Người
Chăm cảm thấy bị phân biệt đối xử khi tôn giáo Bani không được công nhận
RFA
2024.09.12
Một
số người Chăm ở Ninh Thuận nói rằng đạo Bani của họ bị chính quyền đổi thành đạo
Hồi giáo Bani và từ đó họ bị phân biệt đối xử, tuy nhiên cũng có ý kiến cho rằng
những tuyên bố trên không đúng.
Dân
tộc Chăm còn có nhiều tên gọi khác như Chàm, Chiêm, Chiêm Thành, Chăm Pa, Hời...
với dân số gần 179.000 người theo số liệu Điều tra 53 dân tộc thiểu số năm 2019
của Uỷ ban Dân tộc của Việt Nam. Họ vốn sinh tụ ở duyên hải miền Trung Việt Nam
từ rất lâu đời, đã từng kiến tạo nên một nền văn hoá rực rỡ với ảnh hưởng sâu sắc
của văn hoá Ấn Ðộ.
Một
lễ hội của người Chăm (Courtesy photo/miendatphanrang)
Ông
Phương, một người Chăm ở tỉnh Ninh Thuận không nêu tên thật vì lý do an toàn,
cho biết trước năm 2017, trong Chứng minh Nhân dân và mọi giấy tờ thủ tục hành
chính khác, ở mục tôn giáo, họ đều được ghi đúng theo ý nguyện của mình là đạo
Bani.
Tuy
nhiên, sự việc bắt đầu từ khi Nhà nước thay đổi giấy tờ tuỳ thân (chứng minh
nhân dân 12 số, căn cước công dân mã vạch, căn cước công dân gắn chip) và các
giấy tờ hành chính khác. Các giấy tờ này hoặc là không có mục tôn giáo, hoặc là
người theo đạo Bani phải khai theo Hồi giáo hoặc tôn giáo khác.
Ông
Phương giải thích với Đài Á Châu Tự Do (RFA) vào ngày 10/9 về sự khác nhau giữa
người Chăm theo đạo Hồi giáo và người Chăm theo đạo Bani:
“Người
Hồi giáo, họ hành hương về Thánh địa Mecca, họ tiến hành ăn chay và họ làm các
nghi lễ đám cưới và đám tang khác hoàn toàn người Bani chúng tôi.
Người
theo tôn giáo Bani chúng tôi thờ đa thần, thờ thần đất, thờ các vị vua và tổ
tiên chúng tôi. Chúng tôi cầu nguyện cho tổ tiên của chúng tôi, không phải cầu
nguyện Thánh Allah, và cũng không đi Thánh địa Mecca. Chúng tôi có thờ Allah
nhưng Allah là cái gì đó rất mơ hồ trong cộng đồng người Bani chúng tôi.”
Ông
cho biết cộng đồng người theo đạo Bani đã đấu tranh đòi lại tên của mình trong
nhiều năm qua nhưng không thành công. Cộng đồng đã gửi đi rất nhiều đơn thư khiếu
nại và kiến nghị đến Ban Tôn giáo Chính phủ và Ban Tôn giáo tỉnh Ninh Thuận từ
khi cộng đồng Chăm Bani bị mất tên tôn giáo nhưng đều nhận được sự im lặng.
Giới
học giả, văn hoá không thống nhất về đạo Bani
Nhà
thơ, nhà văn hoá Chăm Inrasara là một người thuộc đạo Bà-la-môn. Theo
ông, trong cộng đồng người Chăm có tồn tại đạo Bani vốn có liên hệ với Hồi giáo
nhưng thay đổi rất nhiều.
Ông
nói với RFA:
“Đạo
Bà-ni có dấu vết Hồi giáo, đó là điều không thể chối cãi. Nhưng sau đó người
Cham đã phá và làm thay đổi hết năm cột trụ của Hồi giáo để thành Bà-ni.
Năm
trụ cột là gì? Đó là Allah là đấng duy nhất, trong khi Bà-ni lại đa thần, là điều
tối kị. Ramadan người Hồi giáo ăn kiêng, còn người Bani biến thành lễ Ramưwan,
và chỉ có chức sắc mới chạy tịnh trong tháng chay, còn tín đồ ăn uống bình thường,
còn nhậu nhẹt nữa, thế nên dân gian mới gọi là ăn Tết Bà-ni.
Thứ
ba là Zakat- tức là bố thí, người Bani không hiểu chữ bố thí như Hồi giáo, mà
làm rất khác, cạnh đó người Cham Bà-la-môn đội bánh trái vào Sang Mưgik để cúng
cho chức sắc Bà-ni nữa.
Còn
sinh hoạt ngày thường, ở Hồi giáo vị thế người phụ nữ khá yếu, trong khi ở Cham
người nữ có rất nhiều quyền, vì người Bani theo chế độ mẫu hệ.”
Đạo
Bani ở tỉnh Ninh Thuận có tổ chức Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani tỉnh Ninh Thuận.
Ông cho
biết năm 2016, đại hội của tổ chức này đã quyết định đổi tên thành Hội đồng Sư
cả Bani. Tuy nhiên, trong danh mục các tổ chức tôn giáo được an Tôn giáo Chính
phủ công nhận thì tên cũ vẫn còn được giữ nguyên tới ngày nay.
Giáo sư tiến
sỹ Văn Ngọc Sáng (tên
Chăm là Putra Podam), người từng có 22 năm giảng dạy toán và khoa học máy tính
của Đại học Tây Nguyen và có hàng chục bài viết về văn hoá và tôn giáo của người
Chăm trên trang điện tử Kauthara.info- bảo tồn tiếng nói và chữ viết
Chăm, lại có ý kiến khác.
Ông
nói người Chăm không có tôn giáo của riêng mình mà tiếp thu hai tôn giáo khác.
