Cục diện an ninh mới ở
ĐNA trước một Trung Quốc bành trướng
Tiến sĩ Luật Cù Huy Hà Vũ
Gửi tới BBC News Tiếng Việt từ Orange County,
California, Hoa Kỳ
11 tháng 4, 2022
https://www.bbc.com/vietnamese/forum-61070951
Căn cứ hải quân
Ream ở tỉnh Preah Sihanouk của Campuchia đang là tâm điểm chú ý sau khi có tin
TQ được quyền sử dụng
Nhằm ngăn chặn Trung Quốc bành trướng lãnh thổ ở
Đông Á nói chung, Biển Đông nói riêng, tháng 11/2011, Tổng thống Mỹ Barack
Obama đã tung ra "Xoay trục về châu Á".
Sau được gọi là "Tái cân bằng châu
Á-Thái Bình Dương", đây là chiến lược quốc phòng - an ninh mới nhất của
Hoa Kỳ đối với khu vực kể từ Chiến tranh Việt Nam.
Tổng thống Donald Trump tiếp tục và phát triển
chiến lược này với cái tên mới, "Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương Tự do và Rộng
mở".
Đến lượt mình, ngày 12/01/2022 vừa qua, Tổng
thống Joe Biden đã công bố "Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương" của chính quyền
ông, trong đó Đông Nam Á được xác định là "trung tâm của cấu trúc khu vực".
Phương tiện để thực hiện chiến lược này là
"các liên minh được hiện đại hóa; các quan hệ đối tác linh hoạt, bao gồm một
ASEAN được trao quyền…"
Quyết
tâm chiến lược mới này của Mỹ là phù hợp với mục tiêu của ASEAN. Tại Hội nghị cấp cao 9 của khối này tổ chức tại Indonesia vào tháng
10/2003, lãnh đạo 10 nước thành viên quyết định xây dựng Cộng đồng ASEAN vào
năm 2020 với 3 trụ cột là chính trị-an ninh, kinh tế và văn hóa-xã hội.
Nhằm triển khai chiến lược an ninh chống Trung
Quốc này đồng thời đánh dấu 45 năm quan hệ Mỹ - ASEAN, ngày 28/2 vừa qua, Nhà
Trắng thông báo rằng Tổng thống Joe Biden sẽ tiếp các nhà lãnh đạo ASEAN tại Hội
nghị cấp cao đặc biệt ở Washington được tổ chức vào các ngày 28-29/3.
"Ưu tiên hàng đầu của chính quyền
Biden-Harris là trở thành một đối tác mạnh mẽ, đáng tin cậy và củng cố một
ASEAN được trao quyền và thống nhất để giải quyết những thách thức của thời đại
chúng ta," Phát ngôn viên Nhà Trắng, bà Psaki nói. Thông báo này được đưa
ra 4 ngày sau khi Nga xâm lược Ukraine cho thấy Mỹ coi ASEAN quan trọng đến thế
nào trong chiến lược toàn cầu của họ.
Bỏ phiếu về Nga: Việt
Nam đã gần Trung Quốc hơn là Asean'
Điều gì sẽ xảy ra tiếp
theo ở Biển Đông?
Singapore và chính sách đối
ngoại với Nga và Ukraine
Nga tăng lãi suất cứu
rouble vì kinh tế 'ngấm đòn nặng' sau xâm lăng
Bennet Murray: Việt Nam
có 'đồng minh' mới trên Biển Đông?
Thế nhưng kỳ họp thượng đỉnh này sau đó đã bị
hoãn vô thời hạn.
Ảnh giới thiệu
một công trình thủy điện ở Lào với đầu tư của Tập đoàn Điện lực Phương Nam
từ TQ
Theo Campuchia, nước chủ tịch luân phiên của
ASEAN năm nay, một số lãnh đạo các nước thành viên thời điểm đó sẽ không tham dự
được.
Theo tôi, lý do của việc hoãn họp này là ASEAN
không thể nằm trong bất cứ cấu trúc an ninh nào chống Trung Quốc.
ASEAN chia rẽ nghiêm trọng về Trung Quốc
Nguyên tắc cơ bản của ASEAN là đồng thuận, một
quyết định chỉ được thông qua khi được tất cả các nước thành viên tán thành.
Như vậy, để tổ chức này có được một quan điểm quốc phòng cứng rắn đối với Trung
Quốc thì mọi nước thành viên phải coi nước phương Bắc này là mối đe dọa đối với
an ninh lãnh thổ của họ.
Thế nhưng, chỉ Việt Nam, Philippines,
Indonesia, Malaysia và Brunei là bị Trung Quốc tranh chấp lãnh thổ với "đường
9 đoạn", còn gọi là "đường lưỡi bò", mà Bắc Kinh vẽ ra để đòi chủ
quyền đối với 75% biển Đông. Đáng lưu ý là "đường 9 đoạn" không có bất
cứ căn cứ lịch sử và pháp lý nào, dẫn đến nó bị Tòa trọng tài lập theo Công ước
Liên Hiệp Quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS) bác bỏ vào ngày 12/7/2016 trong vụ
Philippines kiện Trung Quốc về Biển Đông.
