Trương
Quang Đệ
(viet-studies 1-5-20)
F. Julien ( sinh năm 1951
) là một nhà triết học đương đại của Pháp. Hàng răm công trình của ông được dịch
ra nhiều thứ tiếng, trong đó có hơn hai mươi tác phẩm được dịch ra tiếng Việt
và một số hội thảo khoa học về các tác phẩm này được tổ chức ở Hà Nội, Huế và
TP Hồ Chí Minh. Triết gia năng động này không giới hạn mình vào những nghiên cứu
lí thuyết cao siêu, hàn lâm mà thường quan tâm đến những vấn đề thời cuộc diễn
ra trước mắt. Chẳng hạn trong đợt tranh cử tổng thống ở Pháp mấy năm trước, các
ứng viên luôn nói đến bàn sắc văn hóa dân tộc. F. Julien liền viết cuốn sách
nhan đề “Không có bản sắc văn hóa” để chỉ ra rằng khái niệm này mơ hồ, gây trở
ngại cho việc giao lưu văn hóa. Cuốn sách đã được dịch ra tiếng Việt và dược
Nhà Xuất bản Đại học Huế ấn hành. Nhân đại dịch coronavirus ông viết cuốn “Về
cuộc sống đích thực” bày tỏ quan điểm của mình về việc Châu Âu phải làm gì sau
khi dịch cúm qua đi. Những ý kiến của F. Julien dưới đây được rút ra từ những
câu trả lời phỏng vấn đăng trên báo Le Monde tuần vừa qua.
Trước hết ông nhận xét rằng
cuộc sống của người Châu Âu trước dịch cúm corona không phải là cuộc sống đích
thực mà là cuộc sống giả. Dịch cúm đã thử thách cuộc sống giả ấy khi
có chủ trương cách li xã hội triệt để, nghĩa là ai ở nhà nấy không ra ngoài. Tưởng
rằng sự sum họp gia đình đem lại niềm vui cho mọi người, hóa ra không phải như
vậy. Điều nghịch lí là cách li xã hội không làm bền chặt hơn quan hệ gia đình
mà có khi làm rạn nứt. Bởi lẽ trong cuộc sống giả người ta đã quen với quan hệ ảo
mà quên đi nhữnng quan hê thật như quan hệ gia đình, họ hàng, lối
xóm, láng giềng vv. Trong cuộc sống giả mgười ta bị lôi cuốn vào guồng máy kinh
tế tài chính, mưu tìm lợi ích vật chất. Virus corona cho thấy sự hùng mạnh kinh
tế tài chính không đảm bảo san toàn và hạnh phúc như người ta nghĩ. Nó chỉ bị
ngăn chặn vì tình người trong một đời sống đích thực. Đại dịch cũng làm người
Châu Âu suy ngẫm lại vai trò của liên minh các quốc gia. Liên minh có ý nghĩa
gì khi trong hỗn loạn thì thân ai nất lo? F” Julien cảnh báo rằng sau dịch,
châu Âu còn phải đối mặt với các đế quốc mới ngoài đế quốc Mỹ xưa nay, như
Trung Hoa, Nga, Thổ và Ấn độ.
Triết gia F. Julien là một
nhà Hy Lạp học và Trung Hoa học. Ông lí giải một cách độc đáo về cách nhìn dịch
bệnh theo văn hóa Hy La và Trung Hoa. Các nước Âu Mỹ theo văn hóa Hy La gọi dịch
bệnh hiện nay là một cuộc khủng hoàng (Tiếng Anh: crisis, tiếng Pháp: crise). Gốc
từ khủng hoảng trong tiếng Hy lạp có nghĩa là “nhát cắt”, ranh giới giữa một trạng
thái cũ và một trạng thái mới. Trạng thái mới có thể y như trạng thái cũ hoặc tồi
tệ hơn hoặc tốt đẹp hơn. F. Julien cho rằng châu Âu muốn có trạng thái tốt đẹp
hơn sau dịch thì phải trở về với cuộc sống đích thực, cuộc sống mà ông mô tả đầy
đủ trong cuốn “Về cuộc sống đích thực” được NXB L’Observatoire ấn hành đầu năm
nay và chắc chắn sẽ được dịch ra tiếng Việt.
Trong khi người Âu Mỹ
dùng từ khủng hoảng để nói về dịch thì người Trung Hoa dùng từ “nguy cơ”
(wei-ji), ý nói trong cái nguy (nguy hiểm) có cái cơ (cơ hội), y như luận điểm
muôn thưở trong cái ÂM có cái DUƠNG và ngược lại. Người Trung Hoa hay đúng hơn
là nhà cầm quyền theo đường lối Mao-Đặng triệt để khai thác cách hiểu đó. Sau
cái nguy Vũ Hán làm họ lao đao ít lâu, họ khống chế được tình hình và trỗi dậy
như một cứu tinh của thế giới khi họ hỗ trợ cho nhiều nước chống dịch. Loa
tuyên truyền về công ơn Trung Hoa ra rả suốt ngày ở châu Âu làm dân chúng ngán
ngẩm. Nhưng cái cơ hội lớn
chưa tứng có là các nước Âu Mỹ suy sụp kinh tế vì dịch bệnh dọn đường cho giấc
mộng Trung Hoa sớm được thực hiện, đó là việc buộc thê giới sống theo trật tự
Trung Hoa!
Giả thử có nhà báo Việt
Nam nào đặt câu hỏi “Triết gia kính mến, ngài nghĩ gì về tình hính Việt Nam sau
dịch cúm coronavirus?”, tôi tin rằng câu trả lời sẽ rất thú vị, độc đáo và có
phần bất ngờ nữa.
No comments:
Post a Comment