Xưa
nay tôi không hề tốn giấy mực về các hiện tượng Obama hay Trump, mặc dầu rất
ngưỡng mộ nhân cách và trí tuệ của Barak Obama hoặc rất bị sốc về chiến thắng của
Donald Trump.
Tôi
đã viết về những người Đức bình dị như Ruppert Neudeck, Harald Jäger, những ví
dụ cho số phận, cho lương tri nước Đức, quê hương lựa chọn của tôi. Càng tự hào
về xứ sở này bao nhiêu, tôi càng lo lắng cho số phận quê hương chôn rau cắt rốn
bấy nhiêu và chỉ mong người Việt hãy tự nắm lấy vận mệnh của mình, đừng đặt hy
vọng vào các cường quốc tây phương, vào Obama hay Trump
Nhiều
người Việt đã đấu tranh cho một Việt Nam công bằng và dân chủ mà không hề ảo tưởng
đến sự giúp đỡ của ngoại bang, như Cấn Thị Thêu, Hồ Thị Bích Khuơng, Đoàn Văn
Vươn … những người không còn gì để mất.
Sự
ra đi của kinh tế XHCN đã góp phần hình thành một tầng lớp trung lưu được sở hữu
quá nhiều thứ để mất: địa vị, danh vọng, tiền tài, cuộc sống ấm no và hạnh phúc
gia đình. Một số nhỏ trong đó dám chấp nhận hy sinh các lợi ích trên, chỉ để bảo
vệ những giá trị mà họ ôm ấp: Tự do, Công bằng và Bác ái. Những người trẻ hơn
tôi cả một thế hệ còn chấp nhận thêm một hy sinh: Sự nghiệp. Ca sỹ Do Nguyen Mai
Khoi là một người trong số đó
Tôi
được may mắn làm quen với Mai Khôi sau khi trên mạng có một số dư luận xấu về
cô (1) . Mai Khôi tin ở tôi nên đã tiết lộ việc cô sang Đức biểu diễn. Tin vào
sự trong sáng của Mai Khôi, tôi đã làm hết sức mình, cùng các bạn trẻ quanh tôi
giúp Mai Khôi đưa những ca khúc trong Album „Trói vào Tự do“ đến với cộng đồng ở
Köln và Praha(2) , bất chấp mọi lời can ngăn, dị nghị.
Một
số báo phương Tây đã viết về Mai Khôi với tiêu đề: „Lady Gaga Việt Nam lên tiếng
thách thức“ hoặc „Lady Gaga Việt Nam quan tâm đến chính trị“(3) . Trước khi đề
cập đến những thông điệp chính trị của Mai Khôi, các bài báo này thường so sánh
phong cách biểu diễn đầy khiêu khích của cô ca sỹ trẻ Việt Nam với siêu sao âm
nhạc Mỹ.
Mai
khôi cho rằng: Người ta so sánh vậy có thể vì trước đây Mai Khôi có phong cách
biểu diễn hơi khác thường, từ cách ăn mặc, từ màu tóc đến cách thể hiện khá táo
bạo, làm như vậy để giúp cho khán giả quen dần với việc xóa bỏ các định kiến.
Chúng ta sống trong một xã hội quá nhiều định kiến, giải phóng thanh niên khỏi
các định kiến cũng là giải phóng tư tưởng. Chính vì vậy mà Khôi đã sáng tác nhạc
dance, sử dụng nhạc dance để truyền tải các thông điệp xã hội. Ví dụ như trong
bài " Selfie orgasm" Khôi đã mô tả hành vi tự sướng và thái độ tiếp
nhận, chia sẻ thông tin không chín chắn, thiếu suy nghĩ đang ngự trị trong
thanh niên Việt, làm tê liệt ý chí vươn lên của họ. Chính người Việt mình đã
phát minh ra khái niệm "Selfie Orgasm (Tự sướng)“ để đặt tên cho căn bệnh
xã hội của mình. Giới trẻ là những người giữ trọng trách làm cho đất nước thay
đổi và làm cho đất nước phát triển, nếu cứ suốt ngày "tự sướng" thì
thời gian đâu để suy nghĩ cho đất nước.
Tôi
thì coi sự so sánh Mai Khôi với Lady Gaga là rất khiên cưỡng. Khác biệt cơ bản:
Lady Gaga của nước Mỹ có thể tự do làm mọi việc mà không sợ bị ảnh hưởng đến cuộc
sống, điều mà Mai Khôi ở Việt Nam không thể có.
