Trịnh Bình An
Posted on January 25, 2016 by editor — 0
Comments
Sách Việt Nam tại hải ngoại, trong hiện tại thế nào,
về tương lai ra sao?
Xin đọc ba câu chuyện dưới đây.
Câu
chuyện thứ nhất: Tâm sự của một tác giả đã có trên ba tác phẩm biên
khảo: Có hai người từ tiểu bang khác đặt mua sách, tôi gửi sách đi theo
priority mail, nhưng họ nhận sách rồi… “quên” luôn, không trả tiền, dù cho tôi
đã gửi thư nhắc nhở.
Câu
chuyện thứ hai: Virginia – Thủ Đô Washington, D.C. – Maryland, nơi
có cộng đồng người Việt đông thứ năm tại Hoa Kỳ – vậy mà không có lấy một tiệm
sách. Đúng ra, chỉ có một tiệm bán băng nhạc, ké thêm vài kệ sách. Vậy cũng là
đáng mừng lắm rồi.
Câu
chuyện thứ ba: Kinh nghiệm bản thân người viết. Có lần gởi sách
cho một anh – một nhà báo từ trong nước ra tới hải ngoại. Anh viết thư cám ơn
nhưng kèm thêm dòng chữ: “Nói thật, An đừng mất công nữa nhé.”
Ba câu chuyện trên – có thể nói là điển hình trong
thế giới sách Việt tại hải ngoại, cho thấy càng ngày càng ít người đọc sách.
Nói đúng hơn, ít người mua sách. Hoặc cả hai.
Tôi có cảm tưởng đó là một cuộc chiến.
Cuộc chiến có ba phe.
Phe người đọc, phát ngán lên được với những buổi giới
thiệu sách không-đi-không-được của bạn bè. Thấy bạn hào hứng kể lể về đứa con
tình thần, hớn hở ký tặng sách, còn mình thì rầu thúi vì phải bỏ tiền ra mua và
biết chắc sách lại chiếm thêm một chỗ trong nhà vốn đã đầy ắp đồ đạc. Tâm trạng
héo hon ấy chẳng khác gì tâm trạng nàng Kiều, mặc người mưa Sở mây Tần,
riêng mình nào biết có Xuân là gì!
Phe người viết, hì hục, vò võ, tốn cả ngàn tiếng đồng
hồ ra viết, viết miệt mài, viết lầm lũi; rồi thì tốn cả ngàn đồng để in thành
sách, lại tốn thì giờ, tốn tiền bạc tổ chức ra mắt sách, gởi chỗ này chỗ kia
bán. Cuối cùng tâm trạng cũng in hệt Kiều nương, khi tỉnh rượu, lúc tàn canh,
giật mình, mình lại thương mình xót xa!
Và phe… những cuốn sách. Khi in ra – được nâng niu
vô cùng từ bìa đến ruột. Đến lúc bán đi (nhiều khi là “cho đi”) – bị xếp ngay
vào một góc, đóng bụi. Nếu sách có nói được hẳn sẽ than, như Kiều nhi từng
than, khi sao phong gấm rũ là, giờ sao tan tác như hoa giữa đường!
Trong cuộc chiến, phe đọc sách và phe làm sách dường
như nằm trong chiến hào của mỗi bên. Rình rình nhau, xem bên nào đổ trước. Đọc-Sách
lâu lâu hỏi vói qua: Chết chưa? Làm-Sách đáp: Chưa chết! Đọc-Sách càng không
thèm mua, rồi lại hỏi vói qua: Chết chưa? Vẫn đáp: Chưa chết! Và cuộc chiến cứ
thế tiếp diễn, dai nhách.
sách Việt tại thư
viện Truyền thông Jean-Pierre Melville. Nguồn: http://www.tienphong.vn/
Một số Đọc-Sách, cuối cùng “xông lên”, nhất định
không thèm đọc nữa, dù có cho free cũng không thèm. Uyên Thao có lần chỉ vào
gói sách bị trả về, nói với tôi: “Không sai địa chỉ, nhưng sách gửi đi thì bị
trả về, chắc người ta không muốn nhận.” Sách của Tủ Sách Tiếng Quê Hương được
gởi đi trước, bạn đọc ai muốn trả tiền thì trả, không thì thôi. Nhưng nhiều người
đọc, dứt khoát không “thỏa hiệp”. Họ thét to: “Các ông ơi, bọn tôi không đọc nữa
đâu, xin làm ơn làm phước đừng viết nữa, đừng in nữa, đừng gởi nữa,” “Không,
không, không. Tôi không còn, tôi không còn đọc sách (của các ông) nữa…,” v.v.
và v.v.
Vậy người viết có chùn bước không, có bỏ cuộc không?
Câu trả lời là KHÔNG!
