Taiwan
Policy Act : Một công cụ mới để Hoa Kỳ « răn đe » Trung Quốc ?
Minh Anh - RFI
Đăng ngày: 03/11/2022 - 13:10
Trung tuần tháng 10/2022, tại Đại hội Đảng
CS Trung Quốc, Tập Cận Bình tuyên bố không từ bỏ khả năng dùng vũ lực để
thống nhất Đài Loan, đồng thời đưa vào điều lệ Đảng điều khoản « phản
đối Đài Loan độc lập ». Trước đó một tháng, Ủy Ban Đối Ngoại Thượng Viện Mỹ
đã chấp nhận dự thảo Đạo
luật Chính sách Đài Loan. Theo nhiều nhà quan sát, nếu được Quốc Hội lưỡng
viện Mỹ thông qua, đạo luật này có thể đi ngược với chính sách « một
nước Trung Hoa duy nhất ».
Ảnh do Bộ Quốc
Phòng Đài Loan công bố : Chiến đấu cơ F16 của Đài Loan ( dưới) áp sát máy bay
ném bom H6 của Trung Quốc xâm nhập vùng ADIZ của Đài Loan hôm 10/02/2020. © AP
Những động thái này giữa Mỹ và Trung Quốc đặt
ra nhiều câu hỏi : Liệu chiến tranh giữa Trung Quốc và Đài Loan có sớm
xảy ra hay không như dự báo của ngoại trưởng Mỹ ngày 17/10/2022, nhất là
khi ông Tập Cận Bình bổ nhiệm nhiều tướng lĩnh thân cận vào Quân Ủy Trung
Ương ? Và Washington tính gì khi muốn Quốc hội lưỡng viện thông qua dự thảo
Đạo luật Chính sách Đài Loan ? Liệu điều này có đồng nghĩa với việc
Washington sẽ từ bỏ chính sách « một nước Trung Hoa duy nhất » ?
Để giải đáp những thắc mắc này, RFI Tiếng Việt
đặt câu hỏi với nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, chuyên gia về Đông Bắc Á, Quỹ
Nghiên Cứu Chiến Lược (FRS). Mời quý vị theo dõi.
**********
RFI
Tiếng Việt : Kính chào Antoine Bondaz. Trước hết, ông có
thể cho biết đâu là những nét chính của dự thảo Đạo luật Chính sách Đài Loan
(Taiwan Policy Act) ? Văn bản mới này có gì khác so với Đạo luật Quan hệ
Đài Loan (Taiwan Relations Act) ?
Antoine
Bondaz : Đây là một văn bản
quan trọng, củng cố các cam kết của Quốc hội Mỹ, đặc biệt là những cam kết năm
1979, thông qua điều mà ngày nay người ta vẫn gọi là Đạo luật Quan hệ Đài Loan.
Đó là một văn bản mà cho đến ngày nay định hình, cấu trúc mối quan hệ không
chính thức giữa Đài Loan và Hoa Kỳ kể từ khi Mỹ không còn các mối quan hệ ngoại
giao với Trung Hoa Dân Quốc, chính thể ở Đài Loan.
Do đó, mục tiêu của Đạo luật Chính sách Đài
Loan chính là nhằm tăng cường hơn nữa các cam kết đối với Đài Loan vào một
thời điểm mà rõ ràng có những lo lắng về tình hình eo biển Đài Loan, nhất
là trước việc Trung Quốc tiếp tục phát triển các năng lực và thái độ cũng như
là chính sách của Trung Quốc đối với Đài Loan ngày một cứng rắn hơn.
Trong văn bản này có nhiều yếu tố. Đặc biệt,
người ta nói đến việc chỉ định Đài Loan như là một đồng minh chính, không thuộc
NATO. Đây là một thuật ngữ và một khái niệm cho đến nay chỉ dành cho các đồng
minh lớn của Mỹ mà không thuộc Liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương NATO, chẳng
hạn như Hàn Quốc, Nhật Bản, hay Úc. Thế nên, có rất nhiều người nói về khái niệm
này được áp dụng cho Đài Loan.
