Tập
trận và tuần tra chung giữa những kẻ “đồng sàng dị mộng”
Phân
tích của Nguyễn Hoàng
2022.04.21
Các sĩ quan quân đội
Việt Nam đứng xem xe tăng T-90MS của Nga tại một triển lãm kỹ thuật quân sự ở
Alabino, ngoại ô Moscow hôm 23/8/2020.
AP
Việt Nam làm thế nào xây dựng được liên minh với các
đối tác “đồng sàng dị mộng”? Một liên minh đầy mâu thuẫn như vậy, không chỉ phá
vỡ các nguyên tắc của nền ngoại giao hội nhập, mà còn chia rẽ sâu sắc mối liên
hệ giữa chính quyền Việt Nam và người dân trong nước.
Hình thành liên
minh tay ba?
Theo thông tin từ phía Nga đưa ra, một cuộc họp
video trực tuyến vừa diễn ra giữa phía Moscow là Thiếu tướng Sergei Lagutkin,
người đứng đầu Trung tâm kiểm soát khu vực và Đại tá Ivan Taraev, Trưởng phòng
Hợp tác quân sự quốc tế với phía Quân đội Nhân dân Việt Nam là Thiếu tướng Đỗ
Đình Thanh và các cán bộ các cơ quan quân sự. “Phía Nga và Việt Nam đã
nhất trí về chủ đề các cuộc diễn tập quân sự sắp tới, xác định ngày giờ và địa
điểm tổ chức”. Lần đầu tiên tại trụ sở Quân khu phía Đông đã tổ chức và tiến
hành Hội nghị lập kế hoạch diễn tập quân sự chung Nga – Việt (1). Cuộc họp trực tuyến khẳng định, mục đích của cuộc diễn
tập nhằm nâng cao kỹ năng thực hành của cán bộ chỉ huy và tham mưu trong việc tổ
chức hoạt động huấn luyện chiến đấu và quản lý đơn vị trong môi trường chiến
thuật phức tạp, cũng như hoàn thiện các giải pháp phi tiêu chuẩn khi thực hiện
nhiệm vụ. Cho đến tối ngày 20/4/2022, các tờ báo Nhà nước Việt Nam vẫn chưa có
bất kỳ thông tin nào về sự kiện này. Tuy nhiên, các bên đã đề xuất có
thể đặt tên cho cuộc diễn tập là "Kontinentalnyi Soyuz – 2022" (Liên
minh Lục địa – 2022).
Được biết, vào tháng 6 năm ngoái, Thượng tướng
Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam đã điện đàm với Đại tướng
Sergey Kuzhugetovich Shoigu, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Liên bang Nga. Thượng tướng
Giang vào thời điểm bấy giờ nhấn mạnh: “Trong những năm tháng khó khăn nhất của
cuộc đấu tranh giành độc lập, thống nhất đất nước cũng như trong công cuộc xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc của Việt Nam, nhân dân và các lực lượng vũ trang Liên
bang Xô Viết, trong đó có Liên bang Nga đóng vai trò then chốt, luôn sát cánh
cùng Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam. Việt Nam luôn ghi nhớ và tri
ân sự ủng hộ, giúp đỡ chí nghĩa, chí tình, to lớn và hiệu quả của các đồng chí, nhiều
thế hệ cán bộ của Việt Nam được đào tạo tại Liên Xô trước đây và Liên bang Nga
đã trở thành những cán bộ cấp cao của Đảng, Nhà nước và Quân đội nhân dân Việt
Nam”. (2)
Trong khi đó, với CHND Trung Hoa, Truyền thông
Nhà nước vừa cho biết, đợt tuần tra chung đầu tiên trong năm 2022 tại Vịnh Bắc
Bộ giữa Cảnh sát Biển hai nước Việt Nam và Trung Quốc bắt đầu từ ngày 19/4 và
kéo dài đến ngày 21/4. Từ ngày 17/4 Biên đội tàu Cảnh sát Biển 8004 và 8003 thuộc
Hải đoàn 11, Bộ Tư Lệnh Vùng Cảnh sát Biển 1 của phía Việt Nam xuất phát từ Hải
Phòng để thực hiện công tác vừa nêu. Đợt tuần tra lần này được trải dài trên phạm
vi 13 điểm. Kể từ sau ngày 30/6/2020 khi Hiệp định Hợp tác Nghề cá trong vùng
biển Vịnh Bắc bộ giữa hai nước hết hiệu lực, Cảnh sát Biển hai nước vẫn tổ chức
những đợt tuần tra chung thường niên tại khu vực này. Đợt tuần tra chung nhằm
góp phần thực thi luật pháp quốc tế, đặc biệt các quy định trong Công ước Liên
hiệp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982, cũng như Hiệp định ký ngày 25/12/2000
giữa Việt Nam và Trung Quốc về Hiệp định Phân định Vịnh Bắc bộ, phân định lãnh
hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của hai nước (3).
