Việt
Nam mua vũ khí lớn của Mỹ: Bước ngoặt trong quan hệ quốc phòng song phương?
Thu
Hằng - RFI
Đăng
ngày: 16/09/2024 - 08:46
Mỹ
sẽ tặng Việt Nam tàu tuần duyên thứ ba từ nay đến cuối năm 2024. Washington được
cho là đang đàm phán bán máy bay vận tải C-130J cho Hà Nội. Bộ trưởng Quốc
Phòng Việt Năm thăm Mỹ đúng kỉ niệm một năm hai nước nâng cấp quan hệ song
phương lên mức cao nhất - Đối tác chiến lược toàn diện. “Sự gia tăng hợp
tác quân sự giữa Hoa Kỳ và Việt Nam trong suốt năm qua” đã được bộ trưởng
Quốc Phòng Lloyd Austin nhấn mạnh khi tiếp đồng nhiệm Phan Văn Giang ngày
09/09.
HÌNH
:
Ảnh
minh họa : Máy bay vận tải C130-J của nhà sản xuất Mỹ Loockheed Martin. Hoa Kỳ
được cho là đang bàn với Việt Nam về khả năng mua bán loại máy bay này. ©
Lockheed Martin
Tất
cả những sự kiện này đánh dấu “giai đoạn mới trong hợp tác hữu nghị” giữa
hai nước, cho đến nay “vẫn suôn sẻ và đi theo hướng mà cả hai nước đều
mong muốn”. Để hiểu hơn về những chuyển biến mới trong quan hệ quốc phòng Mỹ-Việt,
đặc biệt là mức độ tin cậy nhau, RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nghiên cứu sinh
Nguyễn Thế Phương, chuyên về an ninh hàng hải và các vấn đề hải quân, Đại học
New South Wales, Canberra, Úc.
RFI : Bộ
trưởng Quốc Phòng Việt Nam vừa kết thúc chuyến thăm Hoa Kỳ. Có thể hiểu đây là
một dấu hiệu mới cho việc thắt chặt quan hệ quốc phòng và an ninh song phương ?
Nguyễn
Thế Phương : Bộ
trưởng Quốc Phòng Việt Nam Phan Văn Giang thăm Mỹ đợt này hơi đặc biệt tại vì
chuyến thăm này khá dài, tầm 4-5 ngày, cho nên lịch trình sẽ dầy và tập trung
nhiều lĩnh vực khác nhau. Ở thời điểm hiện tại, chưa rõ cụ thể chương trình nghị
sự của bộ trưởng Giang nhưng chuyến thăm này đánh dấu bước đi tiếp theo cho
quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, bởi vì tháng 9
này kỉ niệm đúng một năm hai nước nâng cấp quan hệ.
·
Đọc thêm : Nâng
quan hệ Mỹ-Việt lên Đối tác chiến lược: Lợi ích và trở ngại
Ở
đây cần nhấn mạnh đến một số điểm. Thứ nhất, quan hệ đối tác chiến lược toàn diện
Việt-Mỹ ở thời điểm hiện tại thường vẫn được nhấn mạnh đến quan hệ kinh tế và
thương mại, còn quan hệ an ninh và quốc phòng thường được đặt bên dưới. Chuyến
thăm Mỹ lần này của bộ trưởng Giang phần nào đó sẽ giúp cho Việt Nam hiểu được
Mỹ sẽ muốn gì trong mối quan hệ an ninh quốc phòng giữa hai bên trong tương
lai. Và cũng để cho phía Mỹ hiểu rõ hơn là Việt Nam thực sự muốn gì ở Mỹ, đặc
biệt trong vấn đề giúp Việt Nam cải thiện một số năng lực, nhất là năng lực
hàng hải, hoặc những chuyển động quốc phòng sâu sắc hơn trong tương lai cho xứng
tầm quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Đây là điểm mấu chốt trong chuyến
thăm của bộ trưởng Giang.