Vào những số đầu tiên của bản Tin Sách, Trần Phong
Vũ nhắc tôi: “Giới thiệu 10 cuốn sách
trong một kỳ Tin Sách thì tốt đấy, nhưng lỡ đến lúc không còn sách hay thì chả
nhẽ đi giới thiệu sách coi bói à?”
Tôi cười, thầm nghĩ, ông anh mình cũng thuộc loại
không (thèm) đọc sách rồi. Vì nếu có theo dõi thị trường sách Việt hải ngoại mới
thấy số lượng sách được xuất bản không hề giảm mà chỉ có tăng. Tin Sách chạy hụt
hơi cũng không giới thiệu hết sách của các văn hữu của gia-đình-chúng-ta đâu.
Trong cái-gọi-là “cuộc chiến sách Việt hải ngoại”,
phe làm sách quả rất ngoan cường. Chê gì chê, cười gì cười, họ vẫn lầm lũi tiến
lên, như thể muốn nói: “Các ông không mua thì thôi. Chúng tôi cứ viết đấy, cứ
in đấy. Đã sao nào.”
Cứ như nếu gặp câu hỏi: Why do you have to make
books?
Thì câu trả lời sẽ là: Why not?
Những người viết không phải không có lý, nhất là khi
sách thuộc thể loại hồi ký. Khi những người ông, bà, cha, mẹ, viết ra với mục
đích để lại ký ức của mình. Nhờ đó, một ngày kia, con cháu một sẽ biết được tại
sao chúng có mặt trên xứ người chứ không là Việt Nam. Sách dành riêng cho người
trong nhà đọc, người ngoài có đọc được thì chỉ là đọc ké mà thôi.
Có điều cần viết, có người muốn viết, và có đối tượng
để viết cho. Vậy là đã đạt yếu tố con người, tức nhân hòa. Thế thì phe làm sách
đã chiếm lĩnh được một ưu thế rồi đó.
Về yếu tố địa lợi? Nếu nói theo kiểu chơi chữ, “địa”
là “tiền”, thì không có gì khó khăn với phe “mần” sách cả. Nhiều vị có sẵn tiền…
hưu, để dành một năm, vài năm, cộng thêm con cái giúp cho một ít là đủ “đắc địa”
rồi.
Tôi biết một người dành dụm tiền hưu in hồi ký. Ông
tự soạn sách, tự dàn trang, tự xuất bản. Sách ông trình bày chẳng theo bất cứ
quy tắc nào hết. Hễ thấy cần nhấn mạnh, ông cho chữ đậm hay chữ hoa to tướng,
trông rất tức cười. Nhưng ông viết thẳng, viết thật, viết tếu lâm, nên đọc thấy
rất gần gũi, dễ thương. Sách bán được hơn 200 cuốn. Tác giả hỏi Uyên Thao nghĩ
sao. Uyên Thao cười, vậy thì quá giỏi rồi còn gì.
Và yếu tố cuối cùng, thiên thời, thì sao?
Chưa bao giờ thời cơ lại thuận lợi với người viết
hơn lúc này. Phương pháp Print-On-Demand (in sách theo yêu cầu), với Amazon là
trung tâm tiên phong, đang là một cơ hội trời ban cho những ai muốn xuất bản
sách mà không rủng rỉnh tiền vốn hay rộng rãi kho chứa.
Điển hình là cuốn Cưỡi Ngọn Sấm mà tôi được dịp phụ
với các anh Lý Văn Quý, Nguyễn Hiền trong việc dịch thuật. Anh Quý lo phần xuất
bản sách. Anh tạo trương mục (account) với Amazon, làm layout trên khuôn có sẵn
của Amazon. Khi nào có người muốn mua sách, anh báo tin cho Amazon biết, thế là
Amazon gởi thẳng về địa chỉ của người mua. Tiền thu được từ bán sách, sau khi
trừ hoa hồng (không nhiều lắm) sẽ được Amazon gởi về cho tác giả. Thật gọn
gàng, nhẹ nhàng. Người làm sách không phải ôm cả trăm cuốn sách, cũng không phải
hì hục gói sách, gởi sách, rồi còn nơm nớp lo bị quỵt tiền hay bị thất lạc.
Và như thế, với cả ba yếu tố: thiên thời – địa lợi –
nhân hòa, thị trường sách Việt hải ngoại hiện tại vốn đang dồi dào, thì trong
tương lai gần, sẽ còn dồi dào hơn.
Nhưng, vẫn còn đó câu hỏi: Sách in ra nhiều thật,
nhưng ai đọc cho đây?
Thưa đúng, sách in để đọc chứ chẳng để ngắm, và người
đọc hải ngoại thì cứ như sao buổi sớm, như lá mùa thu…
Ông Nguyễn Ngọc Bích, mà có lẽ trong kho Nhà Xuất
Bản Miền Đông Hoa Kỳ vẫn còn một đống sách tồn đọng, trong một buổi họp mặt
văn nghệ đã rất lạc quan tiên đoán rằng: “Chúng
ta chả có gì phải lo ngại. Một ngày không xa, sách hải ngoại sẽ ‘vượt biển’ xâm
nhập Việt Nam. Tới lúc đó, chỉ e chúng ta không có đủ sách để bán nữa chứ.”