Đạo Hindu (Bà-la-môn) du nhập vào nước Chăm Pa từ thế kỷ thứ 2 và trở thành quốc
giáo cho đến thế kỷ thứ 15, còn đạo Hồi được du nhập từ thế kỷ thứ 10 và trở
thành quốc giáo từ thế kỷ thứ 16.
Ông
nói Bani không phải là một tôn giáo. Ông giải thích:
“Thật
ra các định nghĩa từ Bani nó tương đương với từ đạo của tiếng Việt, tôn
giáo trong tiếng Hán, và religion của tiếng Anh mà thôi chứ không phải tên
tôn giáo Bani.”
Theo
danh mục tôn giáo của Ban Tôn giáo Chính phủ thì người Chăm có hai tôn giáo là
Bà-la-môn và Hồi giáo. Hồi giáo của người Chăm có hai nhánh là Islam (Hồi giáo
chính thống) và Hồi giáo Bani.
Theo tiến
sĩ Sáng, gọi Hồi giáo Bani là không chuẩn xác vì Bani không phải tên tôn giáo.
Thực tế người Chăm có hai tín ngưỡng là Ahier (Bà-la-môn tôn thờ Allah, không
còn tôn thờ tam vị thần Trimurti của Hindu như Brahma, Vishnu và Shiva), và Hồi
giáo Awal ( tôn thờ duy nhất Đấng Allah). Gọi Hồi giáo Awal là chuẩn xác nhất
mà tổ tiên để lại hơn 400 năm từ thời vương triều Po Rome.
Chưa
bao giờ có đạo Bani, kể cả trong chế độ Việt Nam Cộng hoà trước kia và nước Việt
Nam hiện nay, vị giáo sư định cư ở California (Hoa Kỳ) từ năm 2018 khẳng dịnh.
Theo
ông, việc có một số người Chăm không muốn nhận mình là Hồi giáo có lỗi của
chính quyền hiện nay. Trước năm 2017, khi làm chứng minh nhân dân hay các giấy
tờ khác, người Chăm có thể khai ở mục tôn giáo là Hồi giáo, Hồi giáo Bani hay
là đạo Bani thì nhà chức trách chấp nhận hết.
Tuy
nhiên, từ năm 2021, Ban Tôn giáo Chính phủ chỉ công nhận Hồi giáo Islam và Hồi
giáo Bani mà không giải thích cặn kẽ cho người Chăm.
Cũng
theo ông Sáng, việc bỏ mục Tôn giáo và Dân tộc trong Căn cước Công dân khiến
nhiều người Chăm nghĩ tôn giáo và dân tộc của mình bị xoá, từ đó chỉ trích Nhà
nước đàn áp tôn giáo khi loại bỏ đạo Bani - vốn chưa từng được công nhận.
Chính
phủ Việt Nam nói gì?
Theo
Sách trắng về tôn giáo “Tôn giáo và Chính sách tôn giáo
ở Việt Nam” mà Ban Tôn giáo Chính phủ công bố năm 2022, Hồi
giáo (Islam) được truyền vào cộng đồng dân tộc Chăm ở Việt Nam khoảng thế
kỷ thứ 10.
Trong
khi người Chăm Islam thực thi giáo luật Hồi giáo hầu như trọn vẹn mang tính
chính thống thì người Chăm Bani thực hiện giáo luật mang tính tượng trưng,
không thực hiện hết 5 điều sống đạo (chỉ thực hiện trong tháng Ramadan).
Mặt
khác, Chăm Bani chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi tôn giáo Bà-la-môn và tín ngưỡng bản
địa với chế độ mẫu hệ và tín ngưỡng đa thần, có yếu tố dân tộc mang tính vượt
trội.
Khi
phóng viên hỏi về việc một số người Chăm cáo buộc bị đối xử phân biệt vì
lý do tôn giáo, ông Nguyễn Tấn Thuyên, trưởng phòng Tôn giáo của Sở Nội
vụ tỉnh Ninh Thuận, bác bỏ. Ông nói:
“Mọi
chế độ mỗi chính sách nói chung là việc làm, đi học tất tần tật là không ảnh hưởng
bởi tên gọi tôn giáo đâu. Có thể người ta nói thêm phức tạp hoá vấn đề lên đó,
thực tế không có vấn đề phát sinh liên quan đến tôn giáo cả.”
Cơ
quan nhà nước ai phân biệt đối xử hoặc là anh theo cách này anh theo kia đâu, mọi
tôn giáo đều bình đẳng.”
Một
công chức và là đảng viên người Chăm theo Hồi giáo Bani, người không muốn nêu
danh tính vì lý do an ninh, cho RFA biết trước kia không có chuyện người Chăm bị
đối xử phân biệt vì lý do tôn giáo mà người Chăm được tuyển dụng vào nhiều
vị trí trong nhiều cơ quan nhà nước ở tỉnh Ninh Thuận.
Tuy nhiên,
gần đây lực lượng công an và quân đội dường như có chính sách bí mật không
tuyển dụng người theo đạo Công giáo, Tin Lành, Cao Đài… chứ không riêng gì Hồi
giáo, ông nói.
Một
chức sắc của Hồi giáo Islam ở tỉnh Ninh Thuận nói với RFA rằng nhiều người
thân và người quen của ông giữ chức vụ cao trong cơ quan nhà nước ở địa phương
và hoàn toàn không có chuyện phân biệt đối xử với người Hồi giáo.
------------------
Tin,
bài liên quan
Tin
Việt Nam
·
Bình
Định: Sở Văn hoá - thể thao đòi xử lý cán bộ cung cấp thông tin tu bổ tháp Bánh
Ít ra bên ngoài
No comments:
Post a Comment