Dù vậy, cũng nên nhìn sự việc một cách tương đối,
bởi vì trên hết khái niệm này cho phép tạo điều kiện thuận lợi cho việc bán vũ
khí. Ở đây có hai điều cần lưu ý : Thứ nhất, việc bán vũ khí của Mỹ cho
Đài Loan đã tồn tại trong nhiều thập kỷ, và hơn nữa, chúng đã được ghi trong Đạo
luật Quan hệ Đài Loan năm 1979. Điểm thứ hai là có những điều khoản chính thức ở
Mỹ, trên phương diện bán vũ khí, đã xem Đài Loan như là một đồng minh lớn không
thuộc khối NATO.
.
Vậy trong trường hợp lưỡng viện Mỹ sẽ thông qua Đạo
luật Chính sách Đài Loan, điều này có làm thay đổi chính sách « một nước
Trung Hoa duy nhất » mà Mỹ áp dụng cho đến nay ?
Antoine
Bondaz : Đương nhiên là
Không. Bởi vì chính sách « một nước Trung Hoa duy nhất » được Mỹ thực
hiện, trên thực tế chỉ công nhận một nước Trung Quốc, có quan hệ ngoại giao với
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, nhưng không tỏ ý kiến về quy chế cho Đài Loan,
nghĩa là Hoa Kỳ không xem xét, không nói rằng Đài Loan là một phần của Trung Quốc
và thậm chí ít hơn rằng Đài Loan là một phần của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.
Đây là toàn bộ sự khác biệt so với điều mà Bắc
Kinh gọi là nguyên tắc, chứ không phải là chính sách, nhưng nguyên tắc « một
nước Trung Hoa duy nhất », có nghĩa là chỉ có một Trung Quốc, đó là Cộng
hòa Nhân dân Trung Hoa và Đài Loan là một phần lãnh thổ của nước này. Như vậy,
về điểm này, sẽ không có gì thay đổi trong đường lối chính thức của Mỹ, nghĩa
là Hoa Kỳ sẽ không thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Hoa Dân Quốc, tức Đài
Loan.
.
Vậy ý đồ thật sự của Mỹ là gì khi muốn thông qua Đạo
luật Chính sách Đài Loan ?
Antoine
Bondaz : Ý định của Quốc hội
Mỹ là thông qua Đạo luật Chính sách Đài Loan nhằm tăng cường các mối quan hệ,
không phải là ngoại giao, mà là các mối quan hệ hợp tác với Đài Loan và gởi đi
một thông điệp quan trọng đến người dân Đài Loan rằng Mỹ thật sự quan tâm đến
Đài Loan, rằng hòn đảo này là một mối bận tâm đối với Mỹ v.v… Đây là một thông
điệp quan tâm gởi đến Đài Loan, nhưng đó cũng là một thông điệp gởi đến Trung
Quốc, để nhắc Trung Quốc rằng Hoa Kỳ phản đối mọi thay đổi đơn phương và bằng
vũ lực nguyên trạng tại eo biển Đài Loan, vào một thời điểm mà Trung Quốc,
thông qua các năng lực và hành vi của mình, mỗi ngày đều thể hiện ý muốn thay đổi
nguyên trạng.
.
Về phía Trung Quốc, người ta cũng nhận thấy Bắc
Kinh mỗi lúc có những lời lẽ cứng rắn. Trong kỳ đại hội 20 Đảng Cộng Sản Trung
Quốc (ĐCSTQ), lần đầu tiên, Tập Cận Bình đưa vào điều lệ Đảng việc kiên quyết
phản đối độc lập Đài Loan. Ông diễn giải thế nào về quyết định này của Tập Cận
Bình ?