Ngoài
ra, có thể đây là chuyến thăm mở đường cho chuyến thăm của tổng bí thư, chủ tịch
nước Tô Lâm sắp tới. Đây cũng là chuyến thăm để Việt Nam dò chính sách của Mỹ,
đặc biệt trong bối cảnh chỉ còn hai tháng nữa là bầu cử tổng thống.
*
RFI : Năm
2023 từng có thông tin Việt Nam và Mỹ bàn khả năng mua sắm chiến đấu cơ F-16
nhưng đàm phán bị dừng lại. Hiện tại có thông tin Mỹ đang thảo luận với Việt
Nam về việc bán máy bay vận tải quân sự Lockheed Martin C-130J Hercules
cho Hà Nội. Tại sao lại có sự thay đổi này ? Liệu việc mua máy bay, dù là
máy bay vận tải, sẽ là một bước ngoặt cho mối quan hệ hợp tác giữa hai nước ?
Nguyễn
Thế Phương : Thông
tin Việt Nam đàm phán với Mỹ về việc mua các loại vũ khí, khí tài của Mỹ, đặc
biệt là F-16, đã xuất hiện từ cách đây 2, 3 năm chứ không phải là một vấn đề mới.
Nhìn chung, nếu như Việt Nam mua vũ khí, khí tài của Mỹ thì đây cũng sẽ là một
bước ngoặt. Đó sẽ là một dấu hiệu cho thấy mối quan hệ hợp tác quốc phòng giữa
hai bên được nâng lên một tầm mức mới, bởi vì để Việt Nam mua vũ khí của Mỹ thì
mức độ lòng tin chiến lược trong an ninh quốc phòng giữa hai bên, đặc biệt là từ
phía Việt Nam đối với Mỹ, đã được nâng lên một tầm mức nào đó rồi.
Việt
Nam cũng đã chuẩn bị từ trước cho những quyết định mua sắm đó. Thứ nhất, Việt
Nam gửi một số sĩ quan không quân, những đội hậu cần qua Mỹ để huấn luyện và học
tập từ cách đây 2, 3 năm. Thứ hai, Việt Nam vừa mới khai trương một sân bay ở
Phan Thiết. Người ta cho rằng sân bay này được dành cho việc triển khai một số
loại máy bay huấn luyện sẽ mua của Mỹ trong tương lai. Có thể thấy Việt Nam đã
chuẩn bị hết về nhân lực, cơ sở hạ tầng cho vấn đề mua sắm trang thiết bị vũ
khí mà ở đây là các loại máy bay Mỹ.
·
Đọc thêm : Hoa
Kỳ và Việt Nam thảo luận về việc mua bán máy bay vận tải quân sự C-130
Thông
tin Việt Nam mua máy bay F-16 của Mỹ bị dừng lại cũng không phải là điều quá bất
ngờ: Thứ nhất, F-16 là một loại vũ khí mang tính tấn công mà ở thời điểm hiện tại,
nếu Việt Nam mua của Mỹ thì sẽ rất nhạy cảm, đặc biệt là đặt trong mối quan hệ
với Trung Quốc. Bên cạnh đó, còn có một số yếu tố khác, mang tính kỹ thuật. Liệu
hai bên có sẽ trao đổi vấn đề mang tính kỹ thuật về vũ khí, về bảo dưỡng, bảo
trì không ? Đây cũng là điểm “nhạy cảm”. Việc Mỹ có cho phép mua vũ khí đi
kèm hay không cũng là một chuyện cần bàn thảo sâu hơn trong tương lai. Hiện tại,
những vấn đề đó dường như vẫn là những khúc mắc mà hai bên chưa giải quyết được.
Trong
khi đó C-130 chỉ là một loại máy bay vận tải phi tác chiến. Cho nên việc
Việt Nam có khả năng mua C-130 cũng có thể được giải thích theo hướng là sẽ
giúp Việt Nam cải thiện năng lực phòng thủ, năng lực không vận, vốn là năng lực
mà Việt Nam vẫn còn yếu. C-130 mang tính phòng thủ, không mang tính tấn công, bớt
tính nhạy cảm và một phần nào đó cũng giúp cải thiện quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ
trong bối cảnh thâm hụt thương mại hiện nay nghiêng về Việt Nam quá lớn. Cho
nên, mua sắm thêm vũ khí cũng là cách để Việt Nam gửi thông điệp rằng “chúng
tôi muốn mở rộng hơn nữa hợp tác, đặc biệt là về thương mại”. Và trao đổi
thương mại quốc phòng là một điểm mà Việt Nam đã và đang cân nhắc.
