Con tàu chính trị Việt Nam sẽ ‘đánh lái'?
Tuấn Kiệt | Luật
Khoa tạp chí
https://www.luatkhoa.com/2024/09/con-tau-chinh-tri-viet-nam-se-danh-lai/?ref=luat-khoa-newsletter
https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1000/format/webp/2024/09/79832743.jpg
Ảnh:
Canva.
Tờ báo lớn
nhất và có
uy tín hàng đầu nước Mỹ là The New York Times sẽ mở
lại văn phòng đại diện ở
Việt Nam vào tháng Mười sắp tới. [1]
Sự kiện
này là một bước đi bình thường trong bối cảnh hai nước đã nâng tầm đối tác chiến
lược toàn diện vào năm ngoái. Tuy nhiên, để đánh giá điều gì đang thực sự diễn
ra bên trong bộ máy chính trị ở Việt Nam, chúng ta cần điểm qua một số sự kiện.
Vào tháng
7/2023, Chỉ thị 24, một tài liệu mật của Bộ Chính trị của Đảng Cộng sản đã được
Dự án 88 lan
truyền cho báo
giới. Chỉ thị này thể hiện sự cảnh giác của chính quyền đối với ảnh hưởng của
nước ngoài lên đời sống kinh tế, chính trị và văn hóa của Việt Nam. Chỉ thị yêu
cầu phải kiểm soát chặt chẽ những dự án có nguồn tiền từ nước ngoài, đặc biệt
là các dự án của tổ chức phi chính phủ, xã hội dân sự. [2]
Tinh thần
của chỉ thị này nhất quán với việc bắt
giữ sáu nhà hoạt
động môi trường và một loạt những người bất đồng chính kiến trong vài năm qua.
[3]
Việc này tạo
ra sự hoảng sợ trong xã hội dân sự, khiến nhiều người phải tìm đường sống ở nước
ngoài. Số lượng tổ chức xã hội dân sự giảm đi trông thấy. Nhiều chuyên gia cho
rằng xã hội dân sự và nhân quyền đã gần như quay trở về tình trạng của nhiều
năm trước, tức là gần như về con số không.
Trên không
gian mạng, gần như không còn những cây bút phản biện xã hội. Đây có thể nói là
một “thành công” của chính quyền trong việc đàn áp các tiếng nói phản biện.
Sự kiện thứ
hai đáng chú ý là lễ tốt nghiệp của trường Đại học Fulbright Việt Nam, khi cả một
đạo quân dư luận viên ồ ạt chụp mũ, phỉ báng và thậm chí đe dọa tấn công tới
giáo viên, sinh viên của trường này. Họ gọi trường này là nơi ươm mầm của cách mạng màu, là nơi đào tạo phản động và thế lực
thù địch. [4]
Nguyên
nhân là do trường đại học này không dùng quốc kỳ trong lễ tốt nghiệp, mà lại
dùng một thứ cờ lạ lẫm. Một bức hình của buổi lễ tốt nghiệp đăng trên trang
Facebook cho thấy các sinh viên đứng sau biểu ngữ có dòng chữ “Fearless” (không
sợ hãi).
Không chỉ
nhóm dư luận viên, thái độ hung hăng, đấu tố đó còn thể hiện qua một thước phim
của kênh truyền hình Quốc phòng Việt nam với những lời chụp mũ tương tự vào
ngày 21/8.
Với tiêu đề
"Không để
cách mạng màu đổi màu giáo dục",
video này trích dẫn nhiều bình luận của người dùng Facebook, trong đó có người
nói rằng “cách mạng màu luôn len lỏi trong đất nước, nhất là trong giáo dục”.
[5] Video này nhắc tới việc bà Đàm Bích Thủy, hiệu trưởng nhà trường, đã kể rằng
sau khi cho sinh viên xem một tập bộ phim tài liệu “Chiến tranh Việt Nam” của đạo
diễn Mỹ Ken Burns và Lynn Novick, thì nhiều em đã khóc nức nở vì xúc động.
“Chúng em
chưa bao giờ biết người Mỹ phải chịu đựng nhiều như vậy. Trước đây chúng em chỉ
nghĩ người Việt Nam chịu thiệt thòi”, kênh Quốc phòng Việt Nam trích dẫn lời bà
Thủy kể lại phát ngôn của một sinh viên.