Antoine
Bondaz : Về phía Trung Quốc,
chúng ta thấy rõ từ nhiều năm qua, có một lập trường về Đài Loan ngày càng triệt
để, nghĩa là giành quyền kiểm soát Đài Loan luôn là một mục tiêu của Cộng hòa
Nhân dân Trung Hoa, và mục tiêu này không có gì mới cả. Điều thay đổi ở đây
chính là các phương tiện, khả năng mà Trung Quốc đang có và cách mà Trung
Quốc thể hiện quyết tâm giành quyền kiểm soát đảo.
Chẳng hạn chúng ta còn nhớ là ngay từ năm
2005, đạo luật chống ly khai đã được thông qua, rồi Sách Trắng gần đây nhất về
Đài Loan công bố tháng 8/2022, đề cập một cách công khai rõ ràng các tham vọng
của Trung Quốc, kể cả khả năng mà Bắc Kinh bảo lưu quyền sử dụng các phương tiện
phi hòa bình, nghĩa là quân sự, để ép buộc Đài Loan phải « hợp nhất »..
Tại sao tôi nói là trong ngoặc kép ? Là
vì để lưu ý rằng Đài Loan chưa bao giờ là một phần của Cộng hòa Nhân dân Trung
Hoa cả. Do vậy, đây có lẽ sẽ không là một sự hợp nhất, mà là giành quyền kiểm
soát hay đơn giản sáp nhập đảo.
Quả thật, ông Tập Cận Bình trong kỳ đại hội 20
Đảng CSTQ, đã nhắc lại những yếu tố ngôn từ này của Trung Quốc, không có một sự
tiến triển nào về chính sách Đài Loan của Trung Quốc. Những gì thay đổi chính
là các tuyên bố của Trung Quốc càng lúc càng hung hăng và vì vậy, ở đây chúng
ta thấy cũng một mục tiêu đó, nhưng với những năng lực mới và quyết tâm mỗi lúc
rõ ràng hơn.
.
Hoa Kỳ dự báo Trung Quốc rất có thể sẽ thúc đẩy
nhanh hơn nữa thời hạn đánh chiếm Đài Loan từ đây đến năm 2030. Việc ông Tập Cận
Bình bổ nhiệm các vị tướng lĩnh thân cận vào Quân Ủy Trung Ương, cơ cấu lãnh đạo
quân sự tối cao của lực lượng vũ trang Trung Quốc càng củng cố thêm khả năng
Đài Loan sẽ sớm bị tấn công. Ông đánh giá như thế nào về cảnh báo trên ?
Antoine
Bondaz : Chưa có ngày chiếm
lấy Đài Loan. Rõ ràng, đây là những cân nhắc đang được Trung Quốc đưa ra trong
số nhiều mục tiêu, chẳng hạn như nỗ lực giành quyền kiểm soát không nên dẫn đến
việc làm suy yếu hệ thống chính trị Trung Quốc.
Vì vậy, không có thời hạn cuối cùng, cũng
không có ấn định một lịch trình, Trung Quốc sẽ rình rập chờ nắm lấy cơ hội. Đây
cũng là lý do tại sao về phía Mỹ, mục tiêu đặt ra là tác động lên phương trình,
những tính toán của Trung Quốc, bằng cách cũng thể hiện quyết tâm của Mỹ phản đối
mọi thay đổi nguyên trạng một cách đơn phương và bằng vũ lực
Những quyết định bổ nhiệm mới trong Quân Ủy
Trung Ương là thú vị. Chúng cho thấy đó là những quân nhân dày dạn kinh nghiệm
về Đài Loan. Trong mọi trường hợp, đó là những người từng có những trọng trách
liên quan đến vấn đề Đài Loan được chỉ định trên thực tế.
Đây không phải là điều hoàn toàn mới và những
gì cần phải để ý ở đây chính là trên bình diện thuần túy quân sự, toàn bộ nỗ lực
hiện đại hóa, bất kể là chất hay lượng, trong vòng 20, 30 năm qua từ phía Quân
Đội Giải Phóng Nhân Dân APL là nhắm đến việc giành quyền kiểm soát Đài Loan.