Ngoài các lực lượng vũ trang, các Cơ quan Đối
ngoại hai đảng cộng sản của Việt Nam và Trung Quốc cũng vừa gặp trực tuyến.
Sáng 19/4, ông Lê Hoài Trung, Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương ĐCSVN đã hội đàm
trực tuyến với ông Tống Đào, Trưởng Ban Liên lạc Đối ngoại Trung ương ĐCSTQ. Cuộc
hội đàm trực tuyến giữa hai Ban Đối ngoại Trung ương của hai Đảng tập trung nhắc
lại các hoạt động hợp tác qua kênh đảng giữa hai nước đóng vai trò định hướng
quan trọng cho mối quan hệ tổng thể giữa hai Đảng và hai Nhà nước (4).
Cảnh sát biển Việt
Nam trong cuộc tuần tra chung với phía Trung Quốc ở Vịnh Bắc bộ hồi tháng 10/2021.
Báo Chính Phủ
Trung Quốc vừa nhắc
nhở, vừa đe doạ
Thời gian qua, hai Ban Đối ngoại Trung ương
cũng đã phối hợp chặt chẽ và tham mưu kịp thời cho Trung ương đảng mỗi nước, đặc
biệt là hai ông Tổng bí thư, để định hướng cho mối quan hệ song phương. Những vấn
đề được Việt Nam nêu tại cuộc hội đàm là tình trạng ách tắc hàng hóa tại khu vực
biên giới, việc công nhận hộ chiếu vắc-xin COVID-19, yêu cầu tuân thủ ba văn kiện
pháp lý về quản lý biên giới trên bộ, duy trì hòa bình, ổn định và xử lý thỏa
đáng vấn đề trên biển; phối hợp với ASEAN trong việc thực thi Tuyên bố DOC và
thúc đẩy xây dựng Bộ Quy tắc COC (5). Tuy nhiên, giới phân tích quốc tế đặt dấu hỏi lớn về cuộc
điện đàm ngày 14/4 giữa hai Ngoại trưởng Việt Nam và Trung Quốc. Trung Quốc đã
có ý gì khi tuyên bố, “không để chuyện như ở Ukraine xảy ra” với Việt Nam?
Trong cuộc đối thoại với người đồng cấp phía Việt Nam, Ngoại trưởng Vương Nghị
đã đem tình hình ở Ukraine ra để phác hoạ về hậu quả nếu việc mối quan hệ hai
nước không được xử lý khéo léo. Vương Nghị nêu đích danh Mỹ và cáo buộc nước
này đang “xúi giục căng thẳng và đối đầu” ở khu vực (6).
Trao đổi với đài RFA, Giáo sư Carlyle Thayer –
chuyên gia trong lĩnh vực an ninh khu vực Châu Á-Thái Bình Dương – lý giải việc
Ngoại trưởng Trung Quốc đem chuyện Ukraine ra để doạ người đồng cấp Việt Nam:
“Tôi đã phải suy nghĩ rất lâu và thấu đáo sau khi đọc bản ghi nhớ về cuộc điện
đàm này. Bởi vì kịch bản tương tự như Ukraine chỉ có thể xảy ra trong trường hợp
Trung Quốc quyết định can thiệp vào Việt Nam. Cách Trung Quốc xoáy vào đề tài
Ukraine có hàm ý, trường hợp Việt Nam ngả về phía Mỹ và làm tổn hại tới những lợi
ích cốt lõi của Trung Quốc, thì Trung Quốc sẽ có quyền đáp trả như cách mà Nga
làm với Ukraine. Đây là lý giải duy nhất tôi có thể nghĩ ra được”. Giới quan
sát cũng cho rằng bản thân lãnh đạo Việt Nam thấu hiểu điều này. Lời của Vương
Nghị, vì vậy, vừa mang tính nhắc nhở nhưng cũng có hàm ý đe doạ (7).
Nói cách khác, Trung Quốc đang áp dụng chính
sách “cây gậy và củ cà rốt”, với “cây gậy” là lời đe doạ về kịch bản Ukraine, nếu
Việt Nam ngả theo Mỹ, còn “củ cà rốt” là sự đảm bảo về thể chế chính trị, nếu
Việt Nam chọn duy trì mối quan hệ với Trung Quốc. Giáo sư Thayer cho rằng,
thông điệp của Trung Quốc sẽ được đón nhận bởi những thành phần thủ cựu ở Việt
Nam, vốn lo ngại về các kịch bản cách mạng màu, lật đổ vị thế thống trị của Đảng
Cộng sản. Lời lẽ của cuộc điện đàm được phía Trung Quốc sử dụng, theo Giáo sư
Thayer, là nhằm cảnh báo và tạo ảnh hưởng lên Việt Nam, trong bối cảnh Hội nghị
thượng đỉnh giữa Hoa Kỳ và ASEAN sẽ diễn ra vào ngày 12 và 13 tháng 5 tới đây tại
thủ đô Washington (8).