Trên thực tế, Trung Quốc đã dùng vũ lực xâm
chiếm hoặc xâm phạm vùng biển/lãnh thổ trên biển của Việt Nam, Philippines,
Indonesia và Malaysia, buộc bốn nước này phải tự vệ ở mức độ khác nhau.
Tóm lại, về lý thuyết, chỉ một nửa các quốc
gia thành viên ASEAN là ở trong thế đối đầu với Trung Quốc về mặt quân sự, đồng
nghĩa có tới một nửa thành viên của tổ chức này không coi Trung Quốc là mối đe
dọa. Đã thế, Campuchia, nước từng là nạn nhân diệt chủng của chế độ Khmer Đỏ
được Bắc Kinh hỗ trợ, nay lại bị cho là "Con ngựa thành Troy" của
Trung Quốc trong ASEAN.
Vào các năm 2012 và 2016, Phnom Penh đã ngăn cản
các ngoại trưởng ASEAN đưa ra tuyên bố chung lên án Trung Quốc xâm phạm vùng biển
của Việt Nam và Philippines.
Không những thế, mới đây Campuchia còn
"thụt lùi" khi phản đối ký vào mọi điều khoản ràng buộc Trung Quốc
vào các quy định quốc tế liên quan đến Biển Đông. Tháng qua, Bắc Kinh và Phnom
Penh vừa ký một thỏa thuận quân sự mà nội dung không được công bố.
TQ cho du khách ra
thăm quần đảo Hoàng Sa mà VN cũng tuyên bố chủ quyền
Ngoài Campuchia của ông Hun Sen, cũng không loại
trừ khả năng Lào, vốn có "quan hệ đặc biệt" với Việt Nam sẽ theo chân
Campuchia vì đã nhận từ Bắc Kinh những khoản viện trợ và tài trợ to lớn.
Đồng thuận, thực ra là bất đồng, dẫn
tới tự hủy
Ngoài ra, theo tôi quan sát, quá trình dân chủ
hóa ngày càng thắng thế trên toàn cầu cũng làm sâu sắc hơn sự chia rẽ trong
ASEAN về Trung Quốc. Các nước độc tài hoặc độc đoán trong ASEAN có xu hướng
ngả về Trung Quốc hơn.
Khi
ASEAN không thể nào có được một lập trường về mối đe dọa về an ninh lãnh thổ
thì điều này hủy hoại ngay chính Cộng đồng ASEAN, tức hủy hoại tương lai của khối
này. Thực vậy, nếu không xác định được đe dọa về an ninh thì trụ cột
"chính trị - an ninh" của Cộng đồng này không có lý do tồn tại.
Nghiêm trọng hơn, sự chia rẽ giữa các nước
ASEAN về Trung Quốc đã đang gây thiệt hại không thể khắc phục cho các nước bị
"đường 9 đoạn" trùm lên. Nó gây hoang mang, làm các nước này không
còn đủ minh mẫn để nhận ra rằng họ đang mắc kế "giương Đông kích Tây"
của Trung Quốc khi đàm phán với nước này về Bộ Quy tắc ứng xử trên biển Đông
(COC, có mục tiêu ngăn chặn các xung đột tiềm tàng tại khu vực).
https://ichef.bbci.co.uk/news/549/cpsprodpb/CA69/production/_114171815_gettyimages-71398527.jpg.webp
Tàu khu trục USS
Mustin của Hải quân Hoa Kỳ - hình minh họa
Thực vậy, Trung Quốc chỉ "giả" đàm
phán, tức dùng đàm phán để đánh lạc hướng ASEAN khỏi lựa chọn phòng thủ tích cực,
bao hàm tìm kiếm hỗ trợ từ bên thứ ba, cụ thể là Mỹ và các đồng minh của siêu
cường này.
Làm được thế rồi thì Trung Quốc với sức mạnh
quân sự áp đảo của mình sẽ "múa gậy vườn hoang", xâm chiếm cho kỳ hết
các đảo và thực thể còn lại trên biển Đông.
Đâu là giải pháp?
Do các nước trong khối ASEAN không nhất trí với
nhau trong việc coi Trung Quốc là mối đe dọa, nên "Chiến lược Ấn Độ Dương
- Thái Bình Dương" nhắm ASEAN làm đối tác an ninh tiềm năng chắc chắn sẽ
thất bại. Nói vậy để thấy Mỹ sẽ có lợi nếu như tại Đông Nam Á sớm có một tổ chức
quy tụ các nước có quan điểm an ninh cứng rắn đối với Trung Quốc.
May mắn thay, một tổ chức như vậy đã manh nha
với một sáng kiến mới đây của Indonesia.