*
RFI : Việc
Nga, nước cung cấp vũ khí lớn nhất cho Việt Nam, bị cấm vận và phải dồn toàn bộ
nguồn lực quốc phòng cho chiến tranh ở Ukraina buộc Hà Nội phải tăng tốc đa dạng
hóa nguồn cung, trong số này có vũ khí hệ phương Tây. Tuy nhiên, những nước
này có cơ chế kiểm soát chặt chẽ vũ khí được bán. Vấn đề này sẽ tác động đến
quá trình hợp tác với Việt Nam như thế nào ? Yếu tố “hoa hồng”, vẫn được các
chuyên gia, nhà quan sát về quân sự Việt Nam nêu lên, có phải là một trở
ngại khác ?
Nguyễn
Thế Phương : Có
hai yếu tố gây trở ngại chính. Thứ nhất là yếu tố mang tính hệ thống vì toàn bộ
chu trình ra quyết định mua vũ khí nào và quy trình huấn luyện, bảo dưỡng bảo
trì thì từ trước đến này, hệ thống, cấu trúc của Việt Nam luôn hướng về phía
Nga. Cho nên hiện giờ, muốn đổi sang một hệ phương Tây khác thì toàn bộ quy
trình đó phải được điều chỉnh và thay đổi. Và quá trình này tốn rất nhiều thời
gian.
Thứ
hai là vấn đề mang tính chính trị bởi vì tư duy quốc phòng, an ninh của Việt
Nam hiện tại vẫn có một yếu tố nghi ngại phương Tây nói chung và Mỹ nói riêng,
cũng như các đồng minh của Mỹ. Đây là điểm có khả năng làm chậm lại quá trình
tương tác giữa Việt Nam và các quốc gia phương Tây, đặc biệt là liên quan đến
mua sắm vũ khí quốc phòng.
·
Đọc thêm : Nga
hụt hơi xích gần với Trung Quốc buộc Việt Nam cân nhắc nâng cấp quan hệ với Mỹ
?
Điểm
thứ ba, rất cốt lõi, liên quan đến tài chính. Nguồn lực của Việt Nam hiện nay,
đặc biệt là tài chính trong quá trình hiện đại hóa, rõ ràng là không lớn cho
nên cũng phải “liệu cơm gắp mắm”. Tất cả những yếu tố đó, khi Việt
Nam muốn xác định mua sắm, đều phải đặt lên bàn cân để xem mua của ai, được lợi
gì và bất lợi gì, đặc biệt là với Mỹ. Như chị đề cập tới quy trình và đặc trưng
của quy trình mua sắm vũ khí, khí tài, thì “văn hóa” giữa hai
bên Mỹ-Việt Nam và Việt Nam với phương Tây là khác nhau. Thực ra, sự khác nhau
này là có thể điều chỉnh được.
Nhưng
như tôi đã đề cập, quá trình điều chỉnh văn hóa mua sắm và chính sách như này cần
phải có nhiều thời gian và dựa trên niềm tin chính trị giữa hai bên, nhu cầu của
Việt Nam và chính sách, cũng như chiến lược quốc phòng của Việt Nam hiện tại,
chứ không hẳn là vũ khí phương Tây là tốt và cũng không hẳn là ở thời điểm hiện
tại, Nga đang gặp khó khăn và Việt Nam không mua của Nga.
*
RFI : Phát
biểu tại một sự kiện của Canergie, đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius từ năm
2014-2017 cho rằng các nhà lãnh đạo Việt Nam “thực tế”, “có rất nhiều điều có
thể thực hiện một cách thực dụng giúp tăng cường quan hệ đối tác” Việt-Mỹ, kể cả
trong lĩnh vực an ninh, dù không cần liên minh hay căn cứ. Hai nước sẽ tính đến
những hướng phát triển nào ? Liệu Washington cần tiếp tục kiên trì vì Hà Nội cần
thời gian nếu nhìn vào sự cân bằng với Trung Quốc ?