Hợp
với suy nghĩ của tôi, ngày 24.10.16, báo tiếng Đức Asienzeitung đã đem những hoạt
động xã hội của Mai Khôi để so sánh ngược lại rằng: giờ đây, ngay cả Lady Gaga
của nước Mỹ cũng đã bắt đầu quan tâm đến chính trị, khi cô lên tiếng về nạn bạo
hành của cảnh sát chống người da mầu(4) .
Trong
ba ngày Mai Khôi là khách của gia đình tôi ở Köln, vợ chồng tôi, ngoài việc được
chứng kiến tài năng âm nhạc của một nghệ sỹ trẻ đầy nhiệt huyết, còn khám phá
được một trái tim lớn bên trong một phụ nữ nhỏ bé, kiều diễm. Mai Khôi đã làm
chúng tôi thật sự cảm động, khi cô tìm mọi cách quan tâm đến một cậu fan trẻ tuổi
có số phận rất đáng thương mà khuôn khổ bài viết này không thể kể chi tiết.
Vì
ca sỹ Jazzy Dạ Lam ở Munich bận, không tham gia cùng Mai Khôi trong buổi biểu
diễn ở Köln, tôi phải mời cặp vợ chồng Phương Hoa, Lê Hùng, hai nghệ sỹ nhạc
dân tộc Việt Nam ở Berlin cùng tham gia để „chia lửa“ cho Mai Khôi trong suốt gần
3 giờ trên sân khấu. Hai bạn Hoa, Hùng đã vui vẻ nhận lời, không lấy tiền thù
lao. Vợ chồng Hoa, Hùng đã chở toàn bộ nhạc cụ, thiết bị âm thanh đến Köln giúp
đỡ. Không ngờ sự tham gia của hai bạn Hoa, Hùng đã tạo nên một sự kết hợp rất
thành công giữa nhạc pop hiện đại và nhạc dân gian cổ truyền Việt Nam, làm nức
lòng tất cả khán giả Đức-Việt có mặt hôm đó.
Thật
xúc động được nghe các ca khúc do chính Mai Khôi sáng tác: „Những chuyến xe
Bus“, „Tiếng lòng tôi“, „Trói vào tự do“…. Chúng không chỉ đem đến cho người
nghe cảm xúc âm nhạc sâu lắng, mà còn đánh thức lương tri con người. Mai Khôi
được thừa hưởng của cha, của gia đình cái „gen“ âm nhạc là điều tôi biết, nhưng
cái gì đã nuôi dưỡng nên ý thức xã hội và lòng nhân ái của một người nghệ sỹ?
Không phải nhạc sỹ nào khi nhìn thấy những người vô gia cư nằm ngủ bên ngoài
các tòa nhà trống đều có thể hét lên câu hỏi: Vì sao lại có sự bất công đó?
Không phải người Việt nào khi nhìn thấy những chiếc xe buýt bắt người biểu tình
cũng cất lên tiếng thét xé lòng như Mai Khôi.
(Trong
lúc hát bài „Những chuyến xe bus“, không hiểu có phải vì cảm xúc mạnh trước
hình ảnh đàn áp người biểu tình và máu chảy trên mặt đường mà Mai Khôi đã đánh
đứt dây đàn. Khán giả xúc động, vỗ tay cổ vũ cô hát tiếp. Xem ảnh đi kèm)
Mai
Khôi cho biết, cô thừa hưởng năng khiếu âm nhạc ở cha. Ông đã dạy cô chơi nhạc
từ bé và đem cô theo ông đi biểu diễn nhạc đám cưới từ lúc cô 12 tuổi. Các cảm
xúc trong cuộc sống thì được hình thành từ một gia đình giàu lòng nhân ái,
trong đó người mẹ góp phần không nhỏ. Mẹ Khôi dạy văn nên thường truyền lại cho
các con những suy nghĩ và cách hành xử rất nhân văn, những mẩu chuyện về tình
thương. Do đó Khôi thường có những cảm xúc rất mạnh về xã hội, về thân phận con
người. Từ nhỏ, bé Khôi đã hay khóc khi nhìn thấy những người nghèo khổ ngoài đường,
hay bảo vệ các bạn yếu thế (những bạn hay bị bắt nạt) trong trường, lớp của
mình.