Người dẫn
phóng sự đưa ra câu hỏi “khi phát ngôn điều này, liệu bà Thủy có biết bao nhiêu
chiến sĩ đã hy sinh, bao nhiêu người Việt Nam đã thiệt mạng, bao nhiêu người
đang chịu đựng hậu quả chiến tranh để lại như bom mìn, chất độc da cam do quân
đội Mỹ gây ra?”.
Tiếp theo,
phóng sự nói “một trong những chiêu bài rất thâm độc mà các thế lực thù địch phản
động đã và đang áp dụng để chống phá Việt Nam đó là tạo ra cách mạng màu”.
Phong trào đòi xét lại lịch sử, theo video của kênh Quốc phòng Việt Nam nói, là
“đã không còn là những nguy cơ tiềm ẩn mà đã hiển hiện ngay trước mắt”.
Kênh Quốc
phòng Việt Nam là một kênh phát ngôn chính thức của Quân đội Nhân dân Việt Nam,
vậy mà chỉ hai ngày sau khi phát sóng, nó đã bị gỡ xuống. Đây dường như là một
tín hiệu xuống thang.
Tiếp theo,
ngày 26/8, trả lời câu hỏi của phóng viên về các hoạt động của trường Fulbright
Việt Nam, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Thu Hằng cho biết:
"Đại học Fulbright Việt Nam là thành quả của hợp tác giáo dục giữa Việt
Nam và Hoa Kỳ, nhất là trong lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Việt
Nam hoan nghênh các hoạt động của Đại học Fulbright Việt Nam như đã được khẳng
định trong Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ lên Đối tác chiến
lược toàn diện năm 2023”. [6]
Từ mốc thời
gian khi Chỉ thị 24 được lan truyền rộng rãi trong báo giới quốc tế; sự bắt giữ,
đàn áp nhằm vào người bất đồng chính kiến và xã hội dân sự; việc “đấu tố” trường
Fulbright trên mạng xã hội và cả trên kênh truyền hình cho tới những động thái
như gỡ video và phát ngôn xoa dịu của Bộ Ngoại giao, có thể xem là dấu hiệu của
sự “đánh lái” trong quan điểm chính trị quốc tế của Việt Nam.
Chính quyền
cũng vừa trả
tự do cho nhà bất
đồng chính kiến Trần Huỳnh Duy Thức và nhà hoạt động môi trường Hoàng Thị Minh
Hồng. [7] Cả hai người này đều được thả trước khi mãn án theo diện đặc xá.
Tới đây,
chúng ta cũng có thể xem là con tàu chính sách đối ngoại của Việt Nam đang
“đánh lái", nhưng tất nhiên đó cũng có thể chỉ đơn giản là một bước chuẩn
bị bình thường cho chuyến đi Mỹ của ông Tô Lâm, nhất là khi ông có một cuộc nói
chuyện ở trường Đại học Columbia vào ngày 23/9. [8] Trước đây, nhà hoạt động
môi trường Hoàng Thị Minh Hồng từng học một khóa ngắn hạn ở trường này theo diện
học bổng của Obama Foundation.
Nhưng nếu
là “đánh lái” thật, vậy những sự việc này đánh dấu sự khác biệt giữa thời đại của
Tô Lâm và Nguyễn Phú Trọng?
Việc tờ
The New York Times mở văn phòng đại diện ở Việt Nam không phải là một sự kiện lớn
nhưng có thể hy vọng đây là một dấu hiệu tích cực về cách nhìn nhận của chính
quyền Việt Nam với báo chí. Mấy chục năm qua, Việt Nam đã có văn phòng đại diện
của các hãng thông tấn và báo chí nước ngoài, trong đó có AP, Reuters, AFP…
Xin hãy
lưu ý rằng mặc dù cùng một hệ tư tưởng nhưng Trung Quốc đã cho phép The New
York Times mở văn phòng ở Bắc Kinh cuối thập niên 1980 và văn phòng Thượng Hải
đầu những năm 2000.
Hàng xóm gần
gũi của Việt Nam là Thái Lan có số lượng phóng viên các hãng thông tấn và báo
chí quốc tế đông gấp nhiều lần ở Việt Nam. [9] Bangkok được coi như trung tâm
báo chí của Đông Nam Á. Không khí nhộn nhịp của hoạt động báo chí thường thể hiện
sự cởi mở về tư tưởng và thường song hành với sự phát triển kinh tế sôi động của
nước chủ nhà.
