Người Việt
Thursday, April 02, 2015 6:07:21 PM
LAUSANNE,
Thụy Sĩ (AP) - Sau nhiều cuộc đàm phán kéo dài nhiều
năm, Hoa Kỳ, Iran, và năm cường quốc thế giới khác vừa đạt được một thỏa thuận
khung tạm thời hôm Thứ Năm, phác họa những giới hạn trong chương trình nguyên tử
của Tehran, nhằm làm cho quốc gia Hồi Giáo này không thể phát triển vũ khí
nguyên tử, đồng thời hướng dẫn các nhà thương thuyết thảo ra một hiệp ước chính
thức vào mùa Hè năm nay.
Cả Hoa Kỳ và Iran đều hài lòng với thỏa thuận tạm
này.
Kế hoạch này, bao gồm nhiều chi tiết, sẽ buộc Iran
phải làm chậm lại, hoặc hoãn vô thời hạn, một phần chương trình nguyên tử của họ,
mà có thể được dùng để phát triển vũ khí, để đổi lấy hủy bỏ cấm vận của các nước
Tây Phương.
Thỏa thuận ban đầu này cho phép tất cả các bên - Hoa
Kỳ, Iran, và năm cường quốc khác - tiếp tục làm việc để đạt đến một thỏa thuận
chính thức trễ nhất là vào ngày 30 Tháng Sáu.
Từ Vườn Hồng trong sân Tòa Bạch Ốc, ngay sau khi thỏa
thuận khung đạt được ở Thụy Sĩ, Tổng Thống Barack Obama gọi đây là một sự “hiểu
biết lịch sử.”
“Ðây là một thỏa thuận tốt,” ông Obama nói.
Thỏa thuận này có được sau nhiều ngày thảo luận, thậm
chí kéo dài qua sau ngày hạn định 31 Tháng Ba, vì có lúc tưởng như bị bế tắc.
Ngay cả thỏa thuận khung này đã đạt được, các nhà thương thuyết sẽ còn phải làm
việc nhiều trong những ngày tới.
Những người chỉ trích thỏa thuận này gần như chắc chắn
sẽ phản đối “kế hoạch hành động,” vì họ cho rằng đây là một sự lùi bước, cho
phép Iran duy trì một số chương trình nguyên tử mà một ngày nào đó, họ có thể
dùng để chế tạo bom năng lượng hoặc bom nguyên tử.
Tổng Thống Barack Obama chắc chắn sẽ gặp sự phản đối
của một số nhà lập pháp trong Quốc Hội khi thỏa thuận này được đưa ra bỏ phiếu
để thông qua.
Ngay sau khi ông phát biểu, Thượng Nghị Sĩ Bob
Corker (Cộng Hòa-Tennessee), chủ tịch Ủy Ban Ngoại Giao Thượng Viện, cho biết rằng
ủy ban của ông sẽ xem xét dự luật liên quan đến thỏa thuận trong tháng này.
“Nếu đạt được thỏa thuận chính thức, người dân Mỹ, qua các vị dân cử của
họ, phải có cơ hội cân nhắc xem, thỏa thuận này có thật sự chấm dứt mối đe dọa
nguyên tử của Iran hay không và buộc chế độ Tehran phải có trách nhiệm,” ông Corker nói qua một thông cáo báo chí.
Tuy nhiên, trong bài diễn văn đọc ở Vườn Hồng, ông
Obama cũng yêu cầu Quốc Hội hãy nắm lấy cơ hội này, và ông nhấn mạnh rằng, các
cuộc thương thuyết vẫn còn đang tiếp diễn. Ông nói, thỏa thuận khung này, nếu
được áp dụng đúng mức, sẽ ngăn cản Iran chế tạo vũ khí nguyên tử.
“Thỏa thuận khung này sẽ dẫn đến một thỏa thuận chính thức, làm cho Iran
không thể nào có được vũ khí nguyên tử,” ông nói.
Một trong những điều khoản của thỏa thuận khung này là
Iran sẽ cắt giảm 2/3 số máy ly tâm tinh luyện uranium, từ 19,000 máy hiện nay,
xuống còn 6,104 máy, trong đó có 5,000 máy phải mất 10 năm mới tinh luyện được
uranium.