Lớn
lên, Khôi cũng hiểu được những diễn biến chính trị đã làm ảnh hưởng đến xã hội
Việt Nam như thế nào thông qua lời kể, lời dạy của ông bà và cha mẹ cô, những
người đã trải qua các cuộc chiến. Rồi Khôi run rủi yêu Ben, một thanh niên Úc
làm việc trong một dự án quốc tế về chống bạo lực học đường tại Việt Nam. Ben
hay trao đổi với cô về trách nhiệm xã hội của những người trí thức, của người
nghệ sỹ trước bạo lực, truớc đói nghèo, trước bất công. Tất cả các yếu tố đó đã
thổi ngọn lửa vào tâm hồn, tạo cho Mai Khôi tầm nhìn trong cuộc sống và trong
ca nhạc.
Thưởng
thức các sáng tác song ngữ Anh-Việt qua giọng hát mạnh mẽ của Khôi, bằng một thứ
tiếng Anh rất rõ lời, tôi thực sự ngạc nhiên về khả năng tư duy và phong cách
thể hiện phá bỏ không gian của một cô gái 33 tuổi, sinh ra, lớn lên và được đào
tạo trong một xã hội đầy khuôn phép như Việt Nam. Với câu niệm chú „Om Mani
Padme Hum“ của kinh phật Tây Tạng, Khôi muốn gửi niềm tin vào tôn giáo hàng đầu
Á Châu, đang thịnh hành trong dân tộc, song cũng bày tỏ niềm thất vọng rằng niềm
tin đó đã không giải phóng được cô ra khỏi những thực tế đắng cay trên quê
hương. Một bài thơ mộc mạc chứa đựng tính triết lý.
Ngược
lại, với bài hát vui „You’ve Been A Bad Bad Boy” mà cô định hát tặng Tổng thống
Obama trong buổi gặp mặt hôm 24.5 tại Hà Nội, Mai Khôi đã tận dụng khả năng
châm biếm của nghệ thuật để qua lời độc thoại rất đời thường với vị tổng thống
đáng kính nọ, gửi một thông điệp tới giới chính khách: Đừng quá say trong những
trò chơi chính trị mà làm mất đi lòng tin của người dân! Đáng tiếc là trong buổi
gặp đầy sóng gió đó(5) , Mai Khôi không có cơ hội để hát tặng Obama. Nhưng nếu
có, chắc chắn người đàn ông thông minh và hào hiệp kia sẽ rất hạnh phúc đón nhận
sự phê phán ngọt ngào của Khôi.
Ca
khúc „Adam Was No Sinner” khẳng định: Adam không có tội ! Quyền được tò mò, quyền
được ăn trái cây là quyền con người ! Một thông điệp của cuộc sống, không thể
rõ ràng hơn.
Tôi
chợt tự hỏi: Một người có những tư chất như Mai Khôi thừa thông minh để nhìn ra
con đường thênh thang truớc mắt, nếu cô biết tận dụng thế mạnh về chất giọng, về
nhạc cảm, về kiến thức phối âm, về tư duy sáng tác độc đáo, và quan trọng hơn nữa
là về ngoại hình, về phong cách biểu diễn để chinh phục công chúng qua các sáng
tác giải trí. Vậy cái gì đã tạo ra buớc ngoặt, khiến Mai Khôi quan tâm đến các
đề tài tiến bộ xã hội, dân chủ, nhân quyền và bất chấp mọi nguy hiểm, tìm mọi
cách đưa chúng vào âm nhạc?
Ngày
hôm sau, trong một quán cà phê dưới chân tượng đài Beethoven ở thành phố Bonn,
Mai khôi tâm sự với tôi:
-
Ngay từ khi bắt đầu biết sáng tác nhạc, Mai Khôi đã quan tâm đến công bằng xã hội.
Nhưng có lẽ chỉ từ khi nghe anh Quang A tuyên bố đứng ra ứng cử quốc hội thì cô
mới bắt đầu thực sự đi tìm các câu trả lời về sự bế quan tỏa cảng trong sáng
tác nghệ thuật, về sự kiểm duyệt vô nguyên tắc. Rồi Khôi nhận ra rằng việc người
nghệ sỹ không có quyền tự do sáng tác cũng chính là việc người dân không có quyền
được nói lên tiếng nói của mình. Vậy nên cô quyết định đứng ra ứng cử đại biểu
quốc hội. Với việc làm đó, cô mong muốn thức tỉnh giới trẻ hãy quan tâm hơn đến
chính trị, hơn là mong mình được vào quốc hội.