Nhà văn quân đội Trần Hoài Thư, ròng rã hàng chục
năm với việc sưu tầm, tự in ấn và phát hành những tác phẩm của Miền Nam –Việt
Nam Cộng Hòa qua Nhà Xuất Bản Thư Ấn Quán, vẫn đều đặn cho ra đời những tập
sách nho nhỏ, xinh xắn. Loạt sách này dần được sự hưởng ứng của người trong nước,
nhất là giới trẻ Việt Nam, khi họ ngày càng ý thức rằng trên đất nước ngột ngạt
đang sống đã từng có một nền văn học tự do.
Uyên Thao. Nguồ: http://vnlac.org/
Còn Uyên Thao, người sáng lập Tủ Sách Tiếng Quê
Hương, thì từng nói ông đang “làm ăn mày để in sách”. Với Uyên Thao, người tự
cho mình “chưa bao giờ làm văn học” mà “chỉ chọn cây viết thay cây súng”. Với
ông, mỗi cuốn sách là một “người cán bộ”. Người cán bộ nếu không giữ tư cách
thì không thuyết phục được dân, cũng thế, nếu cuốn sách không chỉnh tề, từ nội
dung đến hình thức, thì sẽ không được bạn đọc đón nhận. Và thế là “gã hành khất”
Uyên Thao cứ lầm lũi ăn mày để đào tạo cán bộ. Cho tới nay, Tủ Sách Tiếng Quê
Hương đã cho ra đời trên 70 tác phẩm.
Còn riêng tôi, trong việc làm Tin Sách, tôi không ngừng
xúc động mỗi khi đọc được những cuốn sách thật hay nhưng ít người nhắc đến.
Sách như trẻ nhỏ. Em nào may mắn vào gia đình khá giả, khi sinh ra được mọi người
đón mừng, chúc tụng. Còn những em kém may mắn hơn lỡ sinh trong gia đình nghèo
khó thì sự ra đời của các em sẽ chẳng có chút tăm hơi gì. Tôi chỉ hy vọng Tin
Sách sẽ giúp bạn đọc biết đến những cuốn sách kém may mắn ấy dù chỉ qua vài
hàng giới thiệu ngắn ngủi.
Tin sách. Nguồn: http://vnlac.org/
Xin
có vài lời cuối…
Với
người đọc: Xin đọc ít nhất một vài trang cho một cuốn sách. Có
thể bạn sẽ bắt gặp một câu – và chỉ cần một câu thôi, sẽ giúp bạn rất nhiều. Và
sau đó, nếu bạn muốn dụt sách vào thùng rác thì cứ tự nhiên vì bạn đã được nhiều
hơn là bỏ ra rồi đấy. Ngay cả khi không thu lượm được gì, bạn cũng sẽ học được
cách đừng viết như thế, đừng nói như thế. Không phải khoa học gia lừng danh
Thomas Edison đã bảo rằng, “Tôi biết tới
một ngàn cách để không thành công.”
Với
người viết: Xin cứ tiếp tục viết, dù khó khăn, dù nản lòng, dù
biết mình viết dở ẹc. Nếu sách viết ra không bán được thì càng mừng nữa chứ, vì
bạn đã hoàn toàn được tự do – tự do khỏi cái ràng buộc vật chất đời thường. Bạn
tốn tiền, bạn nhọc công vì một cuộc chơi. Mà nghĩ thử coi, cuộc chơi nào mà chẳng
tốn tiền, tốn công. Nghề chơi cũng lắm công phu huống hồ là…
chơi chữ.
Tôi vẫn phục Nguyễn Liệu. Ông thực hiện một cuốn
sách dày cui, đặt tên hết sức chảnh: “Đời Tôi”. Sách in ra, bán được bao nhiêu
thì bán, còn lại đem cho hết. Bây giờ, sách thành tuyệt bản, không phải thích
thú sao?
Tôi hên, mua được một “Đời Tôi”. Quý lắm. Mỗi lần cầm
sách lên, tâm trạng không khác tâm trạng nàng Thúy Kiều thuở nao
“Tưởng bây giờ là bao giờ
Rõ ràng mở mắt còn ngờ chiêm bao!”
Rõ ràng mở mắt còn ngờ chiêm bao!”
(Ngày tuyết lớn bị kẹt trong nhà, tháng Giêng 2016)
Mua sách nhiều hơn
để đọc vì yêu sách… một tấm tranh trang trí tri thức. Nguôn: weheartit.com
Nếu đăng lại, xin đọc “Thể lệ trích đăng lại bài
từ DCVOnline.net”
Nguồn: Bài do tác giả gởi. DCVOnline minh họa.
No comments:
Post a Comment