Cuối tháng 12 năm ngoái, Cục trưởng Cục An
toàn Hàng hải Indonesia tuyên bố sẽ mời cục trưởng hàng hải Brunei, Malaysia,
Philippines, Singapore và Việt Nam họp cùng vào tháng 2/2022 để thảo luận về những
biện pháp ứng phó chung đối với Trung Quốc ở Biển Đông. Thế nhưng, hội nghị này
đã không diễn ra và điều này đã có thể nhìn thấy trước.
Với chính sách "ba không" (Không tham gia liên minh quân sự; không liên
kết với nước này để chống nước kia; không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc
sử dụng lãnh thổ Việt Nam để chống lại nước khác), rồi "bốn không"
(thêm "không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ
quốc tế"), Việt Nam khước từ mọi hình thức liên kết chống Trung Quốc.
Brunei thì chưa thấy phải cấp bách đối phó với
Trung Quốc. Đơn giản vì Bắc Kinh vẫn chưa gây hấn với nước Hồi giáo này. Vả lại,
quốc vương Hassanal Bolkiah đã thỏa thuận với Chủ tịch Tập Cận Bình về việc hai
nước cùng khai thác dầu khí tại vùng Biển Đông đang có tranh chấp giữa Bắc Kinh
và 4 nước Đông Nam Á trong đó có Brunei.
Về phần mình, Singapore do không bị "đường
9 đoạn" trùm lên nên không có lý do thiết thân để phải tính chuyện ứng phó
vũ trang với cường quốc phương Bắc. Việc Singapore hoan nghênh sự can dự quân sự
của Mỹ vào khu vực cũng như ủng hộ phán quyết của Toà trọng tài UNCLOS bác bỏ
"đường 9 đoạn" hẳn chỉ để xoa dịu nghi ngại của Mỹ và một số nước
trong khu vực được dấy lên bởi các cuộc tập trận trên biển mà đảo quốc này tiến
hành với Trung Quốc (8).
Tóm lại, cũng như Việt Nam, Singapore thực hiện
một chính sách cân bằng giữa Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên cách thức cân bằng thì
khác hẳn nhau. Việt Nam thì "đi dây" khi không tập trận riêng rẽ với
Trung Quốc hay Mỹ, tức không ngả về bên nào trong khi Singapore "đi hàng
hai" khi đảo quốc này tập trận với cả hai, tức chọn cả hai phe đối địch.
Suy cho cùng, hai quốc gia Đông Nam Á này sẽ không đối đầu với Trung Quốc trong
bất cứ hoàn cảnh nào vì, như đã phân tích, Bắc Kinh là đồng minh tự nhiên với
chế độ của họ.
Như vậy, chỉ còn Indonesia, Malaysia,
Philippines là có thể đứng chung "chiến hào trên biển" chống Trung Quốc.
Vậy
để chiến lược ngăn chặn Trung Quốc ở Biển Đông thành công, Mỹ không có cách nào
khác là phải "xắn tay" cùng Indonesia, Malaysia, Philippines thành lập
một tổ chức quân sự cho Đông Nam Á.
Theo đề xuất của tôi, vấn đề ở đây là ý tưởng,
là nhu cầu, chứ điều kiện cho sự ra đời của một tổ chức như vậy có thể nói là
đã sẵn sàng, hay nói như người xưa, là đã "sẵn nong sẵn né".
Trong bài tới, tác giả sẽ giới thiệu thêm về
ý tưởng 'liên phòng Mỹ-Đông Nam Á' trong thời đại mới.
---------------------
Tác
giả từng là cán bộ Bộ Ngoại giao Việt Nam trong 30 năm, một luật gia,
học giả và nhà bất đồng chính kiến, cựu tù nhân chính trị, hiện sống tại Hoa Kỳ.
Bài thể hiện quan điểm riêng của tác giả.
------------
Xem
thêm:
Thượng đỉnh Mỹ–ASEAN đã
không diễn ra đúng hẹn cuối tháng 3/2022
Asean tuyên bố không tiếp
ngoại trưởng Myanmar
Campuchia bỏ dự án của
Mỹ để theo Trung Quốc?
---------------------
TIN LIÊN QUAN
Lào trao quyền kiểm
soát lưới điện quốc gia cho TQ trong 25 năm ra sao?
22 tháng 6 năm 2021
Asean 'cấm cửa ngoại trưởng
Myanmar, yêu cầu cử đại diện phi chính trị dự họp'
3 tháng 2 năm 2022
Thượng đỉnh Mỹ–ASEAN đã
không diễn ra đúng hẹn cuối tháng 3/2022
1 tháng 4 năm 2022
Biển Đông: Ý kiến cho rằng
Việt Nam có 'đồng minh' mới?
21 tháng 8 năm 2019
Bà Carrie Lam không tái
tranh cử Trưởng đặc khu Hong Kong sau 5 năm đầy biến động
4 tháng 4 năm 2022
Reuters: 'Sáu kịch bản của
Trung Quốc với Đài Loan' đều dẫn tới đại khủng hoảng
8 tháng 11 năm 2021
No comments:
Post a Comment