Đối
với Khôi, việc trở thành một ca sĩ giải trí với hàng trăm ngàn người hâm mộ
chưa bao giờ là ước mơ của cô. Khôi luôn luôn muốn được sáng tạo ra gì đó mới mẻ.
Khi thấy ca sĩ giải trí đã nhan nhản khắp nơi, trong khi con người đang lạc
trong mê hồn trận tiêu khiển, cô không muốn trở thành một thứ giải trí nữa.
Khôi không thể nào chịu nổi, không thể nào ngồi im, không thể nào mua vui, khi
thấy người dân bị ức hiếp, bạn bè anh em bị bỏ tù vô tội, bị đánh, bị cướp quyền
đi lại….Vậy hãy biểu đạt những điều Khôi nghĩ, những điều Khôi thấy, những điều
Khôi muốn, chính là bằng âm nhạc, sức mạnh duy nhất mà Khôi có.
-
Gia đình Mai Khôi phản ứng ra sao trước sự lựa chọn đó? tôi hỏi.
-
Ba mẹ Khôi luôn vun xới cho sự nghiệp của Khôi và tất nhiên ông bà rất mừng về
con đường âm nhạc của Khôi. Sau khi Khôi đứng ra tự ứng cử đại biểu Quốc hội, địa
phương có cử người đến gia đình nhắn nhủ. Mẹ Khôi lo lắng lắm. Khôi nghe mẹ
than thở nhưng không muốn bàn chuyện đó qua điện thoại. Khôi về tận quê giải
thích cho mẹ nghe, để mẹ hiểu rằng Khôi không hề làm điều gì sai trái, Khôi
đang làm đúng nghĩa vụ công dân như mẹ đã dạy dỗ Khôi. Mẹ nghe ra và trở nên vững
tâm. Còn ba Khôi thì ủng hộ Khôi ngay từ đầu và ông chính là một trong những
nguồn động viên Khôi. Ben, chồng Khôi cũng là người vô cùng tâm huyết với những
vấn đề xã hội, đặc biệt là xã hội Việt Nam. Ben đã sống ở Việt Nam 7 năm, đưa
chương trình giáo dục về chống bạo lực và bất bình đẳng giới vào các trường học
cấp hai nhằm mục đích giải quyết bạo lực và định kiến giới ở tận gốc. Dĩ nhiên,
Ben rất vui sướng khi có người đồng tư tưởng với mình, đó là mong muốn và làm hết
sức mình cho một xã hội tốt đẹp hơn.
Trong
buổi biểu diễn ở Köln, các nghệ sỹ luôn nhận được những tràng pháo tay vang dội
của khán giả, dù sao chỉ là của khoảng 100 người, trong một hội trường nhỏ, bố
trí đơn sơ, lắp đặt vội vàng. Tôi nghĩ một người đã nổi tiếng như Mai Khôi, với
40.000 người hâm mộ (Followers) trên Facebook, đã từng đứng dưới hào quang của
các sân khấu lớn, liệu có bị hụt hẫng trong hoàn cảnh khiêm tốn như hiện tại?
Mai
Khôi coi đó là một sự ngộ nhận: Mai Khôi chưa bao giờ đi tìm ánh hào quang, kể
cả lúc được tung hô nhiều nhất,. Chính vì vậy cô rất ít khi xuất hiện ở những
sân khấu lớn. Điều quan trọng của Khôi là tình cảm thực sự của khán giả, là sự
gắn bó của khán giả đối với các sáng tác của mình, chứ không phải sự cuồng nhiệt
vì giá trị giải trí của các show. Do vậy trước và sau khi bị gây khó dễ bởi các
hoạt động xã hội của mình, những khán giả yêu mến Khôi vẫn luôn bên cô. Khôi
không hề bị hụt hững. Ngược lại tình cảm của bà con tại các buổi biểu diễn ấm
cúng ở Đức, ở Tiệp mấy hôm vừa qua, đã làm cho Khôi hết sức xúc động. Điều duy
nhất làm cho Khôi buồn là một số bạn bè thân thiết của Khôi, không biết vì quá
lo lắng cho Khôi, hay cho bản thân mà họ đã khuyên can Khôi từ bỏ con đường
Khôi đã lựa chọn, có những người thậm chí đã xa lánh Khôi.