Thế nên, việc bổ nhiệm những quân nhân này, những
người từng đảm trách « hồ sơ Đài Loan » trong ngoặc kép vào những vị
trí then chốt trong Quân Ủy Trung Ương, là một hệ quả khá hợp lý.
.
Nhưng để hoàn thành « Giấc mơ Trung Hoa »
vào năm 2049, cũng như tham vọng cá nhân, người đầu tiên trong lịch sử hợp nhất
Trung Quốc với Đài Loan, ông Tập Cận Bình cũng rất có thể đẩy nhanh tiến độ
xâm chiếm đảo ?
Antoine
Bondaz : Một điều rõ ràng
đây chính là mục tiêu của Bắc Kinh. Chiếm lấy quyền kiểm soát Đài Loan là mục
tiêu không thay đổi. Một lần nữa, Bắc Kinh có nhiều năng lực quan trọng hơn trước
rất nhiều, điều đó đang mang lại nhiều cơ hội. Nhưng điều quan trọng ở đây
chính là mối tương quan lực lượng, mối tương quan lực lượng của Đài Loan và cả
của Hoa Kỳ. Rồi còn có quyết tâm bảo vệ đảo của người dân Đài Loan, quyết tâm bảo
của Hoa Kỳ hậu thuẫn Đài Loan phòng thủ và do vậy Trung Quốc sẽ từ từ gia tăng
áp lực với Đài Loan và nắm lấy cơ hội tiềm tàng. Điều đó không có nghĩa là sắp
có một cuộc xung đột trong vài ngày tới, hay trong vài năm tới. Điều đó muốn
nói rằng cần phải cẩn trọng và không nên tạo « cơ hội » cho
Trung Quốc tìm cách thay đổi nguyên trạng.
.
Tuy nhiên, trong cuộc chiến tranh Ukraina hiện nay
do Nga phát động, Hoa Kỳ đang bận tâm lo cho Kiev. Cùng lúc này, Bắc Triều Tiên
thời gian gần đây liên tục bắn thử nhiều tên lửa làm gia tăng căng thẳng
trong khu vực. Xa hơn một chút là Iran, được cho là đang hỗ trợ Nga chống
Ukraina. Như vậy, Trung Quốc cũng có thể tranh thủ thời cơ mở một mặt trận khác
ở châu Á ?
Antoine
Bondaz : Đây là một tổ hợp
các sự kiện cần theo dõi. Thứ nhất là khả năng gia tăng quân sự phía Trung
Quốc và mối tương quan lực lượng giữa Trung Quốc và Đài Loan. Thứ hai là
năng lực quân sự Mỹ và quyết tâm bảo vệ Đài Loan của Mỹ. Thứ ba, chính là khả
năng quyết tâm châu Âu áp dụng hay không các biện pháp trừng phạt nếu chiến
tranh xảy ra.
Quả thật, có rất nhiều yếu tố sẽ ảnh hưởng đến
việc ra quyết định của Trung Quốc. Chiến sự tại Ukraina đặt ra một câu hỏi về
Đài Loan dù rằng cả hai hồ sơ này là hoàn toàn khác biệt. Ở đây, nếu có một bài
học cần rút ra cho châu Âu và Mỹ, thì đó là chúng ta đã thất bại trong việc
cứng rắn thuyết phục Nga không nên thay đổi nguyên trạng, cũng như không nên
xâm lược Ukraina, và do vậy, chúng ta nên chắc chắn là giờ không nên thất bại
trong việc ngăn cảnTrung Quốc xâm chiếm Đài Loan.
----------------------------
CÁC NỘI DUNG LIÊN QUAN
Tập
Cận Bình đưa tướng lĩnh thân cận vào Quân Ủy Trung Ương để phục vụ ý đồ xâm chiếm
Đài Loan
Ukraina
và Đài Loan « vận mệnh tương quan »
Đài
Loan : « Không thỏa hiệp » với Trung Quốc về những giá trị dân
chủ và tự do
No comments:
Post a Comment