Giới hạn của “tình
bạn không giới hạn”
Khi Moscow và Bắc Kinh đều cảm thấy áp lực từ
phương Tây, họ có xu hướng muốn ủng hộ nhau nhiều hơn. Tuy nhiên, điều này cũng
không thể tạo cú hích chuyển đổi trạng thái quan hệ song phương. Thay vì tham
gia vào một liên minh quân sự chính thức, nhiều khả năng Moscow và Bắc Kinh chỉ
nâng cấp hợp tác an ninh và cải thiện khả năng tương tác mà không có bất kỳ
khuôn khổ hợp tác ràng buộc nào. Nga không muốn tham gia vào nhiều những toan
tính của Trung Quốc ở châu Á và muốn duy trì lập trường trung lập. Về phần
mình, Bắc Kinh không muốn can thiệp sâu vào mâu thuẫn giữa Nga – NATO. Bắc Kinh
coi trọng hợp tác kinh tế với châu Âu, Mỹ và không muốn bị cuốn vào cuộc xung đột
Ukraine. Bắc Kinh lên tiếng tán thành chính sách của Moscow đối với NATO và
phương Tây, chủ yếu là do những quan ngại chung về chính sách của Mỹ. Tuyên bố
chung giữa Nga – Trung Quốc ngày 4/2/2022 nhấn mạnh mối quan hệ song phương vượt
trên một liên minh và “không có giới hạn” trong các lĩnh vực hợp tác (9).
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng quân sự ở Ukraine
đặt Trung Quốc vào tình thế khó khăn khi nước này cố gắng tránh làm “phật ý”
Nga. Bắc Kinh nêu bật giải pháp hòa bình, kiềm chế chỉ trích Nga, phản đối các
lệnh trừng phạt của phương Tây. Hiện nay vẫn cần phải xem mức độ hỗ trợ kinh tế
mà Trung Quốc sẵn sàng cung cấp cho Nga dựa trên sự cân nhắc về tầm quan trọng
trong quan hệ kinh tế giữa Bắc Kinh với phương Tây và thách thức từ các lệnh trừng
phạt, điều mà Bắc Kinh muốn tránh. Không thiếu gì dẫn chứng để nhớ lại, “Liên
minh” Nga – Trung vào những năm 1950 đã nhanh chóng tan vỡ. Hơn nữa, ban lãnh đạo
Trung Quốc ngay từ năm 1982 đã đề ra đường lối không tham gia liên minh với các
cường quốc. Họ giải thích rằng những liên minh như vậy “có thể sẽ làm suy yếu ý
chí chống lại các hành động tiêu cực của các đối tác của Trung Quốc, những âm
mưu sử dụng Trung Quốc gây thiệt hại cho chính lợi ích của Trung Quốc” (10).
*
Sau hai lần phiếu trắng là lá phiếu chống của
Việt Nam bảo vệ Nga và tuân thủ theo lá phiếu của Trung Quốc tại Liên Hiệp quốc.
Nay lại thêm các cuộc tập trận chung với Nga, các cuộc tuần tra trên biển với
Trung Quốc và các cuộc điện đàm của giới ngoại giao ba nước (11). Giới quan sát có phần giật mình, liệu tình hình này có
thể manh nha để đi tới hình thành một “Liên minh” tay ba Việt – Trung – Nga
trong tương lai? Nếu quả thật có chuyện đó thì Thủ tướng Phạm Minh Chính sẽ có
dịp đưa ra lời giải thích cho ASEAN và Hoa Kỳ trong cuộc gặp Thượng đỉnh vào
tháng tới tại Washington. Với ASEAN, các thành viên vẫn quan tâm đến tuyên bố
“không chọn phe” của Thủ tướng Việt Nam. Mặc dù trên thực tế, Việt Nam đã bỏ
phiếu ngược lại với tám thành viên trong khối. Với Hoa Kỳ, nước Mỹ vẫn chưa từ
bỏ quyết tâm nâng cấp quan hệ với Hà Nội lên tầm đối tác chiến lược. Nhưng với
những động thái ngoại giao như đã liệt kê, chắc chắn sứ mệnh của Thủ tướng Phạm
Minh Chính trong tháng tới ở Mỹ không đơn giản chút nào (12).
___________________
Tham khảo:
1.
https://vn.sputniknews.com/20220419/nga-va-viet-nam-se-tien-hanh-dien-tap-quan-su-14809501.html
2.
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-61149529
6.
https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/202204/t20220415_10668407.html
9.
https://www.eastasiaforum.org/2022/03/23/the-limits-to-russia-and-chinas-no-limits-friendship/
10.
https://en.wikipedia.org/wiki/Evgeny_P._Bazhanov
----------------------------------------------------------------
* Bài viết không thể
hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.
Tin, bài liên quan
ASEAN
cần được cải tổ để hạn chế sự chia rẽ
Việt
Nam đứng về phía Nga là do bị ép hay tự nguyện?
Toạ
đàm học thuật về Ukraine bị “bức tử”
Thấy
gì đằng sau thánh lễ cầu nguyện cho hòa bình ở Ukraine?
No comments:
Post a Comment