Sau
buổi biểu diễn, một cô gái Việt, cùng tuổi với Mai Khôi, đã đặt câu hỏi rất đơn
giản cho mọi người Việt, nhưng lại rất khó hiểu cho những người Đức tại hội truờng:
Liệu những hoạt động xã hội của Mai Khôi có trở thành nguy cơ đe dọa sự nghiệp
âm nhạc của một nghệ sỹ có tài hay không?
Mai
Khôi: Tùy quan niệm của mọi người về hai chữ "sự nghiệp". Đối với
Khôi, sự nghiệp âm nhạc không chỉ là các nốt nhạc, các lời ca, mà chính là các
thông điệp chính trị chứa đựng trong đó. Do vậy nếu sáng tác âm nhạc mà không gắn
bó với các vấn đề nóng bỏng của xã hội thì không thể coi đó là sự nghiệp.
Mặt
khác, Khôi thấy, mức độ phát triển sự nghiệp của một người nghệ sỹ có tài thường
tỉ lệ thuận với những rủi ro, nguy khốn, những thử thách. Do vậy nếu muốn phát
triển phải chấp nhận những thử thách.
Khi
được hỏi liệu cô có sợ bị khó khăn khi quay về nước? Mai Khôi nói: Khôi không
nghĩ như vậy. Khôi không chống lại nhà nước. Khôi chỉ muốn nhà nước nghe được
dân đang nghĩ gì, đang cần gì. Khôi yêu Việt Nam và muốn Việt Nam cũng phát triển
như những nơi mà Khôi đã đến. Ở tất cả những nơi nơi đó, người dân và chính phủ
luôn đối thoại bình đẳng với nhau.
Với
sáng tác, với giọng hát và cây đàn của mình, Mai Khôi muốn cổ vũ giới trẻ: Hãy
quan tâm đến chính trị, đến quyền được nói, quyền được yêu, được ghét, quyền tự
do sáng tác, quyền được ứng cử của mình và hãy đấu tranh để bảo vệ chúng. Cũng
chính bằng âm nhạc, Khôi muốn nhắc nhở chính quyền phải tôn trọng các quyền
thiêng liêng đó của người dân, vốn đã ghi trong hiến pháp.
Tiễn
Mai Khôi tại nhà ga, nhìn cô đeo chiếc đàn guitar bước lên tàu hỏa để tiếp tục
mang lời ca đến cho đồng bào, tôi nghe văng vẳng tâm sự của cô: Mỗi con người
hãy gửi gắm những ước mơ đẹp của mình vào sự nghiệp. Đối với cô, đó là âm nhạc.
Köln,
tháng 11.2016
---------------------
(1)
Sau cuộc gặp với TT Obama hôm 24.05.16, có một số ý kiến trên mạng cho rằng Mai
Khôi đã không hề phát biều gì về tự do ngôn luận, tự do sáng tác, về nhân quyền
trong cuộc gặp này, mặc dầu cô khẳng định là có. BBC cũng đưa tin như vậy và
sau này đã lên tiếng cải chính. Blogger Anh Gấu Phạm, người phiên dịch cho phái
đoàn Mỹ gần đây cũng khẳng định là Mai Khôi đã kể đúng những gì cô phát biểu
trong cuộc gặp.
(2)
Tôi đã liên hệ với hai nhà Việt Nam học ở Praha là Jan Komárek và Ondra Slowik.
Hai bạn giúp tổ chức buổi biểu diễn của Mai Khôi tại Jam Club Praha hôm
30.10.16
(3)https://www.suedtirolnews.it/…/vietnams-lady-gaga-fordert-k…
http://www.abc.net.au/…/mai-khoi-vietnam-lady-gaga-…/7255670
http://www.abc.net.au/…/mai-khoi-vietnam-lady-gaga-…/7255670
(5)
Nhà Trắng dự định mời khoảng 10 người đại diện cho các tổ chức Xã hội Dân sự VN
đến gặp TT Obama, nhưng nhiều người trong số đó bị chặn hoặc bị bắt cóc. Đến giờ
chót số ghế trống mới được dọn đi.
Hình: https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1435438479807554&set=pcb.1435441883140547&type=3&theater
----------------------
Thursday, 31 May 2018
No comments:
Post a Comment