Nguyễn
Thế Phương : Trong
chính sách đối ngoại và chiến lược của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương, Việt Nam dù
sao cũng đóng một vai trò tương đối quan trọng trong tầm nhìn của Mỹ ở khu vực.
Cho nên Mỹ sẽ cần phải có một mức độ kiên trì nhất định khi tương tác với các
lãnh đạo Việt Nam, đặc biệt là các lãnh đạo bên quân đội.
·
Đọc thêm : Thêm
Việt Nam, Mỹ mở rộng mạng lưới đối trọng với Trung Quốc ở Biển Đông
Đối
với Việt Nam, niềm tin chiến lược hiện tại giữa hai bên đã được cải thiện,
nhưng không đi quá nhanh. Nhìn vào Sách Trắng Quốc phòng của Việt Nam, vấn đề
mang tính diễn biến hòa bình, những vấn đề mang tính lật đổ hoặc đảm bảo nguyên
chế độ vẫn là vấn đề an ninh hàng đầu. Khi nói đến những vấn đề đó, phương Tây
và Mỹ là những “đối tượng rất lớn”, theo đúng cách dùng của ngôn ngữ
chiến lược Việt Nam. Cho nên, để có mối quan hệ song phương bền vững và lâu dài
với Việt Nam, Mỹ cần có sự kiên trì nhất định khi làm việc với Việt Nam, đặc biệt
là trong những vấn đề mang tính nhạy cảm như an ninh và quốc phòng.
Ngoài
ra, theo lời đại sứ Ted Osius, về vấn đề liên quan đến “thực tế”,
các nhà lãnh đạo Việt Nam ở thời điểm hiện tại đã “thực tế” và “thực
dụng” hơn rất nhiều so với các đây 20-30 năm, đặc biệt là trong giai
đoạn trước và sau khi Liên Xô sụp đổ. Đó là giai đoạn vẫn còn nghi kị rất nhiều.
Hiện tại, do sự chuyển dịch tư duy về chiến lược đặt phát triển kinh tế lên
hàng đầu, để phát triển kinh tế, các nhà lãnh đạo phải “thực dụng” hơn
nhưng không có nghĩa là họ không nghi ngờ, không phòng thủ trước những mối quan
hệ với Mỹ và phương Tây. Phòng thủ ở đây không chỉ về mặt khác biệt và quan điểm
chính trị, mà còn là sự đề phòng trong mối cân bằng ngoại giao với Trung Quốc.
Đó là sự cân bằng giữa các nước lớn.
·
Đọc thêm : Việt -
Mỹ thắt chặt quan hệ, không để Trung Quốc "lộng
hành" ở Biển Đông
Cho
nên, nói theo đại sứ Ted Osius cũng đúng, nhưng phải đặt trong toàn bộ bối cảnh
tư duy chiến lược của Việt Nam hiện tại : Có sự cân bằng giữa các nước
láng giềng, có yếu tố về mặt chính trị, một chút ý thức hệ và cũng có yếu tố thực
dụng trong việc tăng cường quan hệ với Mỹ thì sẽ mở rộng hơn nữa khả năng của
Việt Nam về mặt thương mại, tài chính và công nghệ. Đó là những lĩnh vực Việt
Nam đang muốn đầu tư cho việc duy trì khả năng phát triển kinh tế trong tương
lai.
*
RFI
Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn anh Nguyễn Thế Phương, Đại học New South
Wales, tại Canberra, Úc.
---------------------------
Các
nội dung liên quan
Tạp
chí Việt Nam
Việt
Nam và Mỹ tăng cường hợp tác trong lĩnh vực bán dẫn
VIỆT
NAM - HOA KỲ - KINH TẾ
Hoa
Kỳ và Việt Nam lần đầu tiên tổ chức đối thoại kinh tế
No comments:
Post a Comment