Theo thỏa thuận, Iran đồng ý không làm giàu uranium
tại lò phản ứng Fordo trong ít nhất 15 năm và không xây dựng thêm bất cứ lò phản
ứng nào cũng trong thời gian này.
Thỏa thuận cũng cho phép thanh tra viên quốc tế được
đi vào các cơ sở nguyên tử một cách “bình thường.
Ðổi lại, cấm vận của Hoa Kỳ và Châu Âu sẽ được dỡ bỏ
ngay lập tức, sau khi các thanh tra viên xác nhận Iran đã “chấm dứt tất cả các
bước chuẩn bị để xây thêm lò phản ứng nguyên tử.” Cấm vận này, theo thỏa thuận
khung, sẽ tái hiệu lực ngay khi Iran bị phát hiện không thực hiện đúng lời hứa
của mình.
“Nếu Iran ăn gian, thế giới sẽ biết ngay,” Tổng Thống Barack Obama nói. Ông cũng nói thêm rằng, theo thỏa thuận, hầu
hết các lò phản ứng nguyên tử của Iran sẽ bị ngưng lại.
Ngoài ra, theo các nhà thương thuyết, thỏa thuận này
sẽ làm tiến trình làm giàu uranium để chế tạo một loại vũ khí nguyên tử nào đó
của Iran, nếu họ ăn gian, kéo dài từ hai tới ba tháng tới một năm.
Tuy vậy, ông Obama cũng cảnh báo rằng: “Công việc của chúng ta chưa chấm dứt.”
Trước đó, Ngoại Trưởng John Kerry twitt rằng tất cả các bên sẽ sớm trở lại
bàn đàm phán, để có được một thỏa thuận chính thức “cuối cùng.”
Trong khi đó, các giới chức Israel, lâu nay vẫn thường
bày tỏ lo ngại khi các cuộc đàm phán diễn ra, hôm Thứ Năm tiếp tục cảnh báo rằng
đây là một “thỏa thuận không tốt.” Bộ trưởng Tình Báo của Israel nói rằng thỏa
thuận này “không dính liền với thực tế phũ phàng” trong khu vực.
Trong thông cáo báo chí chung, bà Federica
Mogherini, bộ trưởng Ngoại Giao Liên Âu, nói rằng bảy quốc gia liên quan trong
đàm phán sẽ bắt đầu viết ngôn ngữ cho thỏa thuận chính thức. Bà cũng cho thấy,
có nhiều điều kiện trong thỏa thuận này ngăn cản Iran làm giàu uranium, một điều
mà nhiều người lo ngại rằng sẽ giúp quốc gia Hồi Giáo này sẽ chế tạo vũ khí
nguyên tử.
Tổng Thống Hassan Rouhani của Iran cũng twitt ra rằng
tất cả các bên đã tìm ra “giải pháp” trong một số vấn đề quan trọng và sẽ “ngay
lập tức” thảo ra thỏa thuận kịp thời hạn vào ngày 30 Tháng Sáu.
Qua thỏa thuận này, Hoa Kỳ và năm cường quốc hy vọng
ngăn chặn được chương trình nguyên tử của Iran để quốc gia này không thể chế tạo
vũ khí nguyên tử. Tehran luôn bác bỏ các tố cáo này, nhưng vẫn tham gia đàm
phán, vì họ muốn cấm vận được dỡ bỏ.
Cuộc đàm phán trong mấy ngày qua có lúc tưởng như thất
bại, vì các nhà lập pháp Hoa Kỳ lo ngại rằng Iran có thể đòi hỏi nhiều hơn. Một
số vị dân cử còn yêu cầu Hoa Kỳ “hủy bỏ” đàm phán.
Về phía Tòa Bạch Ốc, Tổng Thống Obama cũng cảnh báo
Hoa Kỳ sẵn sàng rời bỏ phòng họp nếu Iran không nghiêm túc thảo luận. (Ð.D.)
-----------------------
Bảy điểm quan trọng trong thỏa thuận khung
1-Máy
ly tâm
Iran phải giảm số máy ly tâm làm giàu uranium, tổng
cộng khoảng 19,000 - trong đó có 10,000 vẫn còn hoạt động cho tới Thứ Năm - xuống
còn 6,104, mà trong đó chỉ có 5,060 máy được làm giàu uranium trong 10 năm tới.
2-Làm
giàu uranium
Các máy ly tâm của Iran chỉ được làm giàu uranium tới
3.67% - đủ để chạy các nhà máy điện, nhưng không đủ để chế tạo bom nguyên tử.
Thỏa thuận này được thực hiện trong thời gian 15 năm. Trong thời gian này, Iran
cũng không được xây dựng thêm lò phản ứng nguyên tử. Uranium làm giàu ở mức
3.67% là rất quan trọng trong thỏa thuận này, vì năm ngoái, Iran đã sở hữu
uranium làm giàu ở mức 20%. Ngoài ra, Iran cũng sẽ giảm số lượng 10,000 kg
uranium làm giàu mức độ thấp xuống chỉ còn 300 kg trong 15 năm.
3-Thời
gian làm vũ khí nguyên tử
Hiện nay, Iran phải mất từ hai đến ba tháng để có thể
chế tạo một vũ khí nguyên tử. Theo thỏa thuận, thời gian này sẽ gia tăng lên tới
một năm. Thời gian một năm này được áp dụng ít nhất trong 10 năm.
4-Cơ
sở nguyên tử Fordo
Cơ sở nguyên tử Fordo của Iran sẽ ngừng làm giàu
uranium trong ít nhất 15 năm. Cơ sở này không được sở hữu chất liệu làm giàu
uranium, nhưng có thể được giữ lại 1,000 máy ly tâm. Ðây là một trong các cơ sở
nguyên tử lớn nhất của Iran, nằm sâu khoảng 70 mét dưới một ngọn núi và cộng đồng
quốc tế không hề biết, cho tới khi Hoa Kỳ phát hiện hồi năm 2009.
5-Nghiên
cứu và phát triển
Iran có thể tiếp tục nghiên cứu và phát triển chương
trình làm giàu uranium, nhưng bị giới hạn dựa trên thời gian làm vũ khí nguyên
tử một năm. Mặc dù Iran sẽ bị yêu cầu thực hiện một số thay đổi tại một số cơ sở
nguyên tử - bao gồm cả việc giảm số lượng các máy ly tâm và tái xây dựng lò phản
ứng tại Arak - quốc gia Hồi Giáo này được duy trì số lượng các cơ sở nguyên tử
hiện nay.
6-Thanh
tra
Iran sẽ bị yêu cầu cho phép các thanh tra viên thuộc
Cơ Quan Nguyên Tử Quốc Tế, một tổ chức giám sát của Liên Hiệp Quốc, vào tất cả
các cơ sở nguyên tử mà quốc gia này công bố, để bảo đảm là không có bất cứ một
chương trình phát triển nào liên quan đến quân sự đang được tiến hành. Các cuộc
thanh tra này bao gồm cơ sở Parchin, một cơ sở quân sự cua Iran có liên quan đến
chương trình nguyên tử. Các quốc gia Tây Phương lâu nay vẫn tìm cách tiếp cận
các cơ sở chưa công bố của Iran, chứ không chỉ các cơ sở công khai, nhất là
trong thời gian Iran bí mật thực hiện chương trình nguyên tử.
7-Hủy
bỏ cấm vận
Hoa Kỳ và các quốc gia Liên Âu sẽ hủy bỏ cấm vận
liên quan đến chương trình nguyên tử đối với nền kinh tế Iran - một ưu tiên
hàng đầu của Tehran - sau khi Cơ Quan Nguyên Tử Quốc Tế xác nhận quốc gia này
tuân thủ các điều khoản thỏa thuận. Nếu không thi hành, Iran sẽ bị cấm vận trở
lại. Cấm vận của Liên Hiệp Quốc cũng sẽ được hủy bỏ, khi Iran hoàn tất các bước
thỏa thuận, mặc dù vẫn còn một số cấm vận khác, do Hội Ðồng Bảo An Liên Hiệp Quốc
đưa ra. Xuất cảng dầu lửa của Iran giảm sút và quốc gia này ngày càng bị cô lập
lâu nay sẽ thay đổi nếu Iran tuân thủ theo thỏa thuận.
No comments:
Post a Comment