới tinh hoa Việt Nam không buồn giấu khao khát được một bàn tay sắt và những
biện pháp thực sự cứng rắn cai trị. Tất nhiên kẻ bị trị là lũ dân đen vô học,
lười biếng, loạn tặc, mọi rợ, đần độn, vừa ngu vừa bướng. Lũ vịt. Lũ lừa. Người
ta tiếc thương ông Nguyễn Bá Thanh, người đã biến Đà Nẵng thành Singapore của
Việt Nam.
Song chuyên chính tư bản Singapore và chuyên chính hậu
cộng sản Việt Nam chỉ chung nhau ở bề ngoài độc tài, sự khác nhau bên trong lớn
chính xác bằng khoảng cách dường như vô tận giữa Brave New World,
tân thế giới mỹ lệ Singapore đã hoàn thành và chân dung còn muôn phần nhếch
nhác của một Việt Nam đang chuyển đổi. Ít nhất ba điểm sau đây khiến cuộc chạy
theo mô hình Singapore ở Việt Nam không thể đến đích mà chỉ để lại rất nhiều
tai nạn dọc đường:
Thứ nhất, dù thiếu dân chủ,
nhưng nền độc tài mềm của Singapore vẫn có những tự do tối thiểu vượt xa khả
năng chịu đựng của nhà cầm quyền Việt Nam: đa đảng, cạnh tranh chính trị và tự
do bầu cử. Thứ hai, nền pháp trị, rule of law, thành tựu
then chốt của thể chế dân chủ, ở Singapore tuy có phần bị lạm dụng để bảo vệ địa
vị chính trị của đảng cầm quyền, song trước hết nó được sử dụng thành công để
duy trì một bộ máy công quyền trong sạch và hiệu quả, điều hoàn toàn xa lạ với
nền tư pháp xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Thứ ba, chế độ meritocracy,
nền tinh anh trị của Singapore, đặt cược tất cả vào một nhóm nhỏ các chuyên gia
đỉnh cao và các nhà kỹ trị hảo hạng, những Alpha Plus mà năng
lực thuộc hàng đầu thế giới. Ông Lý Quang Diệu từng phát biểu, nếu 300 nhà quản
trị trụ cột của Singapore cùng rơi trong một chiếc Jumbo Jet thì quốc đảo này sụp
đổ. Việt Nam không sợ một kịch bản như thế. Kho dự trữ cho sự tầm thường ở đây
còn rất đầy.
PTH
No comments:
Post a Comment