Việt Nam
giống Trung Quốc về việc kiểm soát chặt chẽ hoạt động báo chí nước ngoài. Mỗi
khi muốn tham gia một sự kiện nào đấy, các cơ quan báo chí nước ngoài phải gửi
đề xuất tới Vụ Báo chí của Bộ Ngoại giao để xin phép. Các trợ lý báo chí người
Việt Nam đều phải thường xuyên có những cuộc gặp “cà phê" bất đắc dĩ với
cán bộ an ninh để báo cáo nội dung công việc.
Sự mở cửa
về báo chí của Việt Nam, nếu thực sự là một xu hướng cho tương lai, thì cũng là
một sự chậm trễ khi so sánh trên mặt bằng chung. Tuy nhiên, muộn còn hơn không,
và công luận hoàn toàn có quyền hy vọng vào một xu hướng quản lý cởi mở và tự
do hơn với báo chí quốc tế, và quan trọng hơn nữa là với báo chí trong nước.
-----------
Chú
thích
1.
The
New York Times Establishes Vietnam Bureau | The New York Times Company. (2024, September 12). The New York
Times Company. https://www.nytco.com/press/the-new-york-times-establishes-vietnam-bureau
2.
VOA.
(2024, March). Project88 tố cáo Chỉ thị 24 của Bộ Chính trị Việt Nam vi phạm
nhân quyền. Voice of America; VOA Tiếng Việt.
https://www.voatiengviet.com/a/project88-to-cao-chi-thi-24-cua-bo-chinh-tri-viet-nam-vi-pham-nhan-quyen/7509360.html
3.
Luật
Khoa tạp chí. (2023, September 26). Luật Khoa 360: Hoàng Thị Minh Hồng và tội
trốn thuế. Luật Khoa Tạp Chí; Luật Khoa tạp chí. https://www.luatkhoa.com/2023/09/luat-khoa-360-hoang-thi-minh-hong
4.
Hoàng
Dạ Lan. (2024, August 22). Cách mạng màu là gì? Luật Khoa Tạp Chí; Luật
Khoa tạp chí. https://www.luatkhoa.com/2024/08/cach-mang-mau-la-gi
5.
Trong
Hieu Bui. (2024). Không để cách mạng màu đổi màu giáo dục [YouTube Video]. In YouTube.
https://www.youtube.com/watch?v=DLc67zDn0D8
6.
baochinhphu.vn.
(2024, August 26). Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao lên tiếng về hoạt động của
trường Fulbright Việt Nam. Baochinhphu.vn; baochinhphu.vn.
https://baochinhphu.vn/nguoi-phat-ngon-bo-ngoai-giao-len-tieng-ve-hoat-dong-cua-truong-fulbright-viet-nam-102240826224303093.htm
7.
BBC
News Tiếng Việt. (2024, September 21). Ông Trần Huỳnh Duy Thức, bà Hoàng Thị
Minh Hồng được trả tự do trước chuyến đi Mỹ của ông Tô Lâm. BBC News Tiếng
Việt; BBC News Tiếng Việt. https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c07nk1552zvo
8.
General
Secretary, President Tô Lâm of Viet Nam. (2024). Columbia.edu. http://ealac.columbia.edu/event/general-secretary-president-to-lam-of-viet-nam
9.
Theo
Bangkok Post, dẫn lời Bộ trưởng Ngoại giao năm 2016 có khoảng 500 nhà báo nước
ngoài hoạt động tại Thái Lan. Patsara Jikkham. (2016, February 23). Foreign
reporter rules too lax, Don says. Https://Www.bangkokpost.com; Bangkok
Post.
https://www.bangkokpost.com/thailand/general/874320/foreign-reporter-rules-too-lax-don-says
---------------------------------------------------------------------------------------
Đọc
thêm:
Lần đón
đưa Tập Cận Bình tháng Mười Hai này có thể sẽ kéo Việt Nam vào một ngõ tối.
Luật Khoa tạp chí Nguyễn Anh Tuấn
Bàn
về từ ‘độc lập’: Chúng ta phụ thuộc lẫn nhau
Chắc bạn đọc nghĩ (hoặc đã được nuôi
dưỡng, dạy bảo để nghĩ) rằng độc lập là một trong vài giá trị cao quý nhất.
Luật
Khoa tạp chí Nguyễn Quang
A
No comments